InfoHub Logo

Aqparattyq soǵys - bul erejesiz soǵys, kózge kórinetin joıylýsyz soǵys, keıde tipti naqty anyqtalǵan qarsylassyz. Onda qoldanylatyn ádisterdiń ártúrliligi sheksiz, al basty qaýip-jeke adamǵa áser etý uzaq ýaqyt boıy baıqalmaı qalýy múmkin. Sonymen qatar, aqparattyq soǵystyń basty erekshelikteriniń biri-aýdıtorıanyń ózin «ustap alý» faktisin naqty túsinbesten, bir aýdıtorıany birneshe ret «ustap alý» múmkindigi.

Aqparattyq soǵystyń belgilerin ejelgi dáýirden tabýǵa bolady jáne komýnıkasıa damyǵan saıyn onyń adamzat órkenıetine áseri arta tústi. Búgingi tańda ınternet pen basqa da buqaralyq aqparat quraldaryn qoldana otyryp, sondaı-aq aqparattyq soǵystyń erekshe túri retinde kıber soǵystyń paıda bolýymen memlekettiń aqparattyq óris pen kıberkeńistiktegi qaýipsizdigi máselesi erekshe ózekti bolyp otyr.

Kıberkeńistikte qarsylasqa tıimdi qarsy turý úshin memlekettiń de, qoǵamdyq ınstıtýttardyń da, buqaralyq aqparat quraldarynyń da, azamattardyń da birlesken jumysy qajet.

Aqparattyq soǵystyń jiktelýi men ádisteri

Martın Lıbıkı aqparattyq soǵystyń jeti túrin anyqtaıdy:

• komandalyq-basqarýshylyq-komandalyq jáne oryndaýshy arasyndaǵy qalyptasqan baılanysty baqylaýdy alyp tastaýdy maqsat etedi.
• barlaý soǵysy-shabýyl jasaý jáne ózin-ózi qorǵaý úshin qundy aqparat jınaýdy qarastyrady.
• elektrondyq soǵys-maqsat-barlyq elektrondyq komýnıkasıalardy óshirý.
• psıhologıalyq soǵys-halyqty nasıhattaý jáne aqparattyq zombıfıkasıalaý.
• hakerlik soǵys-kez-kelgen derekterge (elektrondyq poshta, Banktik kartalar, jeke faıldar, hat almasýlar jáne t.b.) qol jetkizý jáne olardy ruqsatsyz paıdalaný.
• ekonomıkalyq soǵys - aqparattyq blokada (komersıalyq qyzmetti shekteý) nemese aqparattyq ımperıalızm (saıası aqparattyq shabýyl).
• kıber soǵys-kompúterlik derekterdi túsirýdi, obektini izdeýdi, aqparattyq tehnologıalarǵa negizdelgen ınfraqurylymdy buzýdy maqsat etedi.

Qazaqstan prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev Áskerı doktrınaǵa ózgerister engizip, aqparattyq-psıhologıalyq áserge qarsy is-qımyl jasaý úshin bólimsheler qurdy. Memleket basshysynyń Jarlyǵy Respýblıkanyń normatıvtik quqyqtyq aktileriniń aqparattyq-quqyqtyq júıesiniń saıtynda jarıalandy.

«Qarýly Kúshterde áskerlerdegi aqparattyq-psıhologıalyq jáne baǵdarlamalyq-tehnıkalyq (kıber) áserge qarsy is-qımyldy uıymdastyrý úshin bólimsheler quryldy. Olardyń áleýeti men múmkindikterin arttyrý boıynsha jumystar júrgizilýde», - delingen habarlamada.

Aqparat daıyndaǵan: «Mádenıettaný» mamandyǵynyń 2 kýrs magıstranty Oralqul Álı Saınuly.

Alıkbaeva Marjan Bashanovnanyń jetekshiligimen «Medıa, tarıh, qoǵam» páni sheńberinde.

---