InfoHub Logo

Ashyq sabaq Muqaǵalı Maqataevtyń «Súıemin, ósken Otanym» óleńi
Maqsaty. Oqýshylarǵa ózderi oqyp, tanysqan Muqaǵalı óleńderimen onyń shyǵarmashylyǵynan jan – jaqty derekter bere otyryp, tanymdyq kózqarastaryn qalyptastyrý, shyǵarmashylyqqa shyńdaý.
Tárbıelik máni: Jeke tulǵany jan – jaqty bolýǵa tárbıeleý, úlkenge qurmet kishige izet kórsetýge tárbıeleý, oqýshylardy shyǵarmashylyqqa, izdenimpazdyqqa baýlý.
Ádis – tásilder: baıandaý, áńgimeleý, izdendirý, suraq - jaýap, syn turǵysynan oılaý tehnologıasynyń elementteri.
Kórnekiligi: Aqynnyń portreti, shyǵarmalar jınaǵy, aqyn týraly estelikter, býklet, prezentasıa.
Pánaralyq baılanys: mýzyka, qazaq tili, tarıh.
Sabaqtyń epıgrafy:
«Qazaq jyrynyń aspandaǵy azǵana juldyzdardyń arasynan seniń juldyzyńdy biz ońaı tanýshy edik.
Seniń juldyzyń - eń shúǵylaly, eń meırimdi juldyz»
Tumanbaı Moldaǵalıev.

Sabaq barysy:
Uıymdastyrý kezeńi.
Sálemdesý
Tapsyrma: orny aýystyrylǵan naqyl sózder taratyp, jańa taqyrypty anyqtaý.
1) Otan - ottan da ystyq.
2) Otansyz adam, ormansyz bulbul.
3) Týǵan jerdeı jer bolmas, týǵan eldeı el bolmas.
4) Otan úshin otqa tús, kúımeısiń.
Suraq: Ne týraly maqal - mátelder?
– Otan týraly.
Endeshe búgin «Týǵan ólkem - tuǵyrym» taraýyndaǵy qazaq poezıasynda shoqtyǵy bıik asa daryndy aqyn Muqaǵalı Maqataevtyń «Súıemin, ósken Otanym» óleńine toqtalamyz.

b) Maǵynany taný.
– Alǵashqy saýaldaryńyz, ıaǵnı avtor jaıly men ózine qysqasha túsinik bere óteıin, sol áńgimedegi negizgi oıdy biz mátindi oqı otyryp tanysarmyz.
Úntaspadan Muqaǵalı Maqataevtyń «Qarasazdyń shybyǵyn jel terbegen» áni oınalyp turady.
Muǵalimniń kirispe sózi. Ol 1931 j. 9 – shy aqpanda Almaty oblysy, qazirgi Raıymbek (burynǵy Narynqol) aýdanynyń Qarasaz aýylynda dúnıege kelgen. Aqynnyń týǵan kúni jóninde eki túrli aqparat bar. Alaıda, qujattar boıynsha aqynnyń týǵan kúni aqpannyń 9 - da toılanady. Ekinshi aqparat: aqynnyń anasy Naǵıman apa bylaı degen: «Muqaǵalıym 1931 jyly naýryz aıynyń 8 – inde dúnıege kelgen bolatyn. Jańylysýym múmkin emes. Sebebi balam mynaý fánıdiń esigin ashqannan biraz ýaqyt keıin Naýryz toıy bolady, naýryz kóje jasaımyz dep kútip otyrǵanbyz.» Muqaǵalı Maqataev atyndaǵy ádebı syılyqtyń laýreaty Orazaqyn Asqar aqynnyń ekinshi týǵan kúnine baılanysty mynadaı sóz aıtady: «Al qujat boıynsha Muqaǵalı 9 aqpanda dúnıege kelgen. Bul kýálikti aqyn es bilgen kezde sol kezdegi saılaý naýqanyna baılanysty ózi jazdyryp alǵan eken». Azan shaqyryp qoıylǵan aty – Muhammedqalı. Ákesi qarapaıym sharýashy: kolhozda sýshy, shalǵyshy bolyp istegen. Muqaǵalı úıdiń tuńǵyshy bolǵan, onyń artynan bir qyz jáne úsh ul týǵan. Aqynnyń qaryndasy men alǵashqy inisi erte kóz jumǵan. Sońǵylarynyń esimderi – Toqtarbaı men Kórpesh. Qazaq dástúri boıynsha úıdiń alǵashqy balasy ata – ájesinen tárbıe alýy tıis, sondyqtan Muqaǵalı ájesi Tıynnyń qolynda ósip, anasyn jeńgesindeı qabyldaıdy. Balalyq shaǵy soǵyspen qatar ótkendikten, aqyn taǵdyrdyń ashshy dámin erte tatady(“Neńdi seniń ańsaımyn, bala shaǵym?”). Muqaǵalıdiń ákesi 1941j Kalınıgrad maıdanynda qaza tabady.

Búgingi sabaqtyń taqyryby: M. Maqataevtyń «Súıemin, ósken Otanym» óleńi.

Búgingi sabaǵymyzdyń maqsaty: qan táńiriniń muzbalaǵy atanǵan áıgili aqıyq aq Muqaǵalı Maqataev týraly tolyq málimet alý arqyly rýhanı tárbıe alý, óz oıyndy durys, anyq jetkize bilý, shyǵarmashylyq qabiletterin jetildirýge kúsh salý.

Myna óleńderdi eske túsireıik.
Úsh baqytym
Eń birinshi baqytym – Halqym meniń,
Soǵan berem oıymnyń altyn kenin.
Ol bar bolsa, men barmyn, qor bolmaımyn,
Qymbatyraq altynnan narqym meniń.
Al ekinshi baqytym – Tilim meniń,
Tas júrekti tilimmen tilimdedim.
Keı – keıde dúnıeden túńilsem de,
Qasıetti tilimnen túńilmedim.
Baqytym bar úshinshi – Otan degen,
Qudaı degen kim dese, Otan der em! …
Oty sóngen jalǵanda jan barsyń ba?
Oılanbaı – aq kel daǵy ot al menen…
Neni ańsaımyn?..
Týǵan ólke, týǵan jurt, seni ańsaımyn,
Hege ańsaımyn, bilmeımin, nege ańsaımyn
Ul de, meıliń, adasqan qul de, meıliń,
Seni ańsaımyn, týǵan el, onan saıyn!
Qýat bergen dámiń men tuzyń maǵan,
Qaımaǵyńdy ańsaımyn buzylmaǵan.
Gúlin súıem, shalǵynnyń búrin súıem,
Únin súıem masańnyń yzyńdaǵan.
Seni ańsaımyn, qaınaǵan aq bastaýlar,
Aq bas taýlar – samaıyn aq basqandar.
Seni ańsaımyn, qazirgi aq bas shaldar,
Burynǵy óreden qurt ap qashqandar,
Sý keship, jalań aıaq ot basqandar!

Muǵalimniń áńgimesi: Bul óleńderdiń avtory – qazaq poezıasynda shoqtyǵy bıik asa daryndy aqyn Muqaǵalı Maqataev. Onyń óleńderinde sózdiń sulýlyǵy men oıdyń asqaqtyǵy astasyp, úılesip turady. Sondaı óleńderiniń biri – Súıemin, ósken Otanym!

Muǵalimniń mátindi mánerlep oqýy.
Satylaı keshendi taldaý (muǵalimniń túsindirýi).
1. Taqyryby:«Súıemin, ósken Otanym!»
2. Avtory: Muqaǵalı Maqataev.
3. Bul - ádebı shyǵarma. Ádebı shyǵarma – degenimiz belgili bir dáýirdegi qoǵamdyq shyndyqtyń sáýlesi.
4. Janr túri: óleń (poezıa). Sebebi, belgili bir ólshemmen alynǵan qıystyrylyp úılesimdi yrǵaqpen uıqasyp keletin órnekti sóz júıesi.
5. Ideıasy: týǵan Otandy, onyń sulý tabıǵatyn jyrlaý.
6. 16 shýmaqtan turady. Shýmaq degenimiz aıaqtalǵan birtutas oıdy bildiredi.
7. 12 tarmaqtan turady. Tarmaq bul óleńniń árbir joly.
8. Qara óleń uıqasy (ABAB) Uıqas - bul sońǵy sózderi bir - birimen úndes, dybystary da biregeı jaqyn, ol óleńniń búkil bitimimen, mazmunymen tamyrlas.

9. Ádebı teorıalyq uǵymdar: A. Keıipteý – tabıǵat qubylysyn jandandyryp, adam sıaqty kúldirip, qýantyp, t. b keıipte sýretteýdi aıtady (betti aımalap ýildep…)
10. Túsindirme sózdik: eskegin(jelin, samalyn), sulaǵan (sozylyp jatqan) 11. Óleńniń negizgi túıini, tárbıelik máni: Otansúıgishtikke tárbıeleý

Prepodavatel kazahskogo ıazyka ı lıteratýry
Ekıbastýzskıı kolej ınjenerno - tehnıcheskogo ınstıtýta ım. akademıka Satpaeva
Kyrykbesova Aıymgýl Ermekovna
Ashyq sabaq Muqaǵalı Maqataevtyń «Súıemin, ósken Otanym» óleńi. júkteý