Atajurt ıntellektýaldy oıyny
Atajurt ıntellektýaldy oıyny.
Maqsaty: Oqýshylardyń shyǵarmashylyǵyn arttyryp óz betimen izdene bilýge sabaqta alǵan bilimderin ómirde qoldana bilý, tarıhı shejireler mádenıetiniń ulttyq rýhanı tanymdyq, qasıeti kıeli asyl muralardyń qazynasyn jas urpaqtyń sana - sezimine sińirý.
Kórnekiligi: “Atajurt ” plakat, Ótkel, Beles Beket, Asý, Jeruıyq beıneleri jazylǵan taspa.
Oıynǵa 7 - 9 synyp oqýshylarynan eki top qatysady
“A”toby “Atameken ”.
“B” toby “Muǵaljar”.
Kólde júrgen qońyr qaz, ----------- Aýyldaǵy jamandar
Qyr qadirin kim bilsin ------------- El qadirin ne bilsin
Qyrda júrgen dýadaq ------------- Kóship - qonyp kórmegen
Sý qadirin ne bilsin. --------------- Jurt qadirin ne bilsin - dep Asan qaıǵy babamyzdyń osy aıtqan dana sózin pir tuta otyryp, oıynymyzdy bastaımyz.
I. Bólim “Ózin ózi tanystyrý” eki komanda ortaǵa shyǵyp ózderin tanystyrady.
II. Bólim 1 - Týr: “Ótkel” Top basshylary 5 suraqqa jaýap beredi. 1Suraq - 4000 upaı.
I - top “Muǵaljar” toby bastaıdy.
1. Aqtóbe oblysynyń jeriniń kólemi? (300, 6 myń km2)
2. Aqtóbeniń irge tasy qaı jyly qaı aıda qalandy?(1868j. 14mamyr)
3. Aqtóbe oblys bolyp qaı jyly jarıalandy? (1932j. 10 naýryz)
4. Aqtóbe oblysynda neshe ákimshilik aýdan bar?.(12)
5. Aqtóbe oblysynyń jeri s - o qansha km.?(600 - 700km )
II - top “ Atameken” tobynyń top basshysyna suraq
1. Aqtóbe oblysy jeriniń kólemi jaǵynan Qazaqstan Respýblıkasy boıynsha neshinshi orynda (Qaraǵandydan keıin 2oryn)
2. Aqtóbe jerinen 35 shaqyrym jerde Eset batyrdyń kesenesi turǵyzyldy. Qaı jyly? (1992j)
3. Aqtóbede keńes úkimeti qashan ornady.? (1918j)
4. Aqtóbe oblysynyń jeri b - sh qansha km.? (700 - 800km )
5Aqtóbe oblystyq tarıhı ólketaný murajaıy qaı jyly
shańyraq kóterdi? (1929j. 25 tamyz)
II - týr Beles. Árbir durys jaýap 5 myń upaı oıynǵa qatysýshylar suraqqa kómek alýǵa bolady. Eger durys jaýap bermese, sondaı - aq kelesi topqa kezek bermegeni úshin upaıy kemıdi..
1 Jeńgen komanda bastaıdy.
I - top suraqtar. Aqtóbe oblysynyń aýmaǵynda Qazaq memleketine sheksiz úles qosqan ataqty qolbasshy jáne memleket qaıratkeri 1693 - 1748j ómir súredi. Kishi júzdiń atynan orys patshasymen birigýge kelisim júrgizedi.
Suraq: Ol kim.?
Kómek: Kishi júzdiń hany.
Durys jaýaby: Ábilhaıyr
2. Belgili temirjolshy 30 jyldary Shalqar aýdanynda malshylar odaǵy tóraǵasy. Almatyda Kaz kom výz aspırantýrasyn bitirgen. Áýlıeata (Taraz) Túrkistan Sibir temirjolynda saıası qaıratker. 1935j Moskvada Lenıngradtta áskerı - temirjol akademıasynda oqyp Tashkentte qyzmet etti. Famılıasy Moldaǵulov.
Suraq. Ol kim.?
Kómek: Keńes Odaǵy batyrynyń naǵashy aǵasy
Durys jaýaby: Ábýbákir.
II – top 1. Suraq; “Azıa daýysy ” festıvaliniń júldegeri Qazaqstan kompozıtorlar odaǵynyń múshesi 1997j. 1999j. QR. Prızıdenti syılyǵynyń laýreaty Aqtóbe oblysynyń azamaty. Boz jorǵa, Aýylǵa, Túrkistan. óleńderiniń avtory.
Suraq: Kim jáne qaı aýdannan shyqqan.
Kómek. Jem ózeni aǵyp jatyr
Durys jaýaby. Beıbit Oraluly. Muǵaljar aýdany
2. Suraq; Muǵaljar aýd. Jem ózeni Soltústik jaǵy aýdan ortalyǵynan 92km. Aqtóbeden - 220km. Eldi mekenderi: Muǵaljar st.№58, 56 temirjol beketi, Qyrǵyz, Qudyq st. Munda Jubanovtar murajaıy, aýrýhana, baspahana, mádenıet úıi, 5mektep, poshta bar.
Suraq: Eldi mekenniń aty?
Kómek: 1966 - 1997j. aýdan ortalyǵy boldy.
Durys jaýaby: Embi eldi mekeni
III - Bólim. Beket. Komanda janashyrlaryna suraq eki ret jaýap berýge bolady.
1 - topqa. Qazaqtyń tuńǵysh Akademıgi geologıalyq zertteý jumystarymen aınalysqan ǵalym. Q. I. Satpaev qaı jerde dúnıege kelgen.
Durys jaýaby: (Pavlodar oblysy Baıanaýyl aýdany)
2 - top. Arys ózenine Syrdarıanyń quıar saǵasyna taıaý ornalasqan qala. 19 - ǵ. ortasynan bastap Farab degen atpen Samanı áýleti memleketiniń yqpalynda bolady.
Bul qandaı qala.
Durys jaýaby: (Otyrar)
IV Bólim “Asý ” Asyq oınaǵan azar. Dop oınaǵan tozar, bárinen de mal baǵyp bilim qýǵan ozar.
Taqtada 12 tereze. 12 aýdanǵa baılanysty.
I. Muǵaljar aýdanyndaǵy oblysymyzdaǵy iri ózenderdiń biri Jem ózeni basyn qaıdan alady?
Durys jaýaby: (Muǵaljar taýynyń Ońtústik batysynan)
II. Yrǵyz aýdany boıynsha.
Qazaq halqynyń batyry 1843 - 1919j. 1916jylǵy ult - azattyq kóterilistiń basshysy Yrǵyzda týǵan qaı batyr?
Durys jaýaby: (Imanov Amangeldi Úderbaıuly)
III. Temir aýdany: “Jibek joly” estradalyq toby 1980j. quryldy. Shubarqudyq kentinde jetekshisi - Almatynyń Chaıkovskıı atyndaǵy saz ýchılıshesiniń túlegi sazger ánshi, 1989j Sh. Qaldyaıaqov atyndaǵy halyqaralyq festıválde eń úzdik sazger ataǵy berildi. Osy topty basqarýshynyń aty jóni
Durys jaýaby: (Erli - zaıypty Amangeldi - Amangúl Sandibaevtar)
IV. Baıǵanın aýdany: Aýdan terıtorıasynda aǵatyn ózen. Saǵyz alabynda uzyndyǵy 58 km. Qaraqoǵa eldi mekeninen tómen saǵyzǵa quıady. Jer bederine baılanysty ózen aǵysy tómen qaraı baǵyttalǵan.
Suraq: Osy keri qaraı baǵyttalǵan ózen qalaı atalady.
Durys jaýaby: (Terisaqqan)
V. Áıteke bı aýdany: Qarabutaq aýd. 1957j dúnıege kelgen. Belgili óner zertteýshisi Qurmanǵazy atynd. 1 respýblıkalyq konkýrstyń laýreaty. 1984 - 1992j “Murager” atty respýblıka fólklor sazdy ansamblin uıymdastyrýshy, ári kórkemdik jetekshisi “Dombyra” úıreneıik habaryn júrgizgen sazger.
Suraq: kim? aty jóni
Durys jaýaby: (Raıymbergen Ábdilhamıt)
VI. Oıyl aýdany: Uly Otan soǵysy jyldarynda Oıyl aýdany “Qurman” ujymsharynda tarydan dúnıe júzi rekordyn jasaǵan. Aqtarynyń atasy kim?
Durys jaýaby: (Shyǵanaq Bersıev)
Vİİ. Qarǵaly aýdany: Bul oblysymyzdaǵy iri tabıǵat eskertkishterine jatady. Qarǵaly aýdanydaǵy Qandyaǵash toǵaıy 5ga. jerdi alyp jatyr. Osy jerde basqa esh jerde óspeıtin relıkti ósimdik bar.
Sol ósimdikti ata?
Durys jaýaby: (Jabysqaq Qandyaǵash, Súıel shóp)
Vİİİ. Qobda aýdany: Qobda aýdanynyń barlyq terıtorıasyn alyp jatqan tabıǵat zonasy?
Durys jaýaby: (Qurǵaq dala zonasy)
İX. Shalqar aýdany: Oblys terıtorıasynda mıneraldy sýlardyń kóptegen túrleri kezdesedi. Ony ashqan gıdrogeologtar
A. V. Sotnıkov, Kapýstın, V. M. Ovchınnıkov. Shalqar qalasy mańynda Shalqar mıneral sýlary ashyldy.
Suraq: Osy mıneral sýlar qaı jyly ashyldy?
Durys jaýaby: 1957j.
X. Alǵa aýdany: Besqospa Aqtóbe oblysy, Alǵa aýdanynda ornalasqan eldi meken. Osy topyraqtyń túlegi, aqyn óziniń perzenttik júregimen:
Bes ózen kelip toǵysqan
Bes qospa degen jer osy.
Syldyrap aqqan sýlary
Syr urlap ketip jatqany
Syńsyǵan qustyń shýlary
Sátke de tynym tappady
dep jyrlaǵan edi. Suraq: aqynnyń aty - jóni?
Durys jaýaby: (İztaı Manbetov)
Xİ. Hromtaý aýdany. Hromıt ken orny (hromıtti temir) Or - Elek qyratynyń shyǵys betkeıinde, oblystyń soltústiginde ornalasqan. Kempirsaı silemi merıdıan baǵytynda 74km - ge sozylyp jatyr. Eni ońtústiginde 30 shaqyrymǵa sozylyp jatyr Kólemi 1200 sharshy shaqyrym jerdi alady. Negizgi taý jynysynyń qalyńdyǵy (geofızıkalyq esepteýler boıynsha) soltústiginde 2, 5km, ońtústik shyǵysynda 5shaqyrymǵa jetedi. Rýdaly silem magmalyq qurylymǵa jatady. Quramyndaǵy hrom totyǵynyń mólsheri 56% Bul jerdegi hromıt rýdasy 1933 jyly gıdrogeologıalyq barlaý kezinde ashylǵan.
Suraq: Ashqan kim?
Durys jaýaby: (S. A. Jýteev)
Xİİ. Mártók aýdany. Aqtóbe oblysynyń soltústik bóliginde ornalasqan ákimshilik aýdan. Jeri - 6, 6 myń sharshy shaqyrym. Halqy - 32, 5 myń adam. Mártók aýdanynyń jeri negizinen jazyq, soltústigi jońdy – dóńesti keledi. Klımaty tym kontınentti, qysy sýyq, jazy ystyq. Birneshe shaǵyn kólderi bar.
Suraq: Osy aýdannyń eń basty ózenin ata?
Durys jaýaby: (Elek ózeni)
Osy bólimnen keıin jeńimpaz komanda anyqtalyp, sol komanda kelesi “Jeruıyq” bólimine ótedi.
V. “Jeruıyq”
Suraq: Aqtóbe oblysy Yrǵyz aýdany Táýip jeri, jáne Nura eldi mekeni mańynda jalpy kólemi 348 myń kv km jerdi quraıtyn.
Torǵaı memlekettik qoryqshasy quryldy.
Torǵaı memlekettik qoryqshasynyń kólderinde jylyna 1000 tonna balyq aýlanady, bul Aqtóbe oblysynda búkil aýlanatyn balyqtyń 99%- y.
Suraq: Qoryqsha qaı jyly quryldy?
Durys jaýaby: 1968j.
Maqsaty: Oqýshylardyń shyǵarmashylyǵyn arttyryp óz betimen izdene bilýge sabaqta alǵan bilimderin ómirde qoldana bilý, tarıhı shejireler mádenıetiniń ulttyq rýhanı tanymdyq, qasıeti kıeli asyl muralardyń qazynasyn jas urpaqtyń sana - sezimine sińirý.
Kórnekiligi: “Atajurt ” plakat, Ótkel, Beles Beket, Asý, Jeruıyq beıneleri jazylǵan taspa.
Oıynǵa 7 - 9 synyp oqýshylarynan eki top qatysady
“A”toby “Atameken ”.
“B” toby “Muǵaljar”.
Kólde júrgen qońyr qaz, ----------- Aýyldaǵy jamandar
Qyr qadirin kim bilsin ------------- El qadirin ne bilsin
Qyrda júrgen dýadaq ------------- Kóship - qonyp kórmegen
Sý qadirin ne bilsin. --------------- Jurt qadirin ne bilsin - dep Asan qaıǵy babamyzdyń osy aıtqan dana sózin pir tuta otyryp, oıynymyzdy bastaımyz.
I. Bólim “Ózin ózi tanystyrý” eki komanda ortaǵa shyǵyp ózderin tanystyrady.
II. Bólim 1 - Týr: “Ótkel” Top basshylary 5 suraqqa jaýap beredi. 1Suraq - 4000 upaı.
I - top “Muǵaljar” toby bastaıdy.
1. Aqtóbe oblysynyń jeriniń kólemi? (300, 6 myń km2)
2. Aqtóbeniń irge tasy qaı jyly qaı aıda qalandy?(1868j. 14mamyr)
3. Aqtóbe oblys bolyp qaı jyly jarıalandy? (1932j. 10 naýryz)
4. Aqtóbe oblysynda neshe ákimshilik aýdan bar?.(12)
5. Aqtóbe oblysynyń jeri s - o qansha km.?(600 - 700km )
II - top “ Atameken” tobynyń top basshysyna suraq
1. Aqtóbe oblysy jeriniń kólemi jaǵynan Qazaqstan Respýblıkasy boıynsha neshinshi orynda (Qaraǵandydan keıin 2oryn)
2. Aqtóbe jerinen 35 shaqyrym jerde Eset batyrdyń kesenesi turǵyzyldy. Qaı jyly? (1992j)
3. Aqtóbede keńes úkimeti qashan ornady.? (1918j)
4. Aqtóbe oblysynyń jeri b - sh qansha km.? (700 - 800km )
5Aqtóbe oblystyq tarıhı ólketaný murajaıy qaı jyly
shańyraq kóterdi? (1929j. 25 tamyz)
II - týr Beles. Árbir durys jaýap 5 myń upaı oıynǵa qatysýshylar suraqqa kómek alýǵa bolady. Eger durys jaýap bermese, sondaı - aq kelesi topqa kezek bermegeni úshin upaıy kemıdi..
1 Jeńgen komanda bastaıdy.
I - top suraqtar. Aqtóbe oblysynyń aýmaǵynda Qazaq memleketine sheksiz úles qosqan ataqty qolbasshy jáne memleket qaıratkeri 1693 - 1748j ómir súredi. Kishi júzdiń atynan orys patshasymen birigýge kelisim júrgizedi.
Suraq: Ol kim.?
Kómek: Kishi júzdiń hany.
Durys jaýaby: Ábilhaıyr
2. Belgili temirjolshy 30 jyldary Shalqar aýdanynda malshylar odaǵy tóraǵasy. Almatyda Kaz kom výz aspırantýrasyn bitirgen. Áýlıeata (Taraz) Túrkistan Sibir temirjolynda saıası qaıratker. 1935j Moskvada Lenıngradtta áskerı - temirjol akademıasynda oqyp Tashkentte qyzmet etti. Famılıasy Moldaǵulov.
Suraq. Ol kim.?
Kómek: Keńes Odaǵy batyrynyń naǵashy aǵasy
Durys jaýaby: Ábýbákir.
II – top 1. Suraq; “Azıa daýysy ” festıvaliniń júldegeri Qazaqstan kompozıtorlar odaǵynyń múshesi 1997j. 1999j. QR. Prızıdenti syılyǵynyń laýreaty Aqtóbe oblysynyń azamaty. Boz jorǵa, Aýylǵa, Túrkistan. óleńderiniń avtory.
Suraq: Kim jáne qaı aýdannan shyqqan.
Kómek. Jem ózeni aǵyp jatyr
Durys jaýaby. Beıbit Oraluly. Muǵaljar aýdany
2. Suraq; Muǵaljar aýd. Jem ózeni Soltústik jaǵy aýdan ortalyǵynan 92km. Aqtóbeden - 220km. Eldi mekenderi: Muǵaljar st.№58, 56 temirjol beketi, Qyrǵyz, Qudyq st. Munda Jubanovtar murajaıy, aýrýhana, baspahana, mádenıet úıi, 5mektep, poshta bar.
Suraq: Eldi mekenniń aty?
Kómek: 1966 - 1997j. aýdan ortalyǵy boldy.
Durys jaýaby: Embi eldi mekeni
III - Bólim. Beket. Komanda janashyrlaryna suraq eki ret jaýap berýge bolady.
1 - topqa. Qazaqtyń tuńǵysh Akademıgi geologıalyq zertteý jumystarymen aınalysqan ǵalym. Q. I. Satpaev qaı jerde dúnıege kelgen.
Durys jaýaby: (Pavlodar oblysy Baıanaýyl aýdany)
2 - top. Arys ózenine Syrdarıanyń quıar saǵasyna taıaý ornalasqan qala. 19 - ǵ. ortasynan bastap Farab degen atpen Samanı áýleti memleketiniń yqpalynda bolady.
Bul qandaı qala.
Durys jaýaby: (Otyrar)
IV Bólim “Asý ” Asyq oınaǵan azar. Dop oınaǵan tozar, bárinen de mal baǵyp bilim qýǵan ozar.
Taqtada 12 tereze. 12 aýdanǵa baılanysty.
I. Muǵaljar aýdanyndaǵy oblysymyzdaǵy iri ózenderdiń biri Jem ózeni basyn qaıdan alady?
Durys jaýaby: (Muǵaljar taýynyń Ońtústik batysynan)
II. Yrǵyz aýdany boıynsha.
Qazaq halqynyń batyry 1843 - 1919j. 1916jylǵy ult - azattyq kóterilistiń basshysy Yrǵyzda týǵan qaı batyr?
Durys jaýaby: (Imanov Amangeldi Úderbaıuly)
III. Temir aýdany: “Jibek joly” estradalyq toby 1980j. quryldy. Shubarqudyq kentinde jetekshisi - Almatynyń Chaıkovskıı atyndaǵy saz ýchılıshesiniń túlegi sazger ánshi, 1989j Sh. Qaldyaıaqov atyndaǵy halyqaralyq festıválde eń úzdik sazger ataǵy berildi. Osy topty basqarýshynyń aty jóni
Durys jaýaby: (Erli - zaıypty Amangeldi - Amangúl Sandibaevtar)
IV. Baıǵanın aýdany: Aýdan terıtorıasynda aǵatyn ózen. Saǵyz alabynda uzyndyǵy 58 km. Qaraqoǵa eldi mekeninen tómen saǵyzǵa quıady. Jer bederine baılanysty ózen aǵysy tómen qaraı baǵyttalǵan.
Suraq: Osy keri qaraı baǵyttalǵan ózen qalaı atalady.
Durys jaýaby: (Terisaqqan)
V. Áıteke bı aýdany: Qarabutaq aýd. 1957j dúnıege kelgen. Belgili óner zertteýshisi Qurmanǵazy atynd. 1 respýblıkalyq konkýrstyń laýreaty. 1984 - 1992j “Murager” atty respýblıka fólklor sazdy ansamblin uıymdastyrýshy, ári kórkemdik jetekshisi “Dombyra” úıreneıik habaryn júrgizgen sazger.
Suraq: kim? aty jóni
Durys jaýaby: (Raıymbergen Ábdilhamıt)
VI. Oıyl aýdany: Uly Otan soǵysy jyldarynda Oıyl aýdany “Qurman” ujymsharynda tarydan dúnıe júzi rekordyn jasaǵan. Aqtarynyń atasy kim?
Durys jaýaby: (Shyǵanaq Bersıev)
Vİİ. Qarǵaly aýdany: Bul oblysymyzdaǵy iri tabıǵat eskertkishterine jatady. Qarǵaly aýdanydaǵy Qandyaǵash toǵaıy 5ga. jerdi alyp jatyr. Osy jerde basqa esh jerde óspeıtin relıkti ósimdik bar.
Sol ósimdikti ata?
Durys jaýaby: (Jabysqaq Qandyaǵash, Súıel shóp)
Vİİİ. Qobda aýdany: Qobda aýdanynyń barlyq terıtorıasyn alyp jatqan tabıǵat zonasy?
Durys jaýaby: (Qurǵaq dala zonasy)
İX. Shalqar aýdany: Oblys terıtorıasynda mıneraldy sýlardyń kóptegen túrleri kezdesedi. Ony ashqan gıdrogeologtar
A. V. Sotnıkov, Kapýstın, V. M. Ovchınnıkov. Shalqar qalasy mańynda Shalqar mıneral sýlary ashyldy.
Suraq: Osy mıneral sýlar qaı jyly ashyldy?
Durys jaýaby: 1957j.
X. Alǵa aýdany: Besqospa Aqtóbe oblysy, Alǵa aýdanynda ornalasqan eldi meken. Osy topyraqtyń túlegi, aqyn óziniń perzenttik júregimen:
Bes ózen kelip toǵysqan
Bes qospa degen jer osy.
Syldyrap aqqan sýlary
Syr urlap ketip jatqany
Syńsyǵan qustyń shýlary
Sátke de tynym tappady
dep jyrlaǵan edi. Suraq: aqynnyń aty - jóni?
Durys jaýaby: (İztaı Manbetov)
Xİ. Hromtaý aýdany. Hromıt ken orny (hromıtti temir) Or - Elek qyratynyń shyǵys betkeıinde, oblystyń soltústiginde ornalasqan. Kempirsaı silemi merıdıan baǵytynda 74km - ge sozylyp jatyr. Eni ońtústiginde 30 shaqyrymǵa sozylyp jatyr Kólemi 1200 sharshy shaqyrym jerdi alady. Negizgi taý jynysynyń qalyńdyǵy (geofızıkalyq esepteýler boıynsha) soltústiginde 2, 5km, ońtústik shyǵysynda 5shaqyrymǵa jetedi. Rýdaly silem magmalyq qurylymǵa jatady. Quramyndaǵy hrom totyǵynyń mólsheri 56% Bul jerdegi hromıt rýdasy 1933 jyly gıdrogeologıalyq barlaý kezinde ashylǵan.
Suraq: Ashqan kim?
Durys jaýaby: (S. A. Jýteev)
Xİİ. Mártók aýdany. Aqtóbe oblysynyń soltústik bóliginde ornalasqan ákimshilik aýdan. Jeri - 6, 6 myń sharshy shaqyrym. Halqy - 32, 5 myń adam. Mártók aýdanynyń jeri negizinen jazyq, soltústigi jońdy – dóńesti keledi. Klımaty tym kontınentti, qysy sýyq, jazy ystyq. Birneshe shaǵyn kólderi bar.
Suraq: Osy aýdannyń eń basty ózenin ata?
Durys jaýaby: (Elek ózeni)
Osy bólimnen keıin jeńimpaz komanda anyqtalyp, sol komanda kelesi “Jeruıyq” bólimine ótedi.
V. “Jeruıyq”
Suraq: Aqtóbe oblysy Yrǵyz aýdany Táýip jeri, jáne Nura eldi mekeni mańynda jalpy kólemi 348 myń kv km jerdi quraıtyn.
Torǵaı memlekettik qoryqshasy quryldy.
Torǵaı memlekettik qoryqshasynyń kólderinde jylyna 1000 tonna balyq aýlanady, bul Aqtóbe oblysynda búkil aýlanatyn balyqtyń 99%- y.
Suraq: Qoryqsha qaı jyly quryldy?
Durys jaýaby: 1968j.
You Might Also Like
