InfoHub Logo

Qashqan torǵaýyttardy qýdalaý «Tyldaǵy joryq» degen atpen belgili. Bul joryqta halyq sansyz kóp boldy, basqa batyrlardyń narazylyǵyna qaramastan, han turǵan ornynan qozǵalmaı, batyr Baıandy kútti. Aqyry ol bes júz qyryq jasaǵymen keldi de, hannyń aldyna turdy:

— Qaıda? Ne buıyrasyń? Barlyǵyn oryndaımyn. Han halyqqa burylyp bylaı dedi:

— Mine, meniń Baıandy kútken sebebim osy. Dál osy ýaqytta bir kúndik jerde bes júz jasaǵymen qaraýylda turǵan Qanjyǵaly Jantaı batyr qalmaqtardyń qolynan qaza tabady. Bul oqıǵa bylaı bolǵan: Jantaıdyń baýyry úısinbaı jer sholyp júrip qalmaqtardan úsh túıe alady, qaıtyp oralǵanda, inisi Arqandar batyr saýǵa suraıdy. Úısinbaı batyr oǵan: «Qalmaqtarda túıe kóp, qajet bolsa qolyń bar, aýrýyń joq, óziń baryp al!» — deıdi. Bul aýyr sózderge qatty namystanǵan Arqandar batyr aǵasyna óziniń erjúrektigin dáleldeý úshin jeti joldasyn, ataqty Qonaıdy (Qoıankózdiń uly) ertip, qalmaqtardy shaýyp, toǵyz túıe oljalaıdy. Arqandar batyr jeti joldasyna túıelerdi aıdatyp jiberip, ózi qýǵynshylardyń jolyn toryp toqtatyp, bolmasa basqa jaqqa aldap áketpekshi bolyp, artta qalady.

Alǵashynda joldastary onyń óksheleı kelgen jaýdy aldap áketkenin kóredi, sosyn ol qorshaýda qalǵandaı bolady. Taýǵa shyǵyp jan-jaqtan qorshaǵan jaýdyń ortasynda qaza tapqan Arqandar jatqanyn anyq kóredi. Jantaı batyr óziniń súıikti baýyrynyń ólimin estigende, «ne ólemin, ne senderdiń qandaryńdy ishemin!» dep ant bergen. Attardy alǵyzyp, bes júz adamnan qurylǵan jasaqty ertip qalmaqtardyń qolyna aralasady, olar on myń bolady. Ólimge bas tikken qyrǵyzdar (qazaqtar) keskilesken urys júrgizdi. Qarny jarylǵan úısinbaı ishek qarnyn kıiminiń etegine salyp júrip shaıqasyp, «Jantaı batyr, aıtshy, jarylǵan qarynmen ómir súrýge bola ma?» — dep surapty. Barlyǵy qaza taýyp, Jantaı men segiz adam jáne uly Toqysh qalady. Jantaı attan túsip, tizginin ulyna beredi de: «úıge qaıt, sen aman qalmasań, men úshin kek alatyn adam bolmaıdy», — dep jan tapsyrady. Abylaı Jantaıdyń qazasyn estigende: «Qaıraýǵa kónbegen qara bolatym-aı!» dep jylaǵan.

Barlyq ásker İlege shoǵyrlanyp, qalmaqtar kelgenshe barlyq ótkeldi qorshap alady.

Qalmaqtar toqtap, jeti adam elshi jiberedi. Olardyń basshysy qazandaı, túlki tymaq kıgen uzyn boıly qara qalmaq jaqyn keledi, sálem berip:

— Alla jar! Meni usa men Seren jiberdi, qazaq pen qalmaq baýyr, solaı bolyp qala bereıik, aq úıdi tartýǵa alyńyzdar, sonymen tatýlasaıyq! — deıdi. Han:

— Júre ber! — deıdi de, batyrlaryn jıyp, keńes qylady:

— Aq úıin alaıyq, úmittendirip, sosyn shabamyz. Baıan:

— Joq! Aq úıin almańyz, aldaýǵa tyryspańyz, Usa men Seren joǵarǵy jáne tómengi Qytaıdy da aldaǵan, seni de aldap soǵady, — deıdi.

Han eki ret qaıtalady, ol da eki ret aıtty. Biraq han óz degeninde qaldy.

Qalmaqtar kósh jerde (segiz nemese toǵyz shaqyrym) turdy. Eki kún kútti, qalmaqtar da joq, aq úı de joq, keıinnen olardyń ketkenin bir-aq bildi. Baıan janyna myń adam alyp, qýǵynǵa shyǵady, olardy Qytaıǵa engende qýyp jetip, qyryq sajyn ǵana úlgermedi. Qaıtar jolda qalmaqtar ólik tastaǵan sýdy iship, qaratyshqaqpen aýyryp, bári qaza tabady. Áıgili batyr Baıan osylaı dúnıeden ótti.

Oqýǵa keńes beremiz:

Jalańtós batyr

Elshibek batyr týraly

Kókbóri Kerneı Jarylǵap batyr

---