Arnaý kúı
Mýzyka 2 synyp
Sabaqtyń taqyryby: Arnaý kúı
Sabaqtyń maqsaty: oqýshylarǵa kúı janry týraly túsinik berý, arnaý kúılerdi ajyrata bilýge úıretý.
Sabaqtyń mindeti:
1. Halyq kompozıtorlarynyń arnaý kúıleri týraly oqyp tanystyrý;
2. Kúı mazmunyndaǵy mýzykalyq beıneni kóz aldyna elestete bilýge, mazmunyn tyńdaı otyryp túsinýge úıretý;
3. Oqýshylardyń ulttyq mýzyka ónerine degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrý, ultjandylyqqa tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: Jańa sabaq
Kórnekiligi: Kompozıtordyń sýreti, dombyra, teksheler
Sabaqtyń barysy:
Uıymdastyrý kezeńi.
Psıhologıalyq trenıń:
Óleń aıtyp, kúı tyńdap,
Ónermen óssin sanamyz.
Oqý oqyp, sýsyndap,
Bilimnen baqyt tabamyz.
Úı tapsyrmasyn tekserý.
Qazanǵaptyń ómiri men shyǵarmashylyǵyn mazmundaý.
(Ol úshin balalarǵa skrıpka kilti berilgen oqýshylar Qazanǵaptyń ómiri týraly aıtady. Al, notalar berilgen oqýshylar shyǵarmashyly týraly aıtady)
Daýysqa jattyǵý:
«Ana tilegi» sózine bir ton kóterip áýenmen oryndatý, bir ton túsirý arqyly áýendi qaıtalatý. Jattyǵýdy 4 - 5 ret qaıtalatý.
«Dombyra sazy» ánin hormen qaıtalatyp jáne jeke oryndaýda oryndatý.
Jańa sabaqty túsindirý:
Búgingi sabaqta bizder kúıshi Qazanǵap Tilepbergenuly týraly aıtamyz.
Qazanǵap - Aqtóbe oblysy, Shalqar aýdanynda týyp - ósken. Qazanǵap - qazaqtyń halyq kúıshisi. Jasynan án - kúıge qumar bolyp ósken. Ol 1854 jyly dúnıege kelip, 1921 jyly dúnıeden ótken. Kúıshiniń tuńǵysh shyǵarǵan kúıi - «Tory at» kúıi desedi. Qazanǵap Aqtóbe, Qostanaı, Orynbor, Troısk, Aqtóbe oblysyna qarasty Shalqar, Temir men Oıyldy aralap, kóptegen ónerpazdarmen kezdesedi. Bul kúıshiniń oryndaýshylyq qabileti zor yqpal jasady. Kúıshiniń kúılerin zerttep, kúıshiniń kúılerin sheber oryndaıtyn Aqtóbelik kúıshi Jaılaý Asylhanov degen aǵamyz bar. Kúılerin atap ótsem: «Qıtý - qıtý, qaıt - qaıt», «Burań bel Aqjeleń», «Domalatpaı», «Kókil», «Jurtta qalǵan»,»Maıda qońyr», «Ýchıtel», «Shynyaıaq», «Ysyrma» t. b kúıreli bar.
Mýzyka tyńdaý:
Birde Qazanǵap ońtústik óńirinen astyq alyp qaıtpaqshy bolyp, saýda kerýenine ilesip jolǵa shyǵady. Ótip bara jatyp, belgili kúıshi Úsen tóremen tanysyp, sálem bere ketpek oımen at basyn burady. Úsen tóre jol júrip ketken eken. Qazanǵap sýsyn iship tynyqqan soń, Úsen tóreniń dombyrasyn kelinine aldyryp, tarta bastaıdy. Álden ýaqytta syrttan úıge Úsen dombyrasyn tartyp otyrǵan beıtanys adamdy kórip:
- Dombyramdy meniń ruqsatymsyz alyp tartýǵa batyly jetken netken jansyń? Al, kórset ónerińdi, áıtpese aıybyńdy tóleısiń,- deıdi.
- Qazanǵap ózin tanystyrý úshin «Kókeıge túsken Kókiljan» atty jańa bir kúıin shertedi. Kúı áýeninde kedeı qaýymnyń qıyn tirshiligi, janǵa batqan muqtajdyq jaıynda kúńirene jóneledi. Saı - súıekti syrqyratqan kúı sazy Úsen tóreni qatty tolqytady. Mine kúıshi Úsen tóremen osylaı tanysady.
Búgin «Kókil» kúıin úntaspadan tyńdaımyz.
(kúıdi úntaspadan tyńdatý)
Kelesi tyńdaıtyn kúıimiz Qurmanǵazynyń «Aman bol, sheshem, aman bol» kúıi.
Qurmanǵazy týraly qysqasha túsinik berip ótseńizder.
(oqýshylar kúıshi týraly aıtyp beredi)
Shyǵý tarıhyn tyńdaımyz.
Taǵy da qýdalaýdan qutylmaǵan Qurmanǵazy alys saparǵa jol shegýge bel baılaıdy. Ardaqty anasymen qoshtasyp, óziniń anaǵa degen ystyq sezimin dombyranyń ishegine túsiredi. Bul keıin halyq arasynda «Aman bol sheshem, aman bol» degen atpen taraıdy. Basqa kúılerden aıyrmasy ol dombyrany shyn mánisinde «sóıletedi»
«Aman bol, sheshem, aman bol» kúıin úntaspadan tyńdatý.
- Kúılerdi tyńdaǵan sátte kóz aldaryńa neni eleste aldyńdar?
- Kúılerdiń qaısysy tókpe kúıge jaqyndaý?
- Kúı tilimen sóılep kór. Kúıge qosylyp býyndar orynda.
- Mysaly: «A - man - bol - she - shem - a - man - bol», «Kó - keı - di - tes - ken - kó - kil - kúı»
Mýzyka saýaty:
Aqynda týǵan jerge. Otanǵa, anaǵa arnap óleńder jazsa, úıshiler jaqyn adamdaryna arnap kúı shyǵarǵan. Mundaı kúıdi arnaý kúı dep ataıdy.
(dápterge jazdyrý)
Sergitý sáti:
Tynystaıyq tereńnen!
Sabaq aıttyq, án saldyq,
Jaradyńdar barlyǵyń
Sharshadyńdar degenmen,
Tynystańdar tereńnen.
Qane, «Ú - p!»- dep aıtaıyq,
Demdi ishke tartaıyq.
Endi «Ý - h!..»- dep aıtaıyq
Demdi shyǵar qaıtaryp.
Án úırený.
- Búgin jańa án úırenemiz.
«Ana tilegi» B. Isaeva. Ándi oryndap tanystyrý. Ándi oryndap berip tyńdatamyn.
Ándi fraza boıynsha úıretemin.
- Án kimge arnalyp tur?
- «Arnaý án» dep aıtsaq bola ma?
- Anaǵa arnalǵan qandaı ánder bilesińder?
- Kompozıtor Sh. Qaldaıaqovtyń «Ana týraly jyr» ánin oryndap, tyńdatamyn. Bul ánniń de arnaý ánge jatatynyn túsindiremin.
Dombyra oınaý:
Perne basyp úırený. Oryndyqqa durys otyrǵyzyp bolǵan soń, dombyrany durys qoldaryna ustaýǵa shaqyramyn. Qaǵystardy eske túsirý. Sol saýsaqtarymen perne basyp úıretemin.
Birinshi jattyǵý: «A - la, a - la». Tómen, joǵary qaǵysta oınatý.
Sabaqty qorytyndylaý:
1. Arnaý kúı degenimiz ne?
2. Qandaı arnaý kúılerdi bilesińder?
3. Qazanǵaptyń «Kókil» kúıi kimge arnalǵan.
4. Úırengen jańa ándi ata?
5. Án kimge arnalǵan?
6. Biz búgingi sabaqta ne oı túıdik? Suraqqa jaýap alý úshin berilgen tor kózdegi áripterdi tez, ári durys oqysańdar ǵana jaýap ala alasyńdar?
«Oılan tap»
r n a ý a
2 3 1 5 4
n á -------- ú k ı --------- ý a t r y l ------i k b d i l
2 1 ---------2 1 3 --------2 4 1 3 6 5 -------2 6 1 4 5 3
Úıge tapsyrma:
«Ana tilegi» ánin jatqa, naqyshyna keltire oryndaý.
Qurmanǵazynyń, Qazanǵaptyń kúılerin dápterge jazyp kelý.
Sabaqqa qatysqan oqýshylardy baǵalaý, madaqtaý.
Sabaqtyń taqyryby: Arnaý kúı
Sabaqtyń maqsaty: oqýshylarǵa kúı janry týraly túsinik berý, arnaý kúılerdi ajyrata bilýge úıretý.
Sabaqtyń mindeti:
1. Halyq kompozıtorlarynyń arnaý kúıleri týraly oqyp tanystyrý;
2. Kúı mazmunyndaǵy mýzykalyq beıneni kóz aldyna elestete bilýge, mazmunyn tyńdaı otyryp túsinýge úıretý;
3. Oqýshylardyń ulttyq mýzyka ónerine degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrý, ultjandylyqqa tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: Jańa sabaq
Kórnekiligi: Kompozıtordyń sýreti, dombyra, teksheler
Sabaqtyń barysy:
Uıymdastyrý kezeńi.
Psıhologıalyq trenıń:
Óleń aıtyp, kúı tyńdap,
Ónermen óssin sanamyz.
Oqý oqyp, sýsyndap,
Bilimnen baqyt tabamyz.
Úı tapsyrmasyn tekserý.
Qazanǵaptyń ómiri men shyǵarmashylyǵyn mazmundaý.
(Ol úshin balalarǵa skrıpka kilti berilgen oqýshylar Qazanǵaptyń ómiri týraly aıtady. Al, notalar berilgen oqýshylar shyǵarmashyly týraly aıtady)
Daýysqa jattyǵý:
«Ana tilegi» sózine bir ton kóterip áýenmen oryndatý, bir ton túsirý arqyly áýendi qaıtalatý. Jattyǵýdy 4 - 5 ret qaıtalatý.
«Dombyra sazy» ánin hormen qaıtalatyp jáne jeke oryndaýda oryndatý.
Jańa sabaqty túsindirý:
Búgingi sabaqta bizder kúıshi Qazanǵap Tilepbergenuly týraly aıtamyz.
Qazanǵap - Aqtóbe oblysy, Shalqar aýdanynda týyp - ósken. Qazanǵap - qazaqtyń halyq kúıshisi. Jasynan án - kúıge qumar bolyp ósken. Ol 1854 jyly dúnıege kelip, 1921 jyly dúnıeden ótken. Kúıshiniń tuńǵysh shyǵarǵan kúıi - «Tory at» kúıi desedi. Qazanǵap Aqtóbe, Qostanaı, Orynbor, Troısk, Aqtóbe oblysyna qarasty Shalqar, Temir men Oıyldy aralap, kóptegen ónerpazdarmen kezdesedi. Bul kúıshiniń oryndaýshylyq qabileti zor yqpal jasady. Kúıshiniń kúılerin zerttep, kúıshiniń kúılerin sheber oryndaıtyn Aqtóbelik kúıshi Jaılaý Asylhanov degen aǵamyz bar. Kúılerin atap ótsem: «Qıtý - qıtý, qaıt - qaıt», «Burań bel Aqjeleń», «Domalatpaı», «Kókil», «Jurtta qalǵan»,»Maıda qońyr», «Ýchıtel», «Shynyaıaq», «Ysyrma» t. b kúıreli bar.
Mýzyka tyńdaý:
Birde Qazanǵap ońtústik óńirinen astyq alyp qaıtpaqshy bolyp, saýda kerýenine ilesip jolǵa shyǵady. Ótip bara jatyp, belgili kúıshi Úsen tóremen tanysyp, sálem bere ketpek oımen at basyn burady. Úsen tóre jol júrip ketken eken. Qazanǵap sýsyn iship tynyqqan soń, Úsen tóreniń dombyrasyn kelinine aldyryp, tarta bastaıdy. Álden ýaqytta syrttan úıge Úsen dombyrasyn tartyp otyrǵan beıtanys adamdy kórip:
- Dombyramdy meniń ruqsatymsyz alyp tartýǵa batyly jetken netken jansyń? Al, kórset ónerińdi, áıtpese aıybyńdy tóleısiń,- deıdi.
- Qazanǵap ózin tanystyrý úshin «Kókeıge túsken Kókiljan» atty jańa bir kúıin shertedi. Kúı áýeninde kedeı qaýymnyń qıyn tirshiligi, janǵa batqan muqtajdyq jaıynda kúńirene jóneledi. Saı - súıekti syrqyratqan kúı sazy Úsen tóreni qatty tolqytady. Mine kúıshi Úsen tóremen osylaı tanysady.
Búgin «Kókil» kúıin úntaspadan tyńdaımyz.
(kúıdi úntaspadan tyńdatý)
Kelesi tyńdaıtyn kúıimiz Qurmanǵazynyń «Aman bol, sheshem, aman bol» kúıi.
Qurmanǵazy týraly qysqasha túsinik berip ótseńizder.
(oqýshylar kúıshi týraly aıtyp beredi)
Shyǵý tarıhyn tyńdaımyz.
Taǵy da qýdalaýdan qutylmaǵan Qurmanǵazy alys saparǵa jol shegýge bel baılaıdy. Ardaqty anasymen qoshtasyp, óziniń anaǵa degen ystyq sezimin dombyranyń ishegine túsiredi. Bul keıin halyq arasynda «Aman bol sheshem, aman bol» degen atpen taraıdy. Basqa kúılerden aıyrmasy ol dombyrany shyn mánisinde «sóıletedi»
«Aman bol, sheshem, aman bol» kúıin úntaspadan tyńdatý.
- Kúılerdi tyńdaǵan sátte kóz aldaryńa neni eleste aldyńdar?
- Kúılerdiń qaısysy tókpe kúıge jaqyndaý?
- Kúı tilimen sóılep kór. Kúıge qosylyp býyndar orynda.
- Mysaly: «A - man - bol - she - shem - a - man - bol», «Kó - keı - di - tes - ken - kó - kil - kúı»
Mýzyka saýaty:
Aqynda týǵan jerge. Otanǵa, anaǵa arnap óleńder jazsa, úıshiler jaqyn adamdaryna arnap kúı shyǵarǵan. Mundaı kúıdi arnaý kúı dep ataıdy.
(dápterge jazdyrý)
Sergitý sáti:
Tynystaıyq tereńnen!
Sabaq aıttyq, án saldyq,
Jaradyńdar barlyǵyń
Sharshadyńdar degenmen,
Tynystańdar tereńnen.
Qane, «Ú - p!»- dep aıtaıyq,
Demdi ishke tartaıyq.
Endi «Ý - h!..»- dep aıtaıyq
Demdi shyǵar qaıtaryp.
Án úırený.
- Búgin jańa án úırenemiz.
«Ana tilegi» B. Isaeva. Ándi oryndap tanystyrý. Ándi oryndap berip tyńdatamyn.
Ándi fraza boıynsha úıretemin.
- Án kimge arnalyp tur?
- «Arnaý án» dep aıtsaq bola ma?
- Anaǵa arnalǵan qandaı ánder bilesińder?
- Kompozıtor Sh. Qaldaıaqovtyń «Ana týraly jyr» ánin oryndap, tyńdatamyn. Bul ánniń de arnaý ánge jatatynyn túsindiremin.
Dombyra oınaý:
Perne basyp úırený. Oryndyqqa durys otyrǵyzyp bolǵan soń, dombyrany durys qoldaryna ustaýǵa shaqyramyn. Qaǵystardy eske túsirý. Sol saýsaqtarymen perne basyp úıretemin.
Birinshi jattyǵý: «A - la, a - la». Tómen, joǵary qaǵysta oınatý.
Sabaqty qorytyndylaý:
1. Arnaý kúı degenimiz ne?
2. Qandaı arnaý kúılerdi bilesińder?
3. Qazanǵaptyń «Kókil» kúıi kimge arnalǵan.
4. Úırengen jańa ándi ata?
5. Án kimge arnalǵan?
6. Biz búgingi sabaqta ne oı túıdik? Suraqqa jaýap alý úshin berilgen tor kózdegi áripterdi tez, ári durys oqysańdar ǵana jaýap ala alasyńdar?
«Oılan tap»
r n a ý a
2 3 1 5 4
n á -------- ú k ı --------- ý a t r y l ------i k b d i l
2 1 ---------2 1 3 --------2 4 1 3 6 5 -------2 6 1 4 5 3
Úıge tapsyrma:
«Ana tilegi» ánin jatqa, naqyshyna keltire oryndaý.
Qurmanǵazynyń, Qazanǵaptyń kúılerin dápterge jazyp kelý.
Sabaqqa qatysqan oqýshylardy baǵalaý, madaqtaý.
You Might Also Like
