Aýdandyq Muqaǵalı oqýlary
Atyraý oblysy, Inder aýdany
M.Áýezov atyndaǵy orta mektep
qazaq tili men ádebıet pániniń muǵalimi
Dosanova Gýlzar
Aýdandyq Muqaǵalı oqýlary
Júrgizýshi: Úı turar shýmaqtaryn qoısań qalap,
Óleńderi ózindeı jaısań ǵajap.
Azamat, iri aqyn bop, uly aqyn bop,
Qaıta týǵan ulyńdy qarsy al qazaq!
Qaıyrly kún, qurmetti óleń súıer, óner súıer oqýshylar men ustazdar! Búgingi aýdandyq jalpy bilim beretin mektep oqýshylary arasynda ótkeli otyrǵan Muqaǵalı Maqataev oqýlaryna qosh keldińizder!
Qarasaz, qara shalǵyn óleńde óstim,
Jyr jazsam, jurtym oǵan eleńdestiń.
Ólse óler, Muqaǵalı Maqataev,
Óltire almas, alaıda óleńdi eshkim! – dep aqynnyń ózi jyrlaǵandaı, onyń óleńi ómirden ózi ketse de óshpeı, urpaqtan-urpaqqa jalǵasyp keledi. Olaı bolsa, biz búgin ózderińizben birge qazaqtyń qara óleńiniń qudiretin uǵynǵan, «poezıa» atty tuńǵıyq teńizde erkin júzgen, jaýhar jyrlaryn qazaq jastary janyna jaqyn balaǵan, máńgilik jyrdyń marǵasqasy Muqaǵalı Maqataevtyń álemine sapar shekkeli otyrmyz.
Tabıǵat, janymdy alsań, alshy meniń
Bir túıir jerge túsken tamshym ediń
Muqaǵalı joǵalsa qaıter deısiń,
Artymda qalsyn jerim, qalsyn elim.
Kim bilsin qanshama áli shyrqarymdy,
Kim bilsin qaı kúni seniń qyrqaryńdy,
Muqaǵalı joǵalsa, qaıter deısiń,
Joǵaltpasa bolǵany urpaǵymdy, - degen eken. Aqynnyń jyryn jyrlap otyrǵan urpaǵy – myna bizdermiz. Máńgilikke tot baspaıtyn asyl jyrlaryn keler urpaqqa jetkizetin de - ózimiz. Endeshe búgingi jyr dodasy Muqaǵalı syndy ór aqynǵa arnalmaq.
Búgingi aýdandyq Muqaǵalı oqýlarynyń basty maqsaty men mindetteri:
- Aýdandyq jalpy bilim beretin mektepteriniń oqýshylary arasynda M.Maqataevtyń shyǵarmalaryn nasıhattaý;
- Aýdandyq jalpy bilim beretin mektep oqýshylarynyń shyǵarmashylyq qabiletterin, estetıkalyq talǵamdaryn, týma – talant, tabıǵı daryndaryn anyqtaý.
- Oqýshylardyń poezıaǵa degen qushtarlyǵyn arttyrý, óleń sózdiń qudireti men qýatyn janymen sezinip, júregimen túsine bilýge úıretý. Óz oı pikirlerin ǵylymı turǵyda jetkize bilýin damytý;
- Jas aqyndarǵa áleýmettik – rýhanı qoldaý kórsetip, olarmen shyǵarmashylyq jumys túrlerin jandandyrý. Jas býynnyń tarıhı tanymdaryn, ómirge kózqarasyn qalyptastyrý.
Muqaǵalı oqýlarynyń sharttary:
1. «Meniń pirim - Muqaǵalı» aıdarynda – oqýshy Muqaǵalıdiń bir óleńin oı kestesine saı kórkemdep oqıdy, júris – turys mádenıeti, ózin sahnada ustaýy úlgili dárejede bolýy tıis. (5-10 bal)
2. «Jaýqazyn jyr janymdy júr mazalap... » aıdarynda oqýshy óz tól týyndysyn oqıdy. Onyń kórkemdigi, oılylyǵy, oqý mánerine, jatqa oqýyna nazar aýdarylady. (5-10 bal)
3. «Jyr estafetasy» aıdarynda úmitkerler «Aqqýlar uıyqtaǵanda», «Raıymbek, Raıymbek» poemalaryn jatqa oqıdy. Oqýshylar jerebe boıynsha tańdaýyna túsken poemany jatqa aıtý arqyly ózara synǵa túsedi.
4. Berilgen uıqasqa óleń quraıdy. Berilgen daıyn uıqasty paıdalana otyryp, tujyrymdy, túıindi bir shýmaq óleń týǵyzý. Ol utymdy, jurt kóńilinen shyǵardaı bolǵany abzal. (5-10 bal)
5. «Óleń men órilgen oı» aıdarynda úmitker Muqaǵalı óleńderiniń shýmaqtary boıynsha onyń taqyryptyq mazmunyn ashady, kórkem oı kestesimen taqyrypty damytady. Munda oqýshynyń sheshendigi, oı júıeliligi, utymdy jaýaby eskeriledi. (5-10 bal)
6. «Muqaǵalı murasyn kim kóp biledi?» - suraq – jaýap oıyny. Bul «Ǵasyr kóshbasshysy» oıynyndaǵy jorǵa oıyny sekildi. Bir mınýtta on suraqtyń qanshasyna jaýap beredi, onyń nesheýi durys ekendigi eskeriledi. Ár durys jaýap – 1 upaı.
Muqaǵalı oqýlaryna qatysýshy túlekterdi tanystyryp óteıin. (Aty atalǵan qatysýshy ornyna turyp sahnaǵa kelýi kerek.)
Qurmetti Muqaǵalı oqýyna qatysýshy túlekter barlyǵyńyzǵa sáttilik tileımiz. Ústeldegi nómirdi sýyryp retterińizdi anyqtap alamyz.
Búgingi jyr dodasyna ádildik júrgizetin sarapshy ádil-qazylardy tanystyryp óteıin.
1. Daýletova Roza Qabyshqyzy - qazylar alqasynyń tóraǵasy, ádistemelik kabınettiń meńgerýshisi.
2. Mýsaǵalıeva Araı – Bódene mektebiniń muǵalimi, múshesi.
3. Shúıinishqalıeva J - M.Sıranov atyndaǵy orta mekteptiń muǵalimi, múshesi.
4. Ibattola G - Aqqala orta mektebiniń muǵalimi, múshesi.
5. Járdemova Á - Q.Abaqanuly atyndaǵy orta mekteptiń muǵalimi, múshesi.
Men seniń únińmenen úndesemin,
Men seniń tilińmenen tildesemin.
Saýyq quryp boıynda bir kósheniń
Bolashaǵym, sen tursyń, men de ósimin, – dep bolashaǵyna senimmen qaraǵan edi aqıyq aqyn. Endeshe, baıqaýdyń birinshi bólimin «Meniń pirim - Muqaǵalı» aıdaryn bastaıyq. Bul bólimde Muqaǵalı jyryn jaýqazyn órender jatqa mánerlep oqyp beredi.
Ári osy bólimge «Óleńmen órilgen oı» bólimin jalǵastyryp ketemiz. Bunda oqýshy ózi oqyǵan óleńdi shartta berilgendeı taldaıdy.
Dúnıeden ótti qansha ulylar,
Ulylar da ýaqytpen qubylar
Sıqyryńdy zerttep bitpes biz úshin
Bir óziń bir qubylyssyń syry bar, - dep Qanıpa aqyn Muqaǵalı aqyndy eske alǵan eken.
Endigi kezek, «Jaýqazyn jyr janymdy júr mazalap» bólimi. Bul bólimde oqýshy óziniń tól týyndysyn oqıdy.
Poezıa!
Menimen egiz be ediń?
Sen meni sezesiń be?
Nege izdedim?
Alaýyrtqan tańdardan seni izdedim,
Qaraýytqan tańdardan seni izdedim.
«Jyr estafetasy» bólimi úmitkerler aldaryndaǵy ústelden eki qaǵazdyń bireýin sýyryp, ózińizge berilgen poemany jatqa aıtý kerek.
Óleń degen týmaıdy jaıshylyqta
Óleń degen týlaıdy qaıshylyqta.
Aqyn bolsań, jarqynym alysqa attan,
Kúndelikti tirlikke boı sýytpa
Oqýshylar berilgen uıqasqa óleń quraıdy. Bul kezde taǵy da myna aldymdaǵy ústelden bılet sýyryp ornyńyzǵa otyryp jazyp, ádil qazylarǵa beresiz.
«Muqaǵalı Maqataev adamdar arasyndaǵy, ómirdegi tabıǵattaǵy jarastyq pen kelisimniń jyrshysy. Onyń óleńderi shyn kúızelisten, shyn qýanyshtan, shyn saǵynyshtan týǵan»- dep Tumanbaı Moldaǵalıev baǵa bergen.
Kelesi bólim «Muqaǵalı murasyn kim kóp biledi?» dep atalady. 1 mınýttyń ishinde Muqaǵalı ómirimen shyǵarmashylyǵynan on suraq qoıylyp, jaýap alynady.
Jyr dodasy óz máresine jaqyndady ádil-qazylar ádil sheshimin shyǵarǵansha 5 mınýtqa úzilis jarıalaımyz.
Sóz ádil qazylar alqasyna beriledi.
Qorytyndy:
Tarıh dóńgelegi alǵa jyljyǵan saıyn Muqaǵalı óleńderi urpaqtan - urpaqqa mıras bolyp, egemen elimizdiń aspanynda azat dalasynda qyran qustaı samǵap ushyp júr.
... Tirliginde shekpen kımeı, shen almaı,
Eńbeginiń qyzyǵyn da kóre almaı.
Ot bop janyp ótip ketken aqynǵa
Máńgilik qyp ómir bergen óleńdi – aı, - dep Aıtaqyn aqyn jyrlaǵandaı, óleń ólmeıdi. Endeshe ony jazǵan aqyn da ólmeıdi. Ol – bizder úshin óshpes te ólmes asyl mura, qasıetti qazyna. Oblystyq Muqaǵalı oqýlaryna qatysýshy túlekke aýdan namysyn abyroımen qorǵap, júldeli orynǵa jetýine tilektespiz.
Qosh bolyńyzdar! Kezdeskenshe kún nurly, bolsyn.
M.Áýezov atyndaǵy orta mektep
qazaq tili men ádebıet pániniń muǵalimi
Dosanova Gýlzar
Aýdandyq Muqaǵalı oqýlary
Júrgizýshi: Úı turar shýmaqtaryn qoısań qalap,
Óleńderi ózindeı jaısań ǵajap.
Azamat, iri aqyn bop, uly aqyn bop,
Qaıta týǵan ulyńdy qarsy al qazaq!
Qaıyrly kún, qurmetti óleń súıer, óner súıer oqýshylar men ustazdar! Búgingi aýdandyq jalpy bilim beretin mektep oqýshylary arasynda ótkeli otyrǵan Muqaǵalı Maqataev oqýlaryna qosh keldińizder!
Qarasaz, qara shalǵyn óleńde óstim,
Jyr jazsam, jurtym oǵan eleńdestiń.
Ólse óler, Muqaǵalı Maqataev,
Óltire almas, alaıda óleńdi eshkim! – dep aqynnyń ózi jyrlaǵandaı, onyń óleńi ómirden ózi ketse de óshpeı, urpaqtan-urpaqqa jalǵasyp keledi. Olaı bolsa, biz búgin ózderińizben birge qazaqtyń qara óleńiniń qudiretin uǵynǵan, «poezıa» atty tuńǵıyq teńizde erkin júzgen, jaýhar jyrlaryn qazaq jastary janyna jaqyn balaǵan, máńgilik jyrdyń marǵasqasy Muqaǵalı Maqataevtyń álemine sapar shekkeli otyrmyz.
Tabıǵat, janymdy alsań, alshy meniń
Bir túıir jerge túsken tamshym ediń
Muqaǵalı joǵalsa qaıter deısiń,
Artymda qalsyn jerim, qalsyn elim.
Kim bilsin qanshama áli shyrqarymdy,
Kim bilsin qaı kúni seniń qyrqaryńdy,
Muqaǵalı joǵalsa, qaıter deısiń,
Joǵaltpasa bolǵany urpaǵymdy, - degen eken. Aqynnyń jyryn jyrlap otyrǵan urpaǵy – myna bizdermiz. Máńgilikke tot baspaıtyn asyl jyrlaryn keler urpaqqa jetkizetin de - ózimiz. Endeshe búgingi jyr dodasy Muqaǵalı syndy ór aqynǵa arnalmaq.
Búgingi aýdandyq Muqaǵalı oqýlarynyń basty maqsaty men mindetteri:
- Aýdandyq jalpy bilim beretin mektepteriniń oqýshylary arasynda M.Maqataevtyń shyǵarmalaryn nasıhattaý;
- Aýdandyq jalpy bilim beretin mektep oqýshylarynyń shyǵarmashylyq qabiletterin, estetıkalyq talǵamdaryn, týma – talant, tabıǵı daryndaryn anyqtaý.
- Oqýshylardyń poezıaǵa degen qushtarlyǵyn arttyrý, óleń sózdiń qudireti men qýatyn janymen sezinip, júregimen túsine bilýge úıretý. Óz oı pikirlerin ǵylymı turǵyda jetkize bilýin damytý;
- Jas aqyndarǵa áleýmettik – rýhanı qoldaý kórsetip, olarmen shyǵarmashylyq jumys túrlerin jandandyrý. Jas býynnyń tarıhı tanymdaryn, ómirge kózqarasyn qalyptastyrý.
Muqaǵalı oqýlarynyń sharttary:
1. «Meniń pirim - Muqaǵalı» aıdarynda – oqýshy Muqaǵalıdiń bir óleńin oı kestesine saı kórkemdep oqıdy, júris – turys mádenıeti, ózin sahnada ustaýy úlgili dárejede bolýy tıis. (5-10 bal)
2. «Jaýqazyn jyr janymdy júr mazalap... » aıdarynda oqýshy óz tól týyndysyn oqıdy. Onyń kórkemdigi, oılylyǵy, oqý mánerine, jatqa oqýyna nazar aýdarylady. (5-10 bal)
3. «Jyr estafetasy» aıdarynda úmitkerler «Aqqýlar uıyqtaǵanda», «Raıymbek, Raıymbek» poemalaryn jatqa oqıdy. Oqýshylar jerebe boıynsha tańdaýyna túsken poemany jatqa aıtý arqyly ózara synǵa túsedi.
4. Berilgen uıqasqa óleń quraıdy. Berilgen daıyn uıqasty paıdalana otyryp, tujyrymdy, túıindi bir shýmaq óleń týǵyzý. Ol utymdy, jurt kóńilinen shyǵardaı bolǵany abzal. (5-10 bal)
5. «Óleń men órilgen oı» aıdarynda úmitker Muqaǵalı óleńderiniń shýmaqtary boıynsha onyń taqyryptyq mazmunyn ashady, kórkem oı kestesimen taqyrypty damytady. Munda oqýshynyń sheshendigi, oı júıeliligi, utymdy jaýaby eskeriledi. (5-10 bal)
6. «Muqaǵalı murasyn kim kóp biledi?» - suraq – jaýap oıyny. Bul «Ǵasyr kóshbasshysy» oıynyndaǵy jorǵa oıyny sekildi. Bir mınýtta on suraqtyń qanshasyna jaýap beredi, onyń nesheýi durys ekendigi eskeriledi. Ár durys jaýap – 1 upaı.
Muqaǵalı oqýlaryna qatysýshy túlekterdi tanystyryp óteıin. (Aty atalǵan qatysýshy ornyna turyp sahnaǵa kelýi kerek.)
Qurmetti Muqaǵalı oqýyna qatysýshy túlekter barlyǵyńyzǵa sáttilik tileımiz. Ústeldegi nómirdi sýyryp retterińizdi anyqtap alamyz.
Búgingi jyr dodasyna ádildik júrgizetin sarapshy ádil-qazylardy tanystyryp óteıin.
1. Daýletova Roza Qabyshqyzy - qazylar alqasynyń tóraǵasy, ádistemelik kabınettiń meńgerýshisi.
2. Mýsaǵalıeva Araı – Bódene mektebiniń muǵalimi, múshesi.
3. Shúıinishqalıeva J - M.Sıranov atyndaǵy orta mekteptiń muǵalimi, múshesi.
4. Ibattola G - Aqqala orta mektebiniń muǵalimi, múshesi.
5. Járdemova Á - Q.Abaqanuly atyndaǵy orta mekteptiń muǵalimi, múshesi.
Men seniń únińmenen úndesemin,
Men seniń tilińmenen tildesemin.
Saýyq quryp boıynda bir kósheniń
Bolashaǵym, sen tursyń, men de ósimin, – dep bolashaǵyna senimmen qaraǵan edi aqıyq aqyn. Endeshe, baıqaýdyń birinshi bólimin «Meniń pirim - Muqaǵalı» aıdaryn bastaıyq. Bul bólimde Muqaǵalı jyryn jaýqazyn órender jatqa mánerlep oqyp beredi.
Ári osy bólimge «Óleńmen órilgen oı» bólimin jalǵastyryp ketemiz. Bunda oqýshy ózi oqyǵan óleńdi shartta berilgendeı taldaıdy.
Dúnıeden ótti qansha ulylar,
Ulylar da ýaqytpen qubylar
Sıqyryńdy zerttep bitpes biz úshin
Bir óziń bir qubylyssyń syry bar, - dep Qanıpa aqyn Muqaǵalı aqyndy eske alǵan eken.
Endigi kezek, «Jaýqazyn jyr janymdy júr mazalap» bólimi. Bul bólimde oqýshy óziniń tól týyndysyn oqıdy.
Poezıa!
Menimen egiz be ediń?
Sen meni sezesiń be?
Nege izdedim?
Alaýyrtqan tańdardan seni izdedim,
Qaraýytqan tańdardan seni izdedim.
«Jyr estafetasy» bólimi úmitkerler aldaryndaǵy ústelden eki qaǵazdyń bireýin sýyryp, ózińizge berilgen poemany jatqa aıtý kerek.
Óleń degen týmaıdy jaıshylyqta
Óleń degen týlaıdy qaıshylyqta.
Aqyn bolsań, jarqynym alysqa attan,
Kúndelikti tirlikke boı sýytpa
Oqýshylar berilgen uıqasqa óleń quraıdy. Bul kezde taǵy da myna aldymdaǵy ústelden bılet sýyryp ornyńyzǵa otyryp jazyp, ádil qazylarǵa beresiz.
«Muqaǵalı Maqataev adamdar arasyndaǵy, ómirdegi tabıǵattaǵy jarastyq pen kelisimniń jyrshysy. Onyń óleńderi shyn kúızelisten, shyn qýanyshtan, shyn saǵynyshtan týǵan»- dep Tumanbaı Moldaǵalıev baǵa bergen.
Kelesi bólim «Muqaǵalı murasyn kim kóp biledi?» dep atalady. 1 mınýttyń ishinde Muqaǵalı ómirimen shyǵarmashylyǵynan on suraq qoıylyp, jaýap alynady.
Jyr dodasy óz máresine jaqyndady ádil-qazylar ádil sheshimin shyǵarǵansha 5 mınýtqa úzilis jarıalaımyz.
Sóz ádil qazylar alqasyna beriledi.
Qorytyndy:
Tarıh dóńgelegi alǵa jyljyǵan saıyn Muqaǵalı óleńderi urpaqtan - urpaqqa mıras bolyp, egemen elimizdiń aspanynda azat dalasynda qyran qustaı samǵap ushyp júr.
... Tirliginde shekpen kımeı, shen almaı,
Eńbeginiń qyzyǵyn da kóre almaı.
Ot bop janyp ótip ketken aqynǵa
Máńgilik qyp ómir bergen óleńdi – aı, - dep Aıtaqyn aqyn jyrlaǵandaı, óleń ólmeıdi. Endeshe ony jazǵan aqyn da ólmeıdi. Ol – bizder úshin óshpes te ólmes asyl mura, qasıetti qazyna. Oblystyq Muqaǵalı oqýlaryna qatysýshy túlekke aýdan namysyn abyroımen qorǵap, júldeli orynǵa jetýine tilektespiz.
Qosh bolyńyzdar! Kezdeskenshe kún nurly, bolsyn.
You Might Also Like
