Aýstarlıanyń jer bederi men paıdaly qazbalary. Klımattyń adam ómiri men sharýashylyq áreketine tıgizetin áseri
7 - 8 synyp
Sabaqtyń taqyryby:
7 synyp Aýstarlıanyń jer bederi men paıdaly qazbalary. Klımaty. Ózenderi men kólderi.
8 synyp Klımattyń adam ómiri men sharýashylyq áreketine tıgizetin áseri.
Sabaqtyń maqsaty:
a) Bilimdilik: Aýstralıa materıginiń klımaty men ózen - kólderi jáne klımattyń sharýashylyqqa áseri týraly túsinik bere otyryp, geografıalyq bilimderin tolyqtyrý
á) Tárbıelik: Geografıalyq bilim bere otyryp, ımandylyqqa, adamgershilikke jáne eljandylyqqa tárbıeleý.
b) Damytýshylyq: Oqýshylardyń dúnıetanymy keńeıedi, tanymdyq qabileti jetiledi, qyzyǵýshylyǵy men belsendiligi artady, kartamen jumys jasaý iskerligi damıdy.
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq
Oqytýdyń formasy: Ujymdyq, jeke - daralap oqytý
Sabaqtyń barysy.
İ. Uıymdastyrý kezeńi:
Oqýshylarmen sálemdesý. Oqýshylar nazaryn sabaqqa aýdarý. Oqý quraldary men sabaqqa qatysýyn túgeldeý.
İİ. Úı tapsyrmasyn suraý.
«Internet jáne biz» oqýshylardyń óz betinshe ınternetten alǵan qosymsha málimetterin ortaǵa salý.
Sabaq barysynda kezdesetin keıbir geografıalyq termındermen jumys jasaý úshin «Sózdik jumysy» júrgiziledi:
1. Boıra – qurma japyraǵynan toqylǵan jabý
2. Efıoptar – eýropalyqtar men negr tektesterden shyqqan násilder
3. Malagasııler – negrler men monǵol tektesterden shyqqan násilder
Úı tapsyrmasyn jete meńgerip, sabaqqa belsendi qatysyp otyrǵan oqýshylardy «Baǵalaý paraǵyna» túsirý.
İİİ. Jańa sabaq túsindirý
Jańa taqyryp jospary:
7 synyp
1. Aýstralıa klımaty.
2. Jazdaǵy aýa - raıy.
3. Qystaǵy aýa - raıy
4. Ózenderi men kólderi týraly túsinikter berý.
«Este saqtaý úshin» strategıasy boıynsha qajetti málimetterdi dápterge túsirip alý.
Aýdany. 7, 7mln. km² halyq sany. 19, 2 mln /2000/ mem. til – aǵylshyn.
Astanasy — Kanberra
Avstralıanyń jabaıy tabıǵaty, onyń tamasha jaǵajaılary jaqsy demalýǵa sportpen shuǵyldanýǵa mol múmkindik beredi. Munda kúnge qyzdyrynýǵa jáne shomylýǵa, eline saıahat jasaýǵa jáne taý shańǵysymen júze alasyzdar.
Avstralıa halqynyń sany 19 mln. Negizgi halqy – aborıgender shamamen — 228 myńdaı. Halyqtyń kóbi materık pen araldardyń shyǵys jaǵalaýynda turady. Aǵylshyn tilinde sóıleıdi. Aýstralıa tek qana – Aýstralıa odaǵynan turady. Ońtústik jartysharda ornalasqan. Qys aılary: maýsym, shilde, tamyz. Materıktiń shyǵysynda tynyq muhıty, batysynda úndi muhıty jatady. Aýstralıanyń kóp bóligi tropıktik jáne sýbtropıktik beldeýde ornalasqan. Orta eseppen shildede - 12 - 20 S bolsa, qańtarda +20 +30 S bolady.
Aýstraláǵa bara qalsańyz ol jaqtyń ashanalaryna soqpaı ketken jón bolmas. Ol jaqta sizge qoltyraýyn, kengýrý eti jáne qońyzdar men qurttar, teńiz jándikteri men jemisterden as daıyndap beredi.
Aýtralıada merekelik kúnder asa kóp emes. 1 - qańtar jańa jyl, 26 - qańtar táýelsizdik kúni, 14 - maýsymda koroleva Elızavetanyń týǵan kúni, 25 - 28 jeltoqsan rojdestvo.
8 synyp Klımattyń adam ómiri men sharýashylyq áreketine tıgizetin áseri
Klımattyń aýyl sharýashylyǵyna tıgizetin áseri de erekshe. Bir daqyldarǵa jylý, ekinshilerine ylǵal, úshinshilerine jaryq kóbirek kerek. Respýblıkanyń soltústik jáne ortalyq aýdandaryndaǵy klımat jaǵdaılary egin sharýashylyǵymen aınalysýǵa múmkindik beredi, al ońtústik aýdandarda sýarmaly eginshilik damyǵan. Biraq klımat jaǵdaılary adamnyń sharýashylyq áreketine barlyq ýaqytta qolaıly emes. Qolaısyz, tipti zıandy atmosferalyq qubylystarǵa qýańshylyq, ańyzaq, úsik, kóktaıǵaq, shańdy daýyldardy jatqyzýǵa bolady.
Qazaqstannyń klımaty jalpy qurǵaqtyǵymen erekshe kózge túsedi. Ásirese ońtústikte jaz óte ystyq bolady. Qumnyń beti 60°- 70°S - qa deıin qyzady. Mundaı klımat jaǵdaıy soltústik aýdandarda da jıi bolyp turady. Qurǵaq aýanyń paıda bolýy kúshti qyzǵan jáne tropıktik aýa massasynyń basym bolǵan kezimen baılanysty. Oǵan ylǵaly az, ystyq qurǵaq jel — ańyzaq tán. Ańyzaq jeldi kúnderdiń uzaqtyǵy tabıǵat zonalarynda túrlishe bolady: dala zonasynda jylyna 5 - 10 kún, shóleıt zonasynda 40, Qyzylqumda 100 kún. Qazaqstan jerinde sońǵy 20 jyl ishinde qýańshylyq 4 ret boldy. Qýańshylyq pen ańyzaq qa qarsy kúresý úshin qar toqtatý, orman alqaptaryn otyrǵyzý, jer sýarý jáne t. b. arnaıy agrotehnıkalyq sharalar qoldanylady.
Qazaqstanda jyldyń jyly mezgilinde baıqalatyn erekshe atmosferalyq qubylystyń biri — shańdy daýyl. Olar jeldiń jyldamdyǵyna jáne topyraq jamylǵysynyń sıpatyna tyǵyz baılanysty. Shańdy daýyl aýa qurǵaq kezde, borpyldaq topyraqty alapta soǵatyn qatty jel. Olar topyraqtyń ulpalaryn ushyryp, ósimdik tamyrlaryn ashyp tastaıdy, aýyl sharýashylyǵyna kóp zıan keltiredi. Respýblıkanyń halyq sharýashylyǵyna qolaısyz atmosferalyq qubylystardyń biri kóktaıǵaq (kók muz). Kóbine aıazdy aýa raıynan keıin sirkireme jaýyn jaýǵanda qalyptasady. Ádette kóktemde jáne kúzde aýa raıy salqyndap, jer beti 0°S - qa deıin sýynyp, móldir jáne kógildir jup - juqa (5 mm) muzben jabylady. Mundaı qubylys mal sharýashylyǵyna, adam balasyna zıany úlken, transportta apattar, baılanys jáne energıa jelilerinde úzilister týǵyzady
İÚ Jańa sabaqty bekitý
1.“Sáıkestendir” jedel tapsyrma oryndaý. Berilgen sózderdiń ishinen Aýstralıa materıgine qatysy bar sózderdi terip jazý: Eır, Seýl, Pıngvın, Kengýrý, Nıagara, Úlken Artezıan, Mýrreı, Ankara, Sıdneı, Atlant muhıty, Tynyq muhıty, Banan.
Aýstralıa materıgine tıisti sózder
Eır
Kengýrý
Úlken Artezıa
Mýrreı
Sıdneı
Tynyq muhıty
Aýstralıa materıgine tıisti emes sózder
Seýl
Pıngvın
Nıagara
Ankara
Atlant muhıty
Banan
2.«Kim jyldam?» test tapsyrmalaryn birge oryndaý.
1. Eń kishi materık:
A) Antarktıda
*Á) Aýstralıa
B) Afrıka
2. “Chılı” qaı materıkte?
*A) Ońtústik Amerıka
Á) Soltústik Amerıka
B) Afrıka
3. Aýstralıadaǵy iri ózen:
*A) Mýrreı
Á) Darlıng
B) Kýpers - Krık
4 Aýstralıanyń memlekettik tili:
A) Úndi
*Á) Aǵylshyn
B) Fransýz
5. Aýstralıa astanasy:
*A) Kanberra
Á) Sıdneı
B) Melbýrn
Sabaqtyń taqyryby:
7 synyp Aýstarlıanyń jer bederi men paıdaly qazbalary. Klımaty. Ózenderi men kólderi.
8 synyp Klımattyń adam ómiri men sharýashylyq áreketine tıgizetin áseri.
Sabaqtyń maqsaty:
a) Bilimdilik: Aýstralıa materıginiń klımaty men ózen - kólderi jáne klımattyń sharýashylyqqa áseri týraly túsinik bere otyryp, geografıalyq bilimderin tolyqtyrý
á) Tárbıelik: Geografıalyq bilim bere otyryp, ımandylyqqa, adamgershilikke jáne eljandylyqqa tárbıeleý.
b) Damytýshylyq: Oqýshylardyń dúnıetanymy keńeıedi, tanymdyq qabileti jetiledi, qyzyǵýshylyǵy men belsendiligi artady, kartamen jumys jasaý iskerligi damıdy.
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq
Oqytýdyń formasy: Ujymdyq, jeke - daralap oqytý
Sabaqtyń barysy.
İ. Uıymdastyrý kezeńi:
Oqýshylarmen sálemdesý. Oqýshylar nazaryn sabaqqa aýdarý. Oqý quraldary men sabaqqa qatysýyn túgeldeý.
İİ. Úı tapsyrmasyn suraý.
«Internet jáne biz» oqýshylardyń óz betinshe ınternetten alǵan qosymsha málimetterin ortaǵa salý.
Sabaq barysynda kezdesetin keıbir geografıalyq termındermen jumys jasaý úshin «Sózdik jumysy» júrgiziledi:
1. Boıra – qurma japyraǵynan toqylǵan jabý
2. Efıoptar – eýropalyqtar men negr tektesterden shyqqan násilder
3. Malagasııler – negrler men monǵol tektesterden shyqqan násilder
Úı tapsyrmasyn jete meńgerip, sabaqqa belsendi qatysyp otyrǵan oqýshylardy «Baǵalaý paraǵyna» túsirý.
İİİ. Jańa sabaq túsindirý
Jańa taqyryp jospary:
7 synyp
1. Aýstralıa klımaty.
2. Jazdaǵy aýa - raıy.
3. Qystaǵy aýa - raıy
4. Ózenderi men kólderi týraly túsinikter berý.
«Este saqtaý úshin» strategıasy boıynsha qajetti málimetterdi dápterge túsirip alý.
Aýdany. 7, 7mln. km² halyq sany. 19, 2 mln /2000/ mem. til – aǵylshyn.
Astanasy — Kanberra
Avstralıanyń jabaıy tabıǵaty, onyń tamasha jaǵajaılary jaqsy demalýǵa sportpen shuǵyldanýǵa mol múmkindik beredi. Munda kúnge qyzdyrynýǵa jáne shomylýǵa, eline saıahat jasaýǵa jáne taý shańǵysymen júze alasyzdar.
Avstralıa halqynyń sany 19 mln. Negizgi halqy – aborıgender shamamen — 228 myńdaı. Halyqtyń kóbi materık pen araldardyń shyǵys jaǵalaýynda turady. Aǵylshyn tilinde sóıleıdi. Aýstralıa tek qana – Aýstralıa odaǵynan turady. Ońtústik jartysharda ornalasqan. Qys aılary: maýsym, shilde, tamyz. Materıktiń shyǵysynda tynyq muhıty, batysynda úndi muhıty jatady. Aýstralıanyń kóp bóligi tropıktik jáne sýbtropıktik beldeýde ornalasqan. Orta eseppen shildede - 12 - 20 S bolsa, qańtarda +20 +30 S bolady.
Aýstraláǵa bara qalsańyz ol jaqtyń ashanalaryna soqpaı ketken jón bolmas. Ol jaqta sizge qoltyraýyn, kengýrý eti jáne qońyzdar men qurttar, teńiz jándikteri men jemisterden as daıyndap beredi.
Aýtralıada merekelik kúnder asa kóp emes. 1 - qańtar jańa jyl, 26 - qańtar táýelsizdik kúni, 14 - maýsymda koroleva Elızavetanyń týǵan kúni, 25 - 28 jeltoqsan rojdestvo.
8 synyp Klımattyń adam ómiri men sharýashylyq áreketine tıgizetin áseri
Klımattyń aýyl sharýashylyǵyna tıgizetin áseri de erekshe. Bir daqyldarǵa jylý, ekinshilerine ylǵal, úshinshilerine jaryq kóbirek kerek. Respýblıkanyń soltústik jáne ortalyq aýdandaryndaǵy klımat jaǵdaılary egin sharýashylyǵymen aınalysýǵa múmkindik beredi, al ońtústik aýdandarda sýarmaly eginshilik damyǵan. Biraq klımat jaǵdaılary adamnyń sharýashylyq áreketine barlyq ýaqytta qolaıly emes. Qolaısyz, tipti zıandy atmosferalyq qubylystarǵa qýańshylyq, ańyzaq, úsik, kóktaıǵaq, shańdy daýyldardy jatqyzýǵa bolady.
Qazaqstannyń klımaty jalpy qurǵaqtyǵymen erekshe kózge túsedi. Ásirese ońtústikte jaz óte ystyq bolady. Qumnyń beti 60°- 70°S - qa deıin qyzady. Mundaı klımat jaǵdaıy soltústik aýdandarda da jıi bolyp turady. Qurǵaq aýanyń paıda bolýy kúshti qyzǵan jáne tropıktik aýa massasynyń basym bolǵan kezimen baılanysty. Oǵan ylǵaly az, ystyq qurǵaq jel — ańyzaq tán. Ańyzaq jeldi kúnderdiń uzaqtyǵy tabıǵat zonalarynda túrlishe bolady: dala zonasynda jylyna 5 - 10 kún, shóleıt zonasynda 40, Qyzylqumda 100 kún. Qazaqstan jerinde sońǵy 20 jyl ishinde qýańshylyq 4 ret boldy. Qýańshylyq pen ańyzaq qa qarsy kúresý úshin qar toqtatý, orman alqaptaryn otyrǵyzý, jer sýarý jáne t. b. arnaıy agrotehnıkalyq sharalar qoldanylady.
Qazaqstanda jyldyń jyly mezgilinde baıqalatyn erekshe atmosferalyq qubylystyń biri — shańdy daýyl. Olar jeldiń jyldamdyǵyna jáne topyraq jamylǵysynyń sıpatyna tyǵyz baılanysty. Shańdy daýyl aýa qurǵaq kezde, borpyldaq topyraqty alapta soǵatyn qatty jel. Olar topyraqtyń ulpalaryn ushyryp, ósimdik tamyrlaryn ashyp tastaıdy, aýyl sharýashylyǵyna kóp zıan keltiredi. Respýblıkanyń halyq sharýashylyǵyna qolaısyz atmosferalyq qubylystardyń biri kóktaıǵaq (kók muz). Kóbine aıazdy aýa raıynan keıin sirkireme jaýyn jaýǵanda qalyptasady. Ádette kóktemde jáne kúzde aýa raıy salqyndap, jer beti 0°S - qa deıin sýynyp, móldir jáne kógildir jup - juqa (5 mm) muzben jabylady. Mundaı qubylys mal sharýashylyǵyna, adam balasyna zıany úlken, transportta apattar, baılanys jáne energıa jelilerinde úzilister týǵyzady
İÚ Jańa sabaqty bekitý
1.“Sáıkestendir” jedel tapsyrma oryndaý. Berilgen sózderdiń ishinen Aýstralıa materıgine qatysy bar sózderdi terip jazý: Eır, Seýl, Pıngvın, Kengýrý, Nıagara, Úlken Artezıan, Mýrreı, Ankara, Sıdneı, Atlant muhıty, Tynyq muhıty, Banan.
Aýstralıa materıgine tıisti sózder
Eır
Kengýrý
Úlken Artezıa
Mýrreı
Sıdneı
Tynyq muhıty
Aýstralıa materıgine tıisti emes sózder
Seýl
Pıngvın
Nıagara
Ankara
Atlant muhıty
Banan
2.«Kim jyldam?» test tapsyrmalaryn birge oryndaý.
1. Eń kishi materık:
A) Antarktıda
*Á) Aýstralıa
B) Afrıka
2. “Chılı” qaı materıkte?
*A) Ońtústik Amerıka
Á) Soltústik Amerıka
B) Afrıka
3. Aýstralıadaǵy iri ózen:
*A) Mýrreı
Á) Darlıng
B) Kýpers - Krık
4 Aýstralıanyń memlekettik tili:
A) Úndi
*Á) Aǵylshyn
B) Fransýz
5. Aýstralıa astanasy:
*A) Kanberra
Á) Sıdneı
B) Melbýrn
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
