Aqshany aqylmen jumsaıyq
Sabaqtyń taqyryby: Aqshany aqylmen jumsaıyq
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdiligi: Oqýshylarǵa aqsha, aqsha qyzmeti, aqsha aınalymy týraly túsinigin mańyzdandyrý.
Damytýshylyq: Oqýshylardyń tanymdyq qabiletin logıkalyq tapsyrmalar arqyly damytý.
Tárbıeligi: Eńbek súıgishtikke, uqyptylyqqa tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: Pikir talqy sabaq.
Sabaqtyń ádisi: Suraq – jaýap, túsindirý
Sabaqtyń barysy:
I. Uıymdastyrý.
II. Úı tapsyrmasyn suraý.
Valúta dagen ne? Ulttyq valúta degen ne? Aqsha degen ne?
Tabys degen ne? Shyǵyn degen ne? Búdjet degen ne?
III. Úı tapsyrmasyn qorytyndylaý.
Valúta – osy elde paıdalanylatyn resmı memlekettik ulttyq aqsha birligi. Ulttyq valúta – eldiń aqsha birligi. Qundylyǵy boıynsha kez kelgen basqa taýarmen salystyrýǵa, kez kelgen taýarǵa aıyrbastaýǵa bolatyn ámbebap taýar – bul aqsha
IV. Negizgi bólim. 1 tapsyrma. Aqsha týraly qandaı maqal – mátel bilesińder?
Aqshanyń kúshi men qasıetin bildiretin 7 ereje
1. Mal - baqqanǵa, aqsha – adaldan tapqanǵa bitedi.
2. Aqsha týraly aram oı da - zıan.
3. Alaǵan qolym – beregen. Ústemelep berseńiz, ústeme - lep alasyz.
4. Qaıyrymdylyqpen aınalyssańyz, shyǵynnyń qaıtarymy mol bolady.
5. Basy artyq dúnıeńizdi bas - qalarǵa berińiz. Alǵysynyń kúshi aqsha bolyp qaıtady.
6. Janashyrlyq jasaǵandy Jaratqan Iem jarylqaıdy. Bireýge mindetti túrde kómek - tesetin bol.
7. Fánıdegi basty paryzyń – qaıyrym, sadaqa. Ony umytsań, óziń de umytylasyń.
Oqýlyqpen jumys. 41 bet. Aqshany aqylmen jumsaıyq.
Logıkalyq tapsyrmalar:
Satyp almas buryn, aldymen ne kerek?
Eger artyq aqshań kóp bolsa ne ister ediń?
Aqshasyz saýda bolýy múmkin be? Bolsa qandaı? Aqshanyń qandaı túrleri bar?
Oqýshylardyń pikirin tyńdaý.
Biz qansha jerden «aqsha qoldyń kiri» degenimizben, aqsha – tirshiligimizdiń bir bólshegi. Adamdar aqsha tabý úshin jantalasady. Aqsha tabý úshin qyzmet isteıdi. Al sol aqshany da adam óz ıgiligine jumsaı bilýi kerek. Biraq tapqan tabystyń basym bóligin oıyn - saýyqqa, iship - jeýge, araq - sharapqa jumsaýǵa bolmaıdy. Onda qaltańyzdaǵy qarjynyń berekesi ketedi;
Eger aqsha aınalysy bolmasa, onda taýar aınalysy da bolmaıtyn edi. Aqsha túrinde kórinetin taýarlardyń quny, onyń baǵasy bolyp tabylady. Olardyń ekonomıkalyq qyzmetti júzege asyrýda alatyn orny óte zor. Óıtkeni aqsha ekonomıkada eń mańyzdy kategorıanyń biri. Ony myna teńdestirýlerden kórýge bolady: “Aqsha – jalpyǵa birdeı ekvıvalent”, “Aqsha – erekshe taýar”, “Aqsha zat emes, ol qoǵamdyq qatynas”, “Aqsha – eńbek ólshemi”, “Aqsha bastapqy kapıtal” dep atalýy teginnen – tegin bolmasa kerek.
1) Aqsha – tólem quraly.
2) Aqsha kómegimen kez kelgen ıgilikke degen qajettilik qanaǵattandyrylady.
Aqsha – aınalym quraly.
3) Aqsha – qun shamasy jáne ólshem birligi.
4) Aqsha – jınaqtaý quraly.
Qosymsha oqý úshin.
Aqshanyń shyǵý tarıhy.
Alǵashqyda túrli taıpalar men halyqtarda ishki jáne syrtqy saýda-sattyqta onyń basty zattary bolyp tabylatyn taýarlar bólinip shyǵyp, olar qun tóleýge paıdalanyldy. Iaǵnı, erte zamanda grekterde, rımdikterde, slavándarda, monǵoldarda, qypshaqtarda – mal, ertedegi Rýste, Skandınavıada – ań terisi, Qytaıda – shaı, Abıssınıada – tuz aqsha rólin atqardy. Keıin taýar óndirisi men taýar aınalymynyń damýy nátıjesinde aqsha róli túrli metaldarǵa aýysty. Bizdiń zamanymyzdan burynǵy úshinshi ǵasyrdaǵy hýnnýlar aqsha ornyna kúmis pyshaqty paıdalanyp, bizdiń zamanymyzdaǵy birinshi ǵasyrda salyq esebine altyn, kúmis quımalardy aldy. Deshti Qypshaq elinde 6 - 8 ǵasyrlarda bıleýshi rýlardyń tańbalary beınelengen teńgeler quıyldy. 17 ǵasyrdyń basynda qazaq handarynyń atymen óndirilgen mys aqshalar boldy. Qazaq eliniń ulttyq valútasy – teńge. QR Prezıdentiniń «Qazaqstan Respýblıkasynyń ulttyq valútasyn engizý týraly» 1993 jylǵy 13 qarashadaǵy Jarlyǵymen osy jyldyń 15 qarashasynda teńge aınalysqa shyǵarylyp, el aýmaǵyndaǵy birden - bir zańdy tólem quralyna aınaldy. Sodan beri 15 - qarasha – Teńge kúni.
Aqshanyń sezimtaldyǵy Birqatar boljamdar boıynsha, aqsha jansyz qaǵaz bolyp kóringenimen, onyń sezimtaldyq qasıeti bar. Árıne, bul – qıal ǵajaıyp ertegige uqsaıdy. Alaıda bıznes sabaqtaryn júrgizýshi kóptegen mamandar aqshanyń fızıkalyq dene emestigin dáleldep, onyń boıynda qyzbalyq, sezimtaldyq qasıetterdiń baryn aıtady. Olar: «qaǵaz kýpúr men metal tıyndar (aqshalar) ózderin qadirlep, qasterlep, aıalaǵan-dy jaqsy kóredi. Ádemi de sándi ámıanda salynǵan aqsha sol jerden shyqqysy kelmeıdi. Qolyńyzǵa aqsha turaqtamasa, ózgeden emes, aqshany qadirleı almaǵan ózińizden kórińiz», - deıdi. Óte qyzyq boljamdar.
Aqshaǵa baılanysty mundaı boljamdarǵa sensek, qaltańyzda aqshany ýmajdap, jyrtyp, maıystyryp ustamańyz. Onda qarjydan tapshylyq kóresiz. Jáne de aqsha ózin únemdep, uqypty túrde uqsatqandy unatatyn kórinedi. Al «aqsha joq» dep jylaı beretinderdiń tıyny teńgeni quramaı, qansha aqsha tapsa da qumǵa sińgen sýdaı qurı beredi eken. Iaǵnı, joq deseń joǵala beredi.
V. Jańa sabaqty bekitý Oqýlyq 41 bet. 2 tapsyrma. Otbasy búdjeti degen ne? 6 synyp oqýshysynyń óz búdjeti bolýy múmkin be? Jeke búdjet degen ne? Balanstalǵan, tapshylyǵy, artyqshylyǵy bar búdjet degenimiz ne? Tapqanyn kóp jumsamas úshin adamdar ne isteıdi? Seniń óz tabysyń neden quralady? Sen únemdeı alasyń ba? Únemdeýdiń qandaı túrlerin bilesiń?
VI. Baǵalaý
VII. Úıge tapsyrma: 41 bet. « Artyq aqshany qalaı tabýǵa bolady?» esse jazý.
VIII. Sabaqty qorytyndylaý.
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdiligi: Oqýshylarǵa aqsha, aqsha qyzmeti, aqsha aınalymy týraly túsinigin mańyzdandyrý.
Damytýshylyq: Oqýshylardyń tanymdyq qabiletin logıkalyq tapsyrmalar arqyly damytý.
Tárbıeligi: Eńbek súıgishtikke, uqyptylyqqa tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: Pikir talqy sabaq.
Sabaqtyń ádisi: Suraq – jaýap, túsindirý
Sabaqtyń barysy:
I. Uıymdastyrý.
II. Úı tapsyrmasyn suraý.
Valúta dagen ne? Ulttyq valúta degen ne? Aqsha degen ne?
Tabys degen ne? Shyǵyn degen ne? Búdjet degen ne?
III. Úı tapsyrmasyn qorytyndylaý.
Valúta – osy elde paıdalanylatyn resmı memlekettik ulttyq aqsha birligi. Ulttyq valúta – eldiń aqsha birligi. Qundylyǵy boıynsha kez kelgen basqa taýarmen salystyrýǵa, kez kelgen taýarǵa aıyrbastaýǵa bolatyn ámbebap taýar – bul aqsha
IV. Negizgi bólim. 1 tapsyrma. Aqsha týraly qandaı maqal – mátel bilesińder?
Aqshanyń kúshi men qasıetin bildiretin 7 ereje
1. Mal - baqqanǵa, aqsha – adaldan tapqanǵa bitedi.
2. Aqsha týraly aram oı da - zıan.
3. Alaǵan qolym – beregen. Ústemelep berseńiz, ústeme - lep alasyz.
4. Qaıyrymdylyqpen aınalyssańyz, shyǵynnyń qaıtarymy mol bolady.
5. Basy artyq dúnıeńizdi bas - qalarǵa berińiz. Alǵysynyń kúshi aqsha bolyp qaıtady.
6. Janashyrlyq jasaǵandy Jaratqan Iem jarylqaıdy. Bireýge mindetti túrde kómek - tesetin bol.
7. Fánıdegi basty paryzyń – qaıyrym, sadaqa. Ony umytsań, óziń de umytylasyń.
Oqýlyqpen jumys. 41 bet. Aqshany aqylmen jumsaıyq.
Logıkalyq tapsyrmalar:
Satyp almas buryn, aldymen ne kerek?
Eger artyq aqshań kóp bolsa ne ister ediń?
Aqshasyz saýda bolýy múmkin be? Bolsa qandaı? Aqshanyń qandaı túrleri bar?
Oqýshylardyń pikirin tyńdaý.
Biz qansha jerden «aqsha qoldyń kiri» degenimizben, aqsha – tirshiligimizdiń bir bólshegi. Adamdar aqsha tabý úshin jantalasady. Aqsha tabý úshin qyzmet isteıdi. Al sol aqshany da adam óz ıgiligine jumsaı bilýi kerek. Biraq tapqan tabystyń basym bóligin oıyn - saýyqqa, iship - jeýge, araq - sharapqa jumsaýǵa bolmaıdy. Onda qaltańyzdaǵy qarjynyń berekesi ketedi;
Eger aqsha aınalysy bolmasa, onda taýar aınalysy da bolmaıtyn edi. Aqsha túrinde kórinetin taýarlardyń quny, onyń baǵasy bolyp tabylady. Olardyń ekonomıkalyq qyzmetti júzege asyrýda alatyn orny óte zor. Óıtkeni aqsha ekonomıkada eń mańyzdy kategorıanyń biri. Ony myna teńdestirýlerden kórýge bolady: “Aqsha – jalpyǵa birdeı ekvıvalent”, “Aqsha – erekshe taýar”, “Aqsha zat emes, ol qoǵamdyq qatynas”, “Aqsha – eńbek ólshemi”, “Aqsha bastapqy kapıtal” dep atalýy teginnen – tegin bolmasa kerek.
1) Aqsha – tólem quraly.
2) Aqsha kómegimen kez kelgen ıgilikke degen qajettilik qanaǵattandyrylady.
Aqsha – aınalym quraly.
3) Aqsha – qun shamasy jáne ólshem birligi.
4) Aqsha – jınaqtaý quraly.
Qosymsha oqý úshin.
Aqshanyń shyǵý tarıhy.
Alǵashqyda túrli taıpalar men halyqtarda ishki jáne syrtqy saýda-sattyqta onyń basty zattary bolyp tabylatyn taýarlar bólinip shyǵyp, olar qun tóleýge paıdalanyldy. Iaǵnı, erte zamanda grekterde, rımdikterde, slavándarda, monǵoldarda, qypshaqtarda – mal, ertedegi Rýste, Skandınavıada – ań terisi, Qytaıda – shaı, Abıssınıada – tuz aqsha rólin atqardy. Keıin taýar óndirisi men taýar aınalymynyń damýy nátıjesinde aqsha róli túrli metaldarǵa aýysty. Bizdiń zamanymyzdan burynǵy úshinshi ǵasyrdaǵy hýnnýlar aqsha ornyna kúmis pyshaqty paıdalanyp, bizdiń zamanymyzdaǵy birinshi ǵasyrda salyq esebine altyn, kúmis quımalardy aldy. Deshti Qypshaq elinde 6 - 8 ǵasyrlarda bıleýshi rýlardyń tańbalary beınelengen teńgeler quıyldy. 17 ǵasyrdyń basynda qazaq handarynyń atymen óndirilgen mys aqshalar boldy. Qazaq eliniń ulttyq valútasy – teńge. QR Prezıdentiniń «Qazaqstan Respýblıkasynyń ulttyq valútasyn engizý týraly» 1993 jylǵy 13 qarashadaǵy Jarlyǵymen osy jyldyń 15 qarashasynda teńge aınalysqa shyǵarylyp, el aýmaǵyndaǵy birden - bir zańdy tólem quralyna aınaldy. Sodan beri 15 - qarasha – Teńge kúni.
Aqshanyń sezimtaldyǵy Birqatar boljamdar boıynsha, aqsha jansyz qaǵaz bolyp kóringenimen, onyń sezimtaldyq qasıeti bar. Árıne, bul – qıal ǵajaıyp ertegige uqsaıdy. Alaıda bıznes sabaqtaryn júrgizýshi kóptegen mamandar aqshanyń fızıkalyq dene emestigin dáleldep, onyń boıynda qyzbalyq, sezimtaldyq qasıetterdiń baryn aıtady. Olar: «qaǵaz kýpúr men metal tıyndar (aqshalar) ózderin qadirlep, qasterlep, aıalaǵan-dy jaqsy kóredi. Ádemi de sándi ámıanda salynǵan aqsha sol jerden shyqqysy kelmeıdi. Qolyńyzǵa aqsha turaqtamasa, ózgeden emes, aqshany qadirleı almaǵan ózińizden kórińiz», - deıdi. Óte qyzyq boljamdar.
Aqshaǵa baılanysty mundaı boljamdarǵa sensek, qaltańyzda aqshany ýmajdap, jyrtyp, maıystyryp ustamańyz. Onda qarjydan tapshylyq kóresiz. Jáne de aqsha ózin únemdep, uqypty túrde uqsatqandy unatatyn kórinedi. Al «aqsha joq» dep jylaı beretinderdiń tıyny teńgeni quramaı, qansha aqsha tapsa da qumǵa sińgen sýdaı qurı beredi eken. Iaǵnı, joq deseń joǵala beredi.
V. Jańa sabaqty bekitý Oqýlyq 41 bet. 2 tapsyrma. Otbasy búdjeti degen ne? 6 synyp oqýshysynyń óz búdjeti bolýy múmkin be? Jeke búdjet degen ne? Balanstalǵan, tapshylyǵy, artyqshylyǵy bar búdjet degenimiz ne? Tapqanyn kóp jumsamas úshin adamdar ne isteıdi? Seniń óz tabysyń neden quralady? Sen únemdeı alasyń ba? Únemdeýdiń qandaı túrlerin bilesiń?
VI. Baǵalaý
VII. Úıge tapsyrma: 41 bet. « Artyq aqshany qalaı tabýǵa bolady?» esse jazý.
VIII. Sabaqty qorytyndylaý.
You Might Also Like
-
Ashyq sabaq "Our body" 2 synyp aǵylshyn tili
