Asqar Toqmaǵambetov «Túlik týraly sabaq»
Kaıdakova Janat Bekbolatovna
Páni: Ádebıettik oqý.
Sabaqtyń taqyryby: Asqar Toqmaǵambetov «Túlik týraly sabaq».
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: «Túlik týraly sabaq» óleńimen tanystyra otyryp, óleńdi mánerlep oqýǵa mashyqtandyrý. Tórt túlik maldardyń ataýlarymen tanystyrý.
Damytýshylyq: Oqýshylardyń aqyl-oıyn, este saqtaýyn, qıalyn, zeıinin, til baılyǵyn, sózdik qoryn, mánerlep oqý daǵdysyn damytý.
Tárbıelik: Tórt – túlik maldy kútip baǵýǵa, qamqorlyq jasaýǵa, eńbeksúıgishtikke, úlkenderge kómek berýge tárbıeleý.
Ádis – tásilderi: Habarlaý, suraq-jaýap, túsindirý, áńgimeleý, baıandaý, taldaý.
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq
Kórnekiligi: Asqar Toqmaǵambetovtyń portreti, flıpcharttar, keste qaǵazdar.
Pánaralyq baılanys: Qazaq tili, dúnıetaný
Sabaq barysy.
İ. Qyzyǵýshylyqty oıatý.
Psıhologıalyq daıyndyq.
Qatar-qatar tizilip,
Oqýshyǵa laıyq
Qolymyzdy jiberip
Túp-túzý bop turaıyq.
Jaqsy oqyp sabaqty
Ádep saqtaý sánimiz
Otyrýǵa naqpa-naq
Daıyndaldyq bárimiz
1 – qatar jaı otyr,
2 – qatar tez otyr,
3 – qatar sen de otyr.
Sabaq bastar kez bop tur.
İİ. Úı jumysyn suraý.
Klass oqýshylaryn 3 topqa bólý. Ár topta 3 oqýshydan. Úıge jeke – jeke oqýshylarǵa tapsyrma berilgen bolatyn, sol tapsyrmalar boıynsha úı tapsyrmasyn suraý.
1 – tapsyrma: Mamytbek Qaldybaevtyń «Úlek» áńgimesiniń mazmunyn suraý.
2 – tapsyrma: «Meniń botam» taqyrybyna óleń qurastyrý.
3 – tapsyrma: «Aq bota» taqyrybyna áńgime qurastyrý.
İİİ. Úı jumysyn bekitý.
1. Úlekten adamdar nege qorqady eken?
2. Shyǵarmada úlektiń qandaı paıdasy áńgimelengen?
3. Túıe malynynyń tóli qalaı ataldy?
4. Túıeniń paıdasy qandaı?
İV. Avtor týraly maǵlumat.
ASQAR TOQMAǴAMBETOV (1905 – 1983) – aqyn jazýshy.
Qazirgi Qyzylorda oblysy Tereńózek aýdanynda dúnıege kelgen. Tashkent polıtehnıkalyq tehnıkýmyn, Máskeý Baspa ınstıtýtyn bitirgen. Uly Otan soǵysyna qatysqan. «Lenınshil jas» («Jas alash»), «Lenın joly»(qazirgi «Syr boıy»), «Sosıalısik Qazaqstan» («Egemen Qazaqstan»), «Qazaq ádebıeti» gazetteri men «Ara» jýrnalynda ár túrli qyzmetter istegen. Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń Shymkent, Qyzylorda oblystary boıynsha jaýapty hatshysy bolǵan. Alǵashqy óleńder jınaǵy «Eńbek jyry» degen atpen 1928 jyly shyqqan. Asqar Toqmaǵambetov aqyndyq jolynyń alǵashqy kezeńinde Otan qorǵaý, ınternasıonalızm taqyrybyna arnalǵan shyǵarmalar jazǵan. Otan soǵysy jyldarynda jaýyngerlerdiń maıdandaǵy erlikterin, halyqtar dostyǵy, soǵystan keıingi jyldarda beıbit ómir tynysyn óz shyǵarmalaryna arqaý etti. Asqar Toqmaǵambetov qazaq poezıasynda poema janryn damytýǵa eleýli úles qosqan aqyn. Onyń poemalaryn taqyryby, túri jaǵynan tórt topqa bólýge bolady: aýyl ómiri («Hat», «Baqyt kilti», «Qaskeleń», «Ómirge jol», «Agronom kóktemi»t. b.); elimizge eńbegi sińgen tarıhı adamdarǵa arnalǵan («Batyr Álı», «Aqyn taǵdyry», «Kreml saqshysy» t. b.); eldi, jerdi qorǵaý, otansúıgishtik, erlik taqyryby («Ajaldy jeńgen alyptar», «Batyrlar dastany», «Ýborshısa» t. b.); halyqtardyń dostyǵy taqyryby («Berlın kóshesinde», «Ispanıa», «Qarańǵy túnde», «Reın jaǵasynda» t. b.). Aqyn poemalarynda qazaq halqynyń kúres jolyndaǵy ómiri («Qara qyz», «Qandy jazý», «Tereń tolqyn») men keńes adamdarynyń tynys-tirshiligi («Kúzette», «Darıa syry», «Baldaqty Ospan», t.b.) sýrettelgen. «Aqyn taǵdyry» poemasyn Sáken Seıfýllınniń azamattyq, aqyndyq kelbetin ashýǵa arnaǵan. Aqynnyń «Bizdiń Sáýle», «Tap qorǵany», «Býdennyı marshy», «Bir, eki, úsh», «Qosh aman bol», «Kút meni», «Súıgen jarǵa», taǵy basqa lırıkalyq óleńderi ánge arnalǵan. Tańdamaly shyǵarmalarynyń jınaqtary jaryq kórgen. Asqar Toqmaǵambetov proza janrynda da jemisti eńbek etti. Ybyraı Jaqaev ómirin beınelegen «Qyran tuǵyrdan ushady»
(O.Bodyqovpen birge), Syr óńiri qazaqtary turmysynan jazylǵan «Syr dıqany», «Asyl azamat», «Áke men bala», «Qarbalasta», Qazan tóńkerisi qarsańyndaǵy aýyl ómirin sýrettegen «Aqmonshaq» povesterin jazdy.
Asqar Toqmaǵambetov -HİH ǵasyrda ómir súrgen qazaq aqyndary týraly jazylǵan «Jyr kúmbezi» atty tarıhı romannyń avtory. Dramatýrgıada «Eki zań», «Semafor ashyq», «Áziret Sultan» atty pesalar men «Marjan», «Bárimiz de sondaı bolsaq» atty kınosenarııler jazǵan. S.Aınıdiń «Quldar» romanyn qazaq tiline aýdarǵan.
Qazan tóńkerisi, 1-dárejeli Otan soǵysy, úsh márte Eńbek Qyzyl Tý ordenderimen, birneshe medaldarmen marapattalǵan.
V. Jańa sabaqty túsindirý.
1. Muǵalimniń túsindire otyryp mánerlep oqyp berýi.
Tórt túlik
Qoı - qozy
Jylqy - qulyn
Eshki - laq
Sıyr - buzaý
Vİ. Flıpchartpen jumys.
Jylqy - Qulyn
Jabaǵy (6 aıdan 1 jasqa deıingisi)
Taı (1 jastan asqany)
Qunan (2 jastan asqany)
Dónen (3 jastan asqany)
Besti (5 jastaǵysy)
Alty jasar
Túıe ataýlary:
Nar ( jalǵyz órkeshti)
Narbota ( jańadan týǵan tóli)
Nartaılaq (1 jastan asqany)
Túıe:
Aıyr (qos órkeshti)
Bota (jańadan týǵan tóli)
Taılaq (1 jastan asqany)
Qoı ataýlary:
Qoı, Qozy, Marqa, Kepe, Toqty, Saýlyq, Boıdaq qoı (urǵashy), Qunan qoı, Dónen qoı.
İsek (erkegi), Qoshqar
Eshki ataýlary:
Eshki, Laq, Marqa laq, Teke, Serke (Merkesh), Shybysh, Týsha (urǵashysy)
Sıyr ataýlary:
Sıyr, Buzaý, Baspaq, Qashar.
Buqa (erkegi), Tana, Buqashyq
Vİİ. Oqýlyqpen jumys.
2. Oqýshylardyń ishteı oqýy.
3. Daýystap rólge bólip oqý.
Vİİİ. Sózdikpen jumys
Sózýar – sózsheń
Jobalaýy - oıynsha
Daýryqty – talasty. (Sheshimin taba almady)
İH. Sabaqty bekitý.
Oqýshylarǵa jeke – jeke kespe qaǵazdar berý.
Maldar Tólderi Ataýlary
Qoı
Qozy
Sıyr
Jylqy
Túıe
H.Sabaqty baǵalaý.
Júırik eken attary
Aıańdamaı jeledi.
«5» qoıamyn men oǵan
Birinshi orynda keledi.
Bilmeı qalǵan jerlerin
Myqtap oıǵa toqıdy
Búgin «4-ke» oqysa,
Erteń «5-ke» oqıdy.
Aıtqanyna
Kóńilimiz tolmady
Sabaqqa daıyndalmaı kelipti
Onysy durys bolmady.
Hİ.Úıge tapsyrma.
Óleńdi jattaý.
Páni: Ádebıettik oqý.
Sabaqtyń taqyryby: Asqar Toqmaǵambetov «Túlik týraly sabaq».
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: «Túlik týraly sabaq» óleńimen tanystyra otyryp, óleńdi mánerlep oqýǵa mashyqtandyrý. Tórt túlik maldardyń ataýlarymen tanystyrý.
Damytýshylyq: Oqýshylardyń aqyl-oıyn, este saqtaýyn, qıalyn, zeıinin, til baılyǵyn, sózdik qoryn, mánerlep oqý daǵdysyn damytý.
Tárbıelik: Tórt – túlik maldy kútip baǵýǵa, qamqorlyq jasaýǵa, eńbeksúıgishtikke, úlkenderge kómek berýge tárbıeleý.
Ádis – tásilderi: Habarlaý, suraq-jaýap, túsindirý, áńgimeleý, baıandaý, taldaý.
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq
Kórnekiligi: Asqar Toqmaǵambetovtyń portreti, flıpcharttar, keste qaǵazdar.
Pánaralyq baılanys: Qazaq tili, dúnıetaný
Sabaq barysy.
İ. Qyzyǵýshylyqty oıatý.
Psıhologıalyq daıyndyq.
Qatar-qatar tizilip,
Oqýshyǵa laıyq
Qolymyzdy jiberip
Túp-túzý bop turaıyq.
Jaqsy oqyp sabaqty
Ádep saqtaý sánimiz
Otyrýǵa naqpa-naq
Daıyndaldyq bárimiz
1 – qatar jaı otyr,
2 – qatar tez otyr,
3 – qatar sen de otyr.
Sabaq bastar kez bop tur.
İİ. Úı jumysyn suraý.
Klass oqýshylaryn 3 topqa bólý. Ár topta 3 oqýshydan. Úıge jeke – jeke oqýshylarǵa tapsyrma berilgen bolatyn, sol tapsyrmalar boıynsha úı tapsyrmasyn suraý.
1 – tapsyrma: Mamytbek Qaldybaevtyń «Úlek» áńgimesiniń mazmunyn suraý.
2 – tapsyrma: «Meniń botam» taqyrybyna óleń qurastyrý.
3 – tapsyrma: «Aq bota» taqyrybyna áńgime qurastyrý.
İİİ. Úı jumysyn bekitý.
1. Úlekten adamdar nege qorqady eken?
2. Shyǵarmada úlektiń qandaı paıdasy áńgimelengen?
3. Túıe malynynyń tóli qalaı ataldy?
4. Túıeniń paıdasy qandaı?
İV. Avtor týraly maǵlumat.
ASQAR TOQMAǴAMBETOV (1905 – 1983) – aqyn jazýshy.
Qazirgi Qyzylorda oblysy Tereńózek aýdanynda dúnıege kelgen. Tashkent polıtehnıkalyq tehnıkýmyn, Máskeý Baspa ınstıtýtyn bitirgen. Uly Otan soǵysyna qatysqan. «Lenınshil jas» («Jas alash»), «Lenın joly»(qazirgi «Syr boıy»), «Sosıalısik Qazaqstan» («Egemen Qazaqstan»), «Qazaq ádebıeti» gazetteri men «Ara» jýrnalynda ár túrli qyzmetter istegen. Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń Shymkent, Qyzylorda oblystary boıynsha jaýapty hatshysy bolǵan. Alǵashqy óleńder jınaǵy «Eńbek jyry» degen atpen 1928 jyly shyqqan. Asqar Toqmaǵambetov aqyndyq jolynyń alǵashqy kezeńinde Otan qorǵaý, ınternasıonalızm taqyrybyna arnalǵan shyǵarmalar jazǵan. Otan soǵysy jyldarynda jaýyngerlerdiń maıdandaǵy erlikterin, halyqtar dostyǵy, soǵystan keıingi jyldarda beıbit ómir tynysyn óz shyǵarmalaryna arqaý etti. Asqar Toqmaǵambetov qazaq poezıasynda poema janryn damytýǵa eleýli úles qosqan aqyn. Onyń poemalaryn taqyryby, túri jaǵynan tórt topqa bólýge bolady: aýyl ómiri («Hat», «Baqyt kilti», «Qaskeleń», «Ómirge jol», «Agronom kóktemi»t. b.); elimizge eńbegi sińgen tarıhı adamdarǵa arnalǵan («Batyr Álı», «Aqyn taǵdyry», «Kreml saqshysy» t. b.); eldi, jerdi qorǵaý, otansúıgishtik, erlik taqyryby («Ajaldy jeńgen alyptar», «Batyrlar dastany», «Ýborshısa» t. b.); halyqtardyń dostyǵy taqyryby («Berlın kóshesinde», «Ispanıa», «Qarańǵy túnde», «Reın jaǵasynda» t. b.). Aqyn poemalarynda qazaq halqynyń kúres jolyndaǵy ómiri («Qara qyz», «Qandy jazý», «Tereń tolqyn») men keńes adamdarynyń tynys-tirshiligi («Kúzette», «Darıa syry», «Baldaqty Ospan», t.b.) sýrettelgen. «Aqyn taǵdyry» poemasyn Sáken Seıfýllınniń azamattyq, aqyndyq kelbetin ashýǵa arnaǵan. Aqynnyń «Bizdiń Sáýle», «Tap qorǵany», «Býdennyı marshy», «Bir, eki, úsh», «Qosh aman bol», «Kút meni», «Súıgen jarǵa», taǵy basqa lırıkalyq óleńderi ánge arnalǵan. Tańdamaly shyǵarmalarynyń jınaqtary jaryq kórgen. Asqar Toqmaǵambetov proza janrynda da jemisti eńbek etti. Ybyraı Jaqaev ómirin beınelegen «Qyran tuǵyrdan ushady»
(O.Bodyqovpen birge), Syr óńiri qazaqtary turmysynan jazylǵan «Syr dıqany», «Asyl azamat», «Áke men bala», «Qarbalasta», Qazan tóńkerisi qarsańyndaǵy aýyl ómirin sýrettegen «Aqmonshaq» povesterin jazdy.
Asqar Toqmaǵambetov -HİH ǵasyrda ómir súrgen qazaq aqyndary týraly jazylǵan «Jyr kúmbezi» atty tarıhı romannyń avtory. Dramatýrgıada «Eki zań», «Semafor ashyq», «Áziret Sultan» atty pesalar men «Marjan», «Bárimiz de sondaı bolsaq» atty kınosenarııler jazǵan. S.Aınıdiń «Quldar» romanyn qazaq tiline aýdarǵan.
Qazan tóńkerisi, 1-dárejeli Otan soǵysy, úsh márte Eńbek Qyzyl Tý ordenderimen, birneshe medaldarmen marapattalǵan.
V. Jańa sabaqty túsindirý.
1. Muǵalimniń túsindire otyryp mánerlep oqyp berýi.
Tórt túlik
Qoı - qozy
Jylqy - qulyn
Eshki - laq
Sıyr - buzaý
Vİ. Flıpchartpen jumys.
Jylqy - Qulyn
Jabaǵy (6 aıdan 1 jasqa deıingisi)
Taı (1 jastan asqany)
Qunan (2 jastan asqany)
Dónen (3 jastan asqany)
Besti (5 jastaǵysy)
Alty jasar
Túıe ataýlary:
Nar ( jalǵyz órkeshti)
Narbota ( jańadan týǵan tóli)
Nartaılaq (1 jastan asqany)
Túıe:
Aıyr (qos órkeshti)
Bota (jańadan týǵan tóli)
Taılaq (1 jastan asqany)
Qoı ataýlary:
Qoı, Qozy, Marqa, Kepe, Toqty, Saýlyq, Boıdaq qoı (urǵashy), Qunan qoı, Dónen qoı.
İsek (erkegi), Qoshqar
Eshki ataýlary:
Eshki, Laq, Marqa laq, Teke, Serke (Merkesh), Shybysh, Týsha (urǵashysy)
Sıyr ataýlary:
Sıyr, Buzaý, Baspaq, Qashar.
Buqa (erkegi), Tana, Buqashyq
Vİİ. Oqýlyqpen jumys.
2. Oqýshylardyń ishteı oqýy.
3. Daýystap rólge bólip oqý.
Vİİİ. Sózdikpen jumys
Sózýar – sózsheń
Jobalaýy - oıynsha
Daýryqty – talasty. (Sheshimin taba almady)
İH. Sabaqty bekitý.
Oqýshylarǵa jeke – jeke kespe qaǵazdar berý.
Maldar Tólderi Ataýlary
Qoı
Qozy
Sıyr
Jylqy
Túıe
H.Sabaqty baǵalaý.
Júırik eken attary
Aıańdamaı jeledi.
«5» qoıamyn men oǵan
Birinshi orynda keledi.
Bilmeı qalǵan jerlerin
Myqtap oıǵa toqıdy
Búgin «4-ke» oqysa,
Erteń «5-ke» oqıdy.
Aıtqanyna
Kóńilimiz tolmady
Sabaqqa daıyndalmaı kelipti
Onysy durys bolmady.
Hİ.Úıge tapsyrma.
Óleńdi jattaý.
You Might Also Like
