Ata-analarǵa arnalǵan jadynama
ATA - ANALARǴA ARNALǴAN JADYNAMA
«Qaýipsiz kanıkýl –2019»
Qurmetti ata - analar! Sizder bilesizder me? Barlyq quqyqbuzýshylyqtyń 55%- dan astamy jazǵy kanıkýl kezinde jasóspirimdermen jasalady. Jasóspirimderdiń qaıǵyly oqıǵaǵa ushyraýy da negizinen jazǵy kanıkýl kezderinde bolady. Sondyqtan, jazǵy kanıkýl kezinde balalardyń qaýipsizdigi men qamtylýyn qamtamasyz etý asa mańyzdy.
«Balamen birge jazǵy demalysta»
Jaz - jyldyń keremet mezgili. Otbasylyq demalys – bul óz balańyzǵa eń kóp ýaqyt bóletin kezińiz. Bul kópten kútken erekshe oqıǵany Sizdiń balańyz jyl boıy ańsap keldi.
Jazda balalardyń jazǵy lagerge shyǵýyna, týystarǵa barýǵa, ózenge shomylyp, ormanda qydyrýǵa tamasha múmkindikter týady.
Shaqyraıǵan kúnniń kózi, sýyq sý, jándikter, tez buzylatyn taǵamdar sıaqty ár túrli qaýip - qaterler de joq emes.
Balalar úshin jazda qaýipsizdikti qamtamasyz etý, eń aldymen - ata - ananyń mindeti. Eger siz jazda demalysqa jiberetin bolsańyz – onymen sýda, kún kózinde, jolda, ormanda, taýda júrýdiń erejeleri týraly áńgimeleskenińiz jón.
Demalys sizge jáne balańyzǵa tek qýanysh ákelýi úshin birneshe erejelerdi saqtaý kerek:
Eger siz balańyzben aınalysýǵa sheshim qabyldasańyz, esińizde bolsyn, bul is - áreketterińiz qysqa bolýy tıis, ári olardy tańǵy ýaqytta ótkizgen abzal. Sizdiń mindetińiz balańyzdyń bilimi men óz tájirıbeńizdi ushtastyra otyryp, onyń tanym kókjıegin keńeıtý.
Balańyzdy teledıdar men kompúterden alshaq ustaýǵa bar kúshińizdi salyńyz, barlyq bos ýaqyttaryńyzdy taza aýada ótkizińizder, velosıped, samokat, rolıkter tebińizder, fýtbol oınańyzdar. Jaz – bul bala densaýlyǵyn nyǵaıtýdyń joly jáne onyń kelesi oqý jylyndaǵy densaýlyǵy jazda qalaı demalýyna baılanysty bolady.
Kún tártibin saqtaýǵa tyrysyńyz, áıtpese qyrkúıekte oǵan qaıtyp kelý qıynǵa túsedi. Uıqynyń qanbaýy nevrozdy damytady, sharshaý jıileıdi. Balanyń uıqysy kúnine 10 saǵattan kem bolmaýy tıis.
Jolda abaı bol!
Joldaǵy qaýipsizdik – bul ata - analar nemese qamqorshylardan úlken jaýapkershilikti talap etetin mindet, bul qaýipsizdikti eleýsiz qaldyrýǵa bolmaıdy.
Ótken jyly jazǵy ýaqytta balalar men jasóspirimderdiń kinásinen tirkelgen jol - kólik oqıǵalary 30%- dy quraǵan. Búgingi kúnge deıin 7 jol - kólik oqıǵasy tirkelgen, onyń ishinde 2 jol - kólik oqıǵasy balalardyń qatysýymen bolsa, onyń bireýinde – jaraqattanǵan, al ekinshisinde – qaıtys bolǵan. Árbir balanyń ómiriniń qaýipsizdigin qamtamasyz etý barlyǵymyzdyń, onyń ishinde ata - ana – Sizdiń de basty mindetińiz bolyp tabylady.
Balańyzdyń boıynda jolda, kóshede tártipti, uqypty, saq jáne baıqampaz bolýǵa degen qajettilikti tárbıeleýge tyrysyńyz.
Balaǵa jaıaýlar úshin de, kólik júrgizýshileri úshin de erejeler bar ekendigin únemi eskertip otyryńyz.
Balaǵa kóshede qaraýmen birge kóshede estýdi de úıretińiz: balanyń jaqyndap qalǵan kólikti estimeýinen bolǵan qaıǵyly oqıǵalar kóp bolǵanyn esińizde ustańyz.
Balaǵa qaraýdy úıretińiz. Balada qatań daǵdy qalyptasýy tıis: jaıaý júrginshiler jolynan shyǵar aldynda alǵa qadam jasamas buryn basyn ońǵa, solǵa buryp jan - jaǵyn, joldyń barlyq baǵyttaryn qaraıdy. Bul balada avtomatızmge deıin úıretilgen bolýy tıis.
Ózińiz de qatań esińizde saqtańyz jáne balańyzǵa da úıretińiz: kez kelgen kólik túrine miný úshin de, odan shyǵý úshin de kólik tolyq toqtaýy kerek. Júrip kele jatqan kólikten nelikten sekirip túsýge bolmaıtynyn túsindirińiz.
Balalardyń jolda baǵdarlanýyna, jolda saq jáne muqıat bolýǵa úıretińiz, eshqashan jaqyn kele jatqan kóliktiń aldynan júgirip ótýge bolmaıdy, jaıaý júrginshilerdiń jol qıylystarynda, joldy jaıaý kesip óterde nemese joldardyń túıisken jerlerinde qulaqqapty alý kerek.
Eger sizdiń balańyz jol kólik oqıǵasynyń qatysýshysy, kýágeri bolǵan jaǵdaıda psıholog mamannyń keńesine júginińiz. Psıholog qorqynysh pen úreıdi jeńýge kómektesedi.
Sý qoımalarynyń janynda abaı bolyńyz!
Sý qoımalarynda balalardyń qaıǵyly jaǵdaılarǵa ushyraýyn taldaý boıynsha sýǵa batqan jasópirimderdiń 50%- y balanyń sýǵa batyp bara jatqanyn ýaqytynda baıqaı almaǵan ata - analarymen birge júrgen bolsa, qalǵan jartysy eresekterdiń qaraýynsyz júrgen balalar bolyp shyqqan. Balalardy qaraýsyz qaldyrmańyzdar! Sý qoımalarynyń mańaıynda jalǵyz serýendeýge ruqsat bermeńizder. Sýda balalarmen birge serýendeý kezinde olardy qarap otyryńyz, ásirese, sýǵa shomylý kezinde jalǵyz qaldyrmańyzdar. Tipti sýy taıaz jerde de olarmen birge bolyńyzdar. Syrǵanaýǵa arnalmaǵan zattarmen syrǵanaq tebýge jol bermeńiz. Saq bolyńyzdar, balalarǵa kómek kerek bolyp jatsa, oǵan nemquraıly qaramańyzdar.
Keleńsiz oqıǵalardyń aldyn alý úshin birneshe qaǵıdalardy este saqtaǵan jón:
Demalys oryndaryn, sýdyń tereńdigin, sý túbinde tyrbıǵan aǵash, baldyr nemese balshyq joq ekenine kóz jetkizińiz. Tanys sý qoımalarynyń arnalary men túbi jyl saıyn ózgerip turýy múmkin.
Sýǵa shomylyp júrgen balalardy eresekter únemi baqylaýda ustaýy tıis.
Eger eresek balalar óz betterimen shomylýǵa ketip bara jatsa, qutqarýshy men medbıke posty bar jaǵajaılarǵa barýyn qadaǵalańyzdar. Balalarǵa júzýdi úıretińiz, sonymen qatar ár túrli tótenshe qıyn jaǵdaılardaǵy júris - turys erejelerin de úıretińiz.
SÝDA DEMALA JÚRİP, JAǴADA NEMESE SÝDYŃ İSHİNDE TÓNETİN QAÝİP - QATER BAR EKENDİGİN ESTE SAQTAŃYZ.
QAÝİPSİZDİK EREJELERİN SAQTAÝ – SÝ QOIMALARYNDAǴY ADAMDARDYŃ QAÝİPSİZDİGİNİŃ BASTY SHARTY.
Balanyń ǵalamtordaǵy qaýipsizdigi!
Qazirgi ýaqytta Ǵalamtor jelisindegi qaýipsizdik erejelerin saqtaý men shynaıy ómirdegi qaýipsizdik erejeleri ózara tyǵyz baılanysty!
Balanyń qalypty damýyna násilge bólinýshi jáne ekstremıstik saıttar, esirtkiler, pornografıa jáne t. s. s. týraly ashyq aqparattar qaýip tóndiredi. Ǵalamtor qoınaýy adamgershilik qundylyqtarmen qatar, qarjylyq – zıandy baǵdarlamalar: qurttar, vırýstar, «qońyraý shalýlar» tárizdi qaýipterge dýshar etýde.
Óz balalaryńyzdyń Ǵalamtor jelisinde erkin júzýine jol jibermeńizder: Ǵalamtorǵa qol jetkizýdi baqylaý qajet, tyıym salynǵan saıttarǵa shyǵýdy, ekstremızm, destrýktıvti dinı aǵymdar, qumar oıyndar, nashaqorlyq jáne t. b. nasıhattaýshy qaýipti resýrstardy shekteý kerek. Kompúterdiń, planshetter men smartfondardyń braýzerlerindegi saıttarǵa kirý tarıhyn únemi qadaǵalap qarap otyrýǵa keńes beremiz, ásirese, Sizdiń balańyz tirkelgen YouTubekanalyna nazar aýdaryńyzdar.
Sizdiń balańyzdyń «Facebook», «Vkontakte», «Odnoklassnıkı», «Moı mır» áleýmettik jelilerindegi vırtýaldy dostaryna nazar aýdaryńyzdar.
Qaperińizde júrsin. Balalar qandaı saıttardy paıdalanatynyn bilý mańyzdy. Tártipti qadaǵalap otyratyn moderatorlary bar saıttardy paıdalanǵan durys. Kóptegen chattar men forýmdarda beıresmı túrde qarym - qatynas jasaýǵa múmkindik bar. Balańyzdyń beıresmı túrde tanys emes adamdarmen qarym - qatynas jasamaýyn talap etińiz.
Qurmetti ata - analar, tyıym salynǵan saıttardy paıdalanýdy shekteý men tyıym salý boıynsha sharalardy iske asyryńyz, jeke kompúterlerge, noýtbýkter, planshetter men smaortfondarǵa «Ata - ana baqylaýy» servısin qoıýǵa keńes beremiz.
Qurmetti ata - analar, balalaryńyzdy qorǵańyzdar!
Sizdiń balańyzdyń úıde jáne kóshedegi qaýipsizdik erejelerin este saqtańyzdar. Kún saıyn balańyzǵa qaıtalap aıtyp otyryńyz:
Óz úıinen, aýlasyna alystap ketpesin.
Kóshedegi beıtanys adamdardyń qolynan eshteńe almasyn. Birden bólekteý ketip qalsyn.
Tanymaıtyn adamdarǵa esik ashpasyn.
Ata-analarǵa arnalǵan jadynama júkteý
«Qaýipsiz kanıkýl –2019»
Qurmetti ata - analar! Sizder bilesizder me? Barlyq quqyqbuzýshylyqtyń 55%- dan astamy jazǵy kanıkýl kezinde jasóspirimdermen jasalady. Jasóspirimderdiń qaıǵyly oqıǵaǵa ushyraýy da negizinen jazǵy kanıkýl kezderinde bolady. Sondyqtan, jazǵy kanıkýl kezinde balalardyń qaýipsizdigi men qamtylýyn qamtamasyz etý asa mańyzdy.
«Balamen birge jazǵy demalysta»
Jaz - jyldyń keremet mezgili. Otbasylyq demalys – bul óz balańyzǵa eń kóp ýaqyt bóletin kezińiz. Bul kópten kútken erekshe oqıǵany Sizdiń balańyz jyl boıy ańsap keldi.
Jazda balalardyń jazǵy lagerge shyǵýyna, týystarǵa barýǵa, ózenge shomylyp, ormanda qydyrýǵa tamasha múmkindikter týady.
Shaqyraıǵan kúnniń kózi, sýyq sý, jándikter, tez buzylatyn taǵamdar sıaqty ár túrli qaýip - qaterler de joq emes.
Balalar úshin jazda qaýipsizdikti qamtamasyz etý, eń aldymen - ata - ananyń mindeti. Eger siz jazda demalysqa jiberetin bolsańyz – onymen sýda, kún kózinde, jolda, ormanda, taýda júrýdiń erejeleri týraly áńgimeleskenińiz jón.
Demalys sizge jáne balańyzǵa tek qýanysh ákelýi úshin birneshe erejelerdi saqtaý kerek:
Eger siz balańyzben aınalysýǵa sheshim qabyldasańyz, esińizde bolsyn, bul is - áreketterińiz qysqa bolýy tıis, ári olardy tańǵy ýaqytta ótkizgen abzal. Sizdiń mindetińiz balańyzdyń bilimi men óz tájirıbeńizdi ushtastyra otyryp, onyń tanym kókjıegin keńeıtý.
Balańyzdy teledıdar men kompúterden alshaq ustaýǵa bar kúshińizdi salyńyz, barlyq bos ýaqyttaryńyzdy taza aýada ótkizińizder, velosıped, samokat, rolıkter tebińizder, fýtbol oınańyzdar. Jaz – bul bala densaýlyǵyn nyǵaıtýdyń joly jáne onyń kelesi oqý jylyndaǵy densaýlyǵy jazda qalaı demalýyna baılanysty bolady.
Kún tártibin saqtaýǵa tyrysyńyz, áıtpese qyrkúıekte oǵan qaıtyp kelý qıynǵa túsedi. Uıqynyń qanbaýy nevrozdy damytady, sharshaý jıileıdi. Balanyń uıqysy kúnine 10 saǵattan kem bolmaýy tıis.
Jolda abaı bol!
Joldaǵy qaýipsizdik – bul ata - analar nemese qamqorshylardan úlken jaýapkershilikti talap etetin mindet, bul qaýipsizdikti eleýsiz qaldyrýǵa bolmaıdy.
Ótken jyly jazǵy ýaqytta balalar men jasóspirimderdiń kinásinen tirkelgen jol - kólik oqıǵalary 30%- dy quraǵan. Búgingi kúnge deıin 7 jol - kólik oqıǵasy tirkelgen, onyń ishinde 2 jol - kólik oqıǵasy balalardyń qatysýymen bolsa, onyń bireýinde – jaraqattanǵan, al ekinshisinde – qaıtys bolǵan. Árbir balanyń ómiriniń qaýipsizdigin qamtamasyz etý barlyǵymyzdyń, onyń ishinde ata - ana – Sizdiń de basty mindetińiz bolyp tabylady.
Balańyzdyń boıynda jolda, kóshede tártipti, uqypty, saq jáne baıqampaz bolýǵa degen qajettilikti tárbıeleýge tyrysyńyz.
Balaǵa jaıaýlar úshin de, kólik júrgizýshileri úshin de erejeler bar ekendigin únemi eskertip otyryńyz.
Balaǵa kóshede qaraýmen birge kóshede estýdi de úıretińiz: balanyń jaqyndap qalǵan kólikti estimeýinen bolǵan qaıǵyly oqıǵalar kóp bolǵanyn esińizde ustańyz.
Balaǵa qaraýdy úıretińiz. Balada qatań daǵdy qalyptasýy tıis: jaıaý júrginshiler jolynan shyǵar aldynda alǵa qadam jasamas buryn basyn ońǵa, solǵa buryp jan - jaǵyn, joldyń barlyq baǵyttaryn qaraıdy. Bul balada avtomatızmge deıin úıretilgen bolýy tıis.
Ózińiz de qatań esińizde saqtańyz jáne balańyzǵa da úıretińiz: kez kelgen kólik túrine miný úshin de, odan shyǵý úshin de kólik tolyq toqtaýy kerek. Júrip kele jatqan kólikten nelikten sekirip túsýge bolmaıtynyn túsindirińiz.
Balalardyń jolda baǵdarlanýyna, jolda saq jáne muqıat bolýǵa úıretińiz, eshqashan jaqyn kele jatqan kóliktiń aldynan júgirip ótýge bolmaıdy, jaıaý júrginshilerdiń jol qıylystarynda, joldy jaıaý kesip óterde nemese joldardyń túıisken jerlerinde qulaqqapty alý kerek.
Eger sizdiń balańyz jol kólik oqıǵasynyń qatysýshysy, kýágeri bolǵan jaǵdaıda psıholog mamannyń keńesine júginińiz. Psıholog qorqynysh pen úreıdi jeńýge kómektesedi.
Sý qoımalarynyń janynda abaı bolyńyz!
Sý qoımalarynda balalardyń qaıǵyly jaǵdaılarǵa ushyraýyn taldaý boıynsha sýǵa batqan jasópirimderdiń 50%- y balanyń sýǵa batyp bara jatqanyn ýaqytynda baıqaı almaǵan ata - analarymen birge júrgen bolsa, qalǵan jartysy eresekterdiń qaraýynsyz júrgen balalar bolyp shyqqan. Balalardy qaraýsyz qaldyrmańyzdar! Sý qoımalarynyń mańaıynda jalǵyz serýendeýge ruqsat bermeńizder. Sýda balalarmen birge serýendeý kezinde olardy qarap otyryńyz, ásirese, sýǵa shomylý kezinde jalǵyz qaldyrmańyzdar. Tipti sýy taıaz jerde de olarmen birge bolyńyzdar. Syrǵanaýǵa arnalmaǵan zattarmen syrǵanaq tebýge jol bermeńiz. Saq bolyńyzdar, balalarǵa kómek kerek bolyp jatsa, oǵan nemquraıly qaramańyzdar.
Keleńsiz oqıǵalardyń aldyn alý úshin birneshe qaǵıdalardy este saqtaǵan jón:
Demalys oryndaryn, sýdyń tereńdigin, sý túbinde tyrbıǵan aǵash, baldyr nemese balshyq joq ekenine kóz jetkizińiz. Tanys sý qoımalarynyń arnalary men túbi jyl saıyn ózgerip turýy múmkin.
Sýǵa shomylyp júrgen balalardy eresekter únemi baqylaýda ustaýy tıis.
Eger eresek balalar óz betterimen shomylýǵa ketip bara jatsa, qutqarýshy men medbıke posty bar jaǵajaılarǵa barýyn qadaǵalańyzdar. Balalarǵa júzýdi úıretińiz, sonymen qatar ár túrli tótenshe qıyn jaǵdaılardaǵy júris - turys erejelerin de úıretińiz.
SÝDA DEMALA JÚRİP, JAǴADA NEMESE SÝDYŃ İSHİNDE TÓNETİN QAÝİP - QATER BAR EKENDİGİN ESTE SAQTAŃYZ.
QAÝİPSİZDİK EREJELERİN SAQTAÝ – SÝ QOIMALARYNDAǴY ADAMDARDYŃ QAÝİPSİZDİGİNİŃ BASTY SHARTY.
Balanyń ǵalamtordaǵy qaýipsizdigi!
Qazirgi ýaqytta Ǵalamtor jelisindegi qaýipsizdik erejelerin saqtaý men shynaıy ómirdegi qaýipsizdik erejeleri ózara tyǵyz baılanysty!
Balanyń qalypty damýyna násilge bólinýshi jáne ekstremıstik saıttar, esirtkiler, pornografıa jáne t. s. s. týraly ashyq aqparattar qaýip tóndiredi. Ǵalamtor qoınaýy adamgershilik qundylyqtarmen qatar, qarjylyq – zıandy baǵdarlamalar: qurttar, vırýstar, «qońyraý shalýlar» tárizdi qaýipterge dýshar etýde.
Óz balalaryńyzdyń Ǵalamtor jelisinde erkin júzýine jol jibermeńizder: Ǵalamtorǵa qol jetkizýdi baqylaý qajet, tyıym salynǵan saıttarǵa shyǵýdy, ekstremızm, destrýktıvti dinı aǵymdar, qumar oıyndar, nashaqorlyq jáne t. b. nasıhattaýshy qaýipti resýrstardy shekteý kerek. Kompúterdiń, planshetter men smartfondardyń braýzerlerindegi saıttarǵa kirý tarıhyn únemi qadaǵalap qarap otyrýǵa keńes beremiz, ásirese, Sizdiń balańyz tirkelgen YouTubekanalyna nazar aýdaryńyzdar.
Sizdiń balańyzdyń «Facebook», «Vkontakte», «Odnoklassnıkı», «Moı mır» áleýmettik jelilerindegi vırtýaldy dostaryna nazar aýdaryńyzdar.
Qaperińizde júrsin. Balalar qandaı saıttardy paıdalanatynyn bilý mańyzdy. Tártipti qadaǵalap otyratyn moderatorlary bar saıttardy paıdalanǵan durys. Kóptegen chattar men forýmdarda beıresmı túrde qarym - qatynas jasaýǵa múmkindik bar. Balańyzdyń beıresmı túrde tanys emes adamdarmen qarym - qatynas jasamaýyn talap etińiz.
Qurmetti ata - analar, tyıym salynǵan saıttardy paıdalanýdy shekteý men tyıym salý boıynsha sharalardy iske asyryńyz, jeke kompúterlerge, noýtbýkter, planshetter men smaortfondarǵa «Ata - ana baqylaýy» servısin qoıýǵa keńes beremiz.
Qurmetti ata - analar, balalaryńyzdy qorǵańyzdar!
Sizdiń balańyzdyń úıde jáne kóshedegi qaýipsizdik erejelerin este saqtańyzdar. Kún saıyn balańyzǵa qaıtalap aıtyp otyryńyz:
Óz úıinen, aýlasyna alystap ketpesin.
Kóshedegi beıtanys adamdardyń qolynan eshteńe almasyn. Birden bólekteý ketip qalsyn.
Tanymaıtyn adamdarǵa esik ashpasyn.
Ata-analarǵa arnalǵan jadynama júkteý
You Might Also Like
