InfoHub Logo

Qaıran qazaq halqy taǵdyrynyń eń bir soraqy da aıanyshty kórinisi 1921 – 1922jj., 1931 – 1933jj. aralyǵynda sum ashtyqta aıqyn kórinis berdi. Tarıh betterin paraqtap ashyp, oqıtyn bolsaq dál qazaq halqyndaı óziniń ultanynda,  «aq bilektiń kúshimen, aq naızanyń ushymen»jaýlap alynǵan keń baıtaq sary dalasyn jaldap turyp, patsha ókimetiniń otarlyq qysym saıasatynyń qarmaǵyna túsip, quldyq uǵymy sanasyna kelip tireldi.

Eń bir ókinishtisi, patsha ókimetiniń alaýyz saıasaty áserinen tili men dininiń álsirep, ózgeni negiz alǵannan ult bolyp joıylyp ketý qaýpi turǵan ýaqta asharshylyqtyń ashshy ýy qazaq jerin bir leppen serpip, 2 – 3 mıllıondaı taza qazaq halqy jurtynyń ómirin alyp ketti.

1931- 1933 jyldardaǵy oryn alǵan ashtyq Goloshekınniń «Aýyldy keńestendirý» saıasatymen tyǵyz baılanysty boldy. «Qazaq jeri áli de tóńkeristi kórmedi, qazaq halqynyń jartydan astamy baı – shonjar», - dep tárkileýimen de qatysty júrdi.Azyq túlik salyǵy hám azyq – túlik salǵyrty qazaq halqyn tentiretip jiberdi. Oǵan dálel, ujymdastyrý basynda 40,5mln bas mal bar – tuǵyn, al 1933 jyldyń 1 – qańtarynda 4,5 maldyń qalǵany bar. Ashtyq nátıjesi,  keltirilgen derekter boıynsha, 6,2 respýblıka halqynyń 2,1 mıllıony  qyryldy dep kórsetiledi.

Arnaıy tapsyrmamen Sarysý aýdanynda bolǵan O.Jandosovtyń deregi adamdy eseńgirtedi, sol ýaqyttyń shyndyǵyn kórsetedi. Ondaǵan kúnder boıy jerlenbegen máıitter, kúızelip ketkenderdiń qolyna ne tússe de, túgin qaldyrmaı jep qoıýyn, súıek – saıaqty jınap alyp, júrek jalǵaý úshin, odan san márte sorpa qaınatatyp ishetinin, ıtterdi jegenin jasyrmaıtyn adam tobyn kórgendigin jáne tamaq ornyna jartylaı óńdelgen terini paıdalanǵandyǵyn jazady.

Asharshylyq hám meniń oıymsha, Qazaq halqynyń árbir taýqymeti Dúnıejúzilik deńgeıde « jeńisti halyq» dep atalýy tıis, kúni búginde bul juttyń «bolǵan – bolmaǵandyǵy jaıynda naqty derek joq» ıakı «asharshylyq oqıǵasyn qaıta aıtyp qajeti joq» degen syndy oıǵa qonymsyz uǵymdardy aıtyp jatqany jalǵan emes, aqıqat. Árıne, asharshylyqqa arnalyp «Zulmat» suqbaty qatysqan fılmder jaryq kórip otyr hám «Uly Dala Zary» fılmi Dúnıejúzilik deńgeıde joǵary baǵalanyp otyr, bizdiń árıne, onyń baǵalandyǵy emes, halyqtyń aıanyshty ómirin hám sol jyldarda qazaq halqynyń demografıasyna aıtarlyqtaı nusqan kelgendigin jáne bul oqıǵanyń qaıtalanbasyn qamtamasyz etip, tarıhtyń qan qyzyl kúnin jadyda toqý dep oılaımyn.

Búgingi kúnde, Alash azamattarynyń, eliniń júreginde oıyp turyp oryn alatyn qoǵam qaıratkerleriniń patsha úkimetine qarsy turyp, jazyqsyz basshy – ataman qaıratkerleriniń  oqqa ushýy – bizdiń Táýelsizdiktiń naq kórinisi. Osyny jastar, qazaq urpaǵy bilýi qajet, el men jerdiń egemendigin qasterlep, Alash azamattarynyń rýhyn kókke kóterip, izgi dara joldy jalǵastyryrar úlgili urpaq bolýymyz shart. Ózimizge belgili bilim men tárbıe,ultqa qyzmetti tý etip – alǵa júrý jarqyn bolashaqty kórseter jol ekeniń árbir qazaq balasy uǵynǵany jón.

Iá, shyryldaǵan náreste, qan qaqsaǵan qazaq dalasy, ananyń kóz aldynda shetinegen balalary, bir túıir nanǵa zar bolǵan kún – sol kún, sol tozaqty kún.

Sultan Baǵdat Sultanqyzy

Jýrnalısıka fakúlteti 

1 - kýrs stýdenti

---