Armany úlken azat el
Taqyryby: Armany úlken azat el
Sabaqtyń maqsaty: Oqýshylardyń ótken tarıhymyzǵa degen ulttyq kózqarastaryn qalyptastyrý. Oqýshylardy eldi, Otanyn súıýge jáne egemen elimizdi saqtaýǵa jáne ony gúldendirýge qushtar patrıottyq kúsh – qýaty mol jastardy tárbıeleý. Jeltoqsanda mert bolǵan qazaq qyzdary men jigitteriniń rýhyna, erligine degen taǵzym.
Sabaqtyń kórnekiligi: plakattar, sýretter, býkletter, naqyl sózder, ınteraktıvti taqta
Sabaqtyń barysy:
Muǵalimniń kirispe sózi:
Kók týym kóterildi baǵym janyp,
Eltańbam kúlli álemge tanyldy anyq.
Shyrqadym ánurandy bar daýyspen,
Armanym – Ata zańym qabyldanyp.
Bizge táýelsizdik týyn, qazaqtyń kók baıraǵyn bıik kóterip, el ekenimizdi dáleldep, dúnıe júzine tanylýymyzǵa sebep bolǵan jáne dúnıeni dúr silkindirgen Jeltoqsan oqıǵasyna bıyl 25 jyl tolyp otyr.
«Men - qazaq, qazaqpyn dep maqtanamyn,
Uranǵa «alash» degen atty alamyn» - dep azattyqty ańsaǵan, sol jolda aıanbaı qyzmet etken alash arystarynyń barlyǵy da qýǵyn – súrginge ushyrap, Stalındik qyzyl terrordyń qurbandary boldy. Sol alash qaıratkerleriniń azattyq ıdeıasyn jalǵastyrǵan, qyrshyn ketken arystardyń amanatyn arqalaǵan keıingi tolqyn ini – qaryndastary 1986 jyldyń jeltoqsanynda táýelsizdik úshin kúrese bildi.
Táýelsizdiktiń túp tamyry «Jeltoqsan» oqıǵasyna tikeleı baılanysty ekendigine eshkim daý aıta almas. «Túbin bilmegen teksiz» degen qazaqtyń ǵajap sózi osyndaıdan shyqsa kerek. Sebebi, táýelsizdiktiń túp tamyry sonaý babalar ar – namysynan týyndap jatqan joq pa? Beıbit sherýge shyǵyp, bılik tarapynan kináli dep sanalǵan jastarymyzdyń bir bóligi qandy qyrǵynda kóz jumsa, aman qalǵandary ózderi ańsaǵan azattyqtyń qyzyǵyn kórýde. Ýaqyt emshi dep ózimizdi jubatqanymyzben, qyrshyn ketken baýyrlarymyz esimizge túskende jan – jarasy jańǵyryp, qaıǵynyń aıyqpas dertine shaldyqqanyńdy tereń sezine túsesiń. Qaırat Rysqulbekov, Lázzat Asanova, Sábıra Muhamedjanova, Erbol Sypataev syndy qandastarymyzdy esten shyǵarý múmkin be?
Osy jeltoqsan oqıǵasy saldarynan qaza bolǵan jazyqsyz jastarymyzdyń rýhyna bas ıip, orynymyzdan turyp bir mınýt eske alaıyq!
Bir mınýt únsizdik.
1986 jylǵy 16 jeltoqsanda Qazaqstan Kompartıasy Ortalyq Komıtetiniń plenýmy boldy. Sol plenýmda D. Qonaev birinshi hatshy qyzmetinen bosatylyp, ornyna burynǵy Ýlánov oblystyq partıa komıtetiniń birinshi hatshysy bolǵan G. V. Kolbın saılandy. Bul stýdent jáne jumysshy jastardyń beıbit maqsattaǵy sherýine ákep soqty. Alańǵa shyqqan jastardy qarýly kúshpen basyp – janshydy. Demonstrasıa aıaýsyz basyldy.
Kúlli álemdi dúr silkintken 1986 jylǵy Almatydaǵy jeltoqsan oqıǵasy qazaq topyraǵyna ulttyq sanasyn, namysyn jetelegen jańa ári qaısar býynnyń kelgenin áıgiledi.
«Táýelsizdik bastaýy - Jeltoqsan» atty ashyq tárbıe saǵatymyzdy bastaımyz.
Hor: Memlekettik Ánuran
Ǵasyrlar boıy júrgizilgen ult – azattyq kóterilisiniń zańdy jalǵasyndaı bolǵan eń sheshýshi ári búkil orta Azıa men Eýropadaǵy demokratıalyq qozǵalystyń qolbasshysy retinde tarıhta qalǵan 1986 jylǵy Almaty oqıǵasynyń bas qaharmany Qaırat Rysqulbekovke japqan jala:
Birinshi – 1986 jyldyń 18 jeltoqsanynda saǵat 11 - 00 den bastap Beıbitshilik – Sátbaev kósheleriniń qıylysynda beıbastyq jasady.
Mine, osyndaı! Qudaı – aý nebári jıyrma bir jastaǵy qarshadaı jigittiń moıynyna osynsha qylmysty qalaısha ilip qoıǵan. Sot prosesi 1987 jyldyń 25 mamyrynan 16 maýsymyna deıin ótti. Ne kerek sot Qaırat Rysqulbekovti Qazaq SSR - i qylmystyq ister kodeksi 173 – babynyń 1 - tarmaǵyna sáıkes atý jazasyna kesti. Eń aýyr jaza, keıin «atý jazasy» 20 jylǵa aýystyryldy. Solaqaı saıasattyń quıturqy áreketimen jas ǵumyr 1988 jyly 21 mamyrda belgisiz jaǵdaıda dúnıeden ótti.
Án.
Kórinis.
1 – oqýshy:
Ult namysyn jyrtyp alańǵa shyqqan jalyn júrek jastarymyzdyń arasynda Chaıkovskıı atyndaǵy Mýzyka ýchılıshesiniń stýdenti Lázzat Asanova jeltoqsan qurbanyna aınalaryn bilmegen bolar. Ar ojdany ozbyrlyqpen taptalyp, japa shekken Lázzattyń qazasy áli kúnge jumbaq.
Sábıra Muhamedjanova 1985 jyly 8 jyldyq mektepti úzdik bitirgen. Ol Almatydaǵy Jeltoqsan oqıǵasynyń shyndyǵyn bilýge barǵan. 26 jeltoqsanda ótken jınalysqa anasymen barǵan Sábırany aıyptaıdy. Sodan soń albyrt jas jataqhanasynyń ózi turatyn bólmesinen sekiredi.
2 – oqýshy:
1991 jylǵy 12 jeltoqsandaǵy «Qazaqstandaǵy 1986 jylǵy jeltoqsannyń 17 - 18 - degi oqıǵalarǵa qatysqany úshin jaýaptylyqqa tartylǵan azamattardy aqtaý týraly» jarlyǵyna baılanysty Qazaq KSR - niń 65 babymen Qaırat Noǵaıbaıuly Rysqulbekov, Lázzat Asanova, Erbol Sypataev, Sábıra Muhamedjanova, Túgelbaı Táshenuly, Qaıyrgeldi Kúzembaıuly, Jambyl Taıjanuly aqtaldy.
3 – oqýshy:
Jeltoqsanda shyndyq jyryn shyrqaımyn dep sharq urdyń,
Jeltoqsanda egemendi el bolsaq dep talpyndyń.
Keýdeńde áli syzy jatyr sol kezdegi salqynnyń
Aınalaıyn jas qaıraty, jas órkeni halqymnyń.
Temir qoldar qýatty edi alqymyńdy qaýsyrǵan,
Muǵalimniń qorytyndy sózi:
Qazaq halqynyń kókireginde sher bolyp qatqan, týǵan jerinen, elinen, jurtynan aıyrylyp, en dalada josyp «Aqtaban shubyryndy, Alqakól sulama» kezeńin basynan ótkergen shaqta bir qart balasyna:
Sen ǵanasyń, qulynym, sen ǵanasyń,
Men de kópke barmaspyn sen qalasyń.
Oıran bolǵan ordanyń ornyna kep,
Otaý tigip, ottaryn sen jaǵarsyń – degen eken. Búgingi tańda sol qarttyń balasy bolmasada urpaǵy egemendi el bolyp, sol oıran bolǵan ordanyń ornynda otaý tigip, otyn jaǵyp, tútinin tútetip otyr. Endigi tilegimiz táýelsizdigimizdiń týyn kókke kóterer, elimizdiń kók baıraǵyn jelbireter, ata – babalarymyzdyń asyl murattaryn asqaqtatar búgingi jas urpaq, erteńgi elimizdiń tizginin ustar jastarymyz óz jerimizdi, óz elimizdi qadirleýge, súıýge tıis ekendigin esten shyǵarmasa eken deımiz.
Elimizde tynyshtyq, álemde beıbitshilik bolyp, egemendi eldigimiz uzaǵynan bolsyn deı otyryp búgingi «Táýelsizdik bastaýy - Jeltoqsan» atty tárbıe saǵatymyzdy aıaqtaımyz.
Sabaqtyń maqsaty: Oqýshylardyń ótken tarıhymyzǵa degen ulttyq kózqarastaryn qalyptastyrý. Oqýshylardy eldi, Otanyn súıýge jáne egemen elimizdi saqtaýǵa jáne ony gúldendirýge qushtar patrıottyq kúsh – qýaty mol jastardy tárbıeleý. Jeltoqsanda mert bolǵan qazaq qyzdary men jigitteriniń rýhyna, erligine degen taǵzym.
Sabaqtyń kórnekiligi: plakattar, sýretter, býkletter, naqyl sózder, ınteraktıvti taqta
Sabaqtyń barysy:
Muǵalimniń kirispe sózi:
Kók týym kóterildi baǵym janyp,
Eltańbam kúlli álemge tanyldy anyq.
Shyrqadym ánurandy bar daýyspen,
Armanym – Ata zańym qabyldanyp.
Bizge táýelsizdik týyn, qazaqtyń kók baıraǵyn bıik kóterip, el ekenimizdi dáleldep, dúnıe júzine tanylýymyzǵa sebep bolǵan jáne dúnıeni dúr silkindirgen Jeltoqsan oqıǵasyna bıyl 25 jyl tolyp otyr.
«Men - qazaq, qazaqpyn dep maqtanamyn,
Uranǵa «alash» degen atty alamyn» - dep azattyqty ańsaǵan, sol jolda aıanbaı qyzmet etken alash arystarynyń barlyǵy da qýǵyn – súrginge ushyrap, Stalındik qyzyl terrordyń qurbandary boldy. Sol alash qaıratkerleriniń azattyq ıdeıasyn jalǵastyrǵan, qyrshyn ketken arystardyń amanatyn arqalaǵan keıingi tolqyn ini – qaryndastary 1986 jyldyń jeltoqsanynda táýelsizdik úshin kúrese bildi.
Táýelsizdiktiń túp tamyry «Jeltoqsan» oqıǵasyna tikeleı baılanysty ekendigine eshkim daý aıta almas. «Túbin bilmegen teksiz» degen qazaqtyń ǵajap sózi osyndaıdan shyqsa kerek. Sebebi, táýelsizdiktiń túp tamyry sonaý babalar ar – namysynan týyndap jatqan joq pa? Beıbit sherýge shyǵyp, bılik tarapynan kináli dep sanalǵan jastarymyzdyń bir bóligi qandy qyrǵynda kóz jumsa, aman qalǵandary ózderi ańsaǵan azattyqtyń qyzyǵyn kórýde. Ýaqyt emshi dep ózimizdi jubatqanymyzben, qyrshyn ketken baýyrlarymyz esimizge túskende jan – jarasy jańǵyryp, qaıǵynyń aıyqpas dertine shaldyqqanyńdy tereń sezine túsesiń. Qaırat Rysqulbekov, Lázzat Asanova, Sábıra Muhamedjanova, Erbol Sypataev syndy qandastarymyzdy esten shyǵarý múmkin be?
Osy jeltoqsan oqıǵasy saldarynan qaza bolǵan jazyqsyz jastarymyzdyń rýhyna bas ıip, orynymyzdan turyp bir mınýt eske alaıyq!
Bir mınýt únsizdik.
1986 jylǵy 16 jeltoqsanda Qazaqstan Kompartıasy Ortalyq Komıtetiniń plenýmy boldy. Sol plenýmda D. Qonaev birinshi hatshy qyzmetinen bosatylyp, ornyna burynǵy Ýlánov oblystyq partıa komıtetiniń birinshi hatshysy bolǵan G. V. Kolbın saılandy. Bul stýdent jáne jumysshy jastardyń beıbit maqsattaǵy sherýine ákep soqty. Alańǵa shyqqan jastardy qarýly kúshpen basyp – janshydy. Demonstrasıa aıaýsyz basyldy.
Kúlli álemdi dúr silkintken 1986 jylǵy Almatydaǵy jeltoqsan oqıǵasy qazaq topyraǵyna ulttyq sanasyn, namysyn jetelegen jańa ári qaısar býynnyń kelgenin áıgiledi.
«Táýelsizdik bastaýy - Jeltoqsan» atty ashyq tárbıe saǵatymyzdy bastaımyz.
Hor: Memlekettik Ánuran
Ǵasyrlar boıy júrgizilgen ult – azattyq kóterilisiniń zańdy jalǵasyndaı bolǵan eń sheshýshi ári búkil orta Azıa men Eýropadaǵy demokratıalyq qozǵalystyń qolbasshysy retinde tarıhta qalǵan 1986 jylǵy Almaty oqıǵasynyń bas qaharmany Qaırat Rysqulbekovke japqan jala:
Birinshi – 1986 jyldyń 18 jeltoqsanynda saǵat 11 - 00 den bastap Beıbitshilik – Sátbaev kósheleriniń qıylysynda beıbastyq jasady.
Mine, osyndaı! Qudaı – aý nebári jıyrma bir jastaǵy qarshadaı jigittiń moıynyna osynsha qylmysty qalaısha ilip qoıǵan. Sot prosesi 1987 jyldyń 25 mamyrynan 16 maýsymyna deıin ótti. Ne kerek sot Qaırat Rysqulbekovti Qazaq SSR - i qylmystyq ister kodeksi 173 – babynyń 1 - tarmaǵyna sáıkes atý jazasyna kesti. Eń aýyr jaza, keıin «atý jazasy» 20 jylǵa aýystyryldy. Solaqaı saıasattyń quıturqy áreketimen jas ǵumyr 1988 jyly 21 mamyrda belgisiz jaǵdaıda dúnıeden ótti.
Án.
Kórinis.
1 – oqýshy:
Ult namysyn jyrtyp alańǵa shyqqan jalyn júrek jastarymyzdyń arasynda Chaıkovskıı atyndaǵy Mýzyka ýchılıshesiniń stýdenti Lázzat Asanova jeltoqsan qurbanyna aınalaryn bilmegen bolar. Ar ojdany ozbyrlyqpen taptalyp, japa shekken Lázzattyń qazasy áli kúnge jumbaq.
Sábıra Muhamedjanova 1985 jyly 8 jyldyq mektepti úzdik bitirgen. Ol Almatydaǵy Jeltoqsan oqıǵasynyń shyndyǵyn bilýge barǵan. 26 jeltoqsanda ótken jınalysqa anasymen barǵan Sábırany aıyptaıdy. Sodan soń albyrt jas jataqhanasynyń ózi turatyn bólmesinen sekiredi.
2 – oqýshy:
1991 jylǵy 12 jeltoqsandaǵy «Qazaqstandaǵy 1986 jylǵy jeltoqsannyń 17 - 18 - degi oqıǵalarǵa qatysqany úshin jaýaptylyqqa tartylǵan azamattardy aqtaý týraly» jarlyǵyna baılanysty Qazaq KSR - niń 65 babymen Qaırat Noǵaıbaıuly Rysqulbekov, Lázzat Asanova, Erbol Sypataev, Sábıra Muhamedjanova, Túgelbaı Táshenuly, Qaıyrgeldi Kúzembaıuly, Jambyl Taıjanuly aqtaldy.
3 – oqýshy:
Jeltoqsanda shyndyq jyryn shyrqaımyn dep sharq urdyń,
Jeltoqsanda egemendi el bolsaq dep talpyndyń.
Keýdeńde áli syzy jatyr sol kezdegi salqynnyń
Aınalaıyn jas qaıraty, jas órkeni halqymnyń.
Temir qoldar qýatty edi alqymyńdy qaýsyrǵan,
Muǵalimniń qorytyndy sózi:
Qazaq halqynyń kókireginde sher bolyp qatqan, týǵan jerinen, elinen, jurtynan aıyrylyp, en dalada josyp «Aqtaban shubyryndy, Alqakól sulama» kezeńin basynan ótkergen shaqta bir qart balasyna:
Sen ǵanasyń, qulynym, sen ǵanasyń,
Men de kópke barmaspyn sen qalasyń.
Oıran bolǵan ordanyń ornyna kep,
Otaý tigip, ottaryn sen jaǵarsyń – degen eken. Búgingi tańda sol qarttyń balasy bolmasada urpaǵy egemendi el bolyp, sol oıran bolǵan ordanyń ornynda otaý tigip, otyn jaǵyp, tútinin tútetip otyr. Endigi tilegimiz táýelsizdigimizdiń týyn kókke kóterer, elimizdiń kók baıraǵyn jelbireter, ata – babalarymyzdyń asyl murattaryn asqaqtatar búgingi jas urpaq, erteńgi elimizdiń tizginin ustar jastarymyz óz jerimizdi, óz elimizdi qadirleýge, súıýge tıis ekendigin esten shyǵarmasa eken deımiz.
Elimizde tynyshtyq, álemde beıbitshilik bolyp, egemendi eldigimiz uzaǵynan bolsyn deı otyryp búgingi «Táýelsizdik bastaýy - Jeltoqsan» atty tárbıe saǵatymyzdy aıaqtaımyz.
You Might Also Like
-
Taqyryby: Iý dybysy men árpi. Maqsaty. Bilimdiligi: Oqýshylarǵa ıý árpiniń aıtylýy men jazylýyn jáne ı árpinen soń ý jazylmaıtyndyǵyn túsindirý.
