InfoHub Logo

Ahmet Baıtursynuly - Qazaq úshin qasıetti esim.Ol óz ultynyń baǵy janý úshin ómirdiń barlyq salasyna aralasty. Buǵan onyń ataq-dańqy dálel. Qazaq halqy birtýar perzentin qoǵam jáne memleket qaıratkeri, aqyn, ádebıet zertteýshi ǵalym, túrkitanýshy, pýblısıs, pedagog, aýdarmashy, ulttyq jazýdyń reformatory, aǵartýshy... retinde jaqsy biledi.Ahmet Baıtursynuly jýrnalıs retindede talaı eńbekter qalydyryp ketken.Óziniń bar ǵumyryn qazaq halqyna arnaǵan Ahmet Baıtursynovtyń barlyq maqalalary delik el-jurttyń máselesin sheshýmen ult taǵdyryna arnalǵan edi.Sondaı ozyq ári ótkir maqalalarynyń birine «Aıqap» jýrnalynyń 1911 jylǵy №2 sanynda jarıalanǵan «Qazaqtyń ókpesi» maqalasyn aıtýǵa bolady. Óziniń maqalasyn Ahmet Baıtursynov «qamsyz jatqan qazaqtyń kóńiline sońǵy kezde ǵana kire bastady. Basqa kelgen náýbettiń qaıdan kelgenin, kimnen bolǵanyn bile almaı, árkimnen kórip ókpeleıdi.  Paıdalanyp otyrǵan jerin mujyqqa alyp berdi dep úkimetke ókpeleıdi. Qazaq jerin qazynalyq etýge nege kóngen ótkenderge ókpeleıdi.» dep    dep bastap qazaq halqynyń boıyndaǵy kerek emes,artyq enjarlyq minezderdiń bar ekenin  ári ózderi qolda bar altyndarynyń qadirin bilmeı,sońynda ózderi kináni tek ózgeden kóretinin,ózinen basqanyń bárine ókpeleıtinin aıtyp qazaqqa odan arylý kerek ekenin eskertedi.Maqalanyń kelesi bir joldarynda «Bizdiń zamanymyz ótken zamannyń balasy, keler zamannyń atasy. Atadan qalǵan mırasymyzdyń jaıy maǵlum, balaǵa bul qalypta turyp ne mıras qaldyrmaqpyz, ony boljaýǵa da artyq áýlıelik qajet emes. Kóp jurtta da ǵylym, óner kem, bári qaraılas teń zamanda qazaq ta qalt qult etip óz aldyna han bolyp júrdi. Handary da, halqy da ǵylym ónerdi kerek qylmaǵan. Birimen biri jaýlasyp, basqa berekeli jumys oılanbaǵan.» Ahmet Baıtursynov sol kezdegi óte aktýaldy taqyryp jer máselesin kóteredi.Qazaqtyń bolashaq urpaǵyna qaldyrar jeriniń endi Reseıdiń jerleriniń qataryna enip bara jatqanyn aıtyp,soǵan ashynyp órmekti sózben óz jurtyna ishindegi yzasyn shyǵara otyra olarǵa óner-bilimnen maqurym ekenin aıtyp,nadandyqty bıik sanaıtynyn jáne de dál osy áserinen ulttyq bolmystaryn saqtaı almaı qalatyn bolýy múmkin ekenin aıtady.Qazaq halqynyń tek naıza alyp jaýlasa alatynyn jáne sony maqtan tutatynyn aıtyp,tek odan bólek mádenıetpen órkenıettiń de mańyzdylyǵyn túsindiredi. « Beti jamannyń aınaǵa ókpeleýi jón be?» dep qazaq halqynyń aıanyshty,mán – maǵynasyz súrip jatqan sergeldeń ómirin osylaı kórsetedi.Jáne sol arqyly óziniń qazaq halqyna aıtqysy kelgen túpkilikti maqsattaryn osyndaı sóz tizbekteri arqyly kórsetedi.«Ata joldasy nadandyq, ónersizdik qazaqstan aıyrylatyn emes. Nadandyqtyń kesapaty ár jerde aq mańdaıymyzǵa tıse de, ata joldasymyz  bolǵan soń, biz de qıyp aıyrylmaı aq kelemiz. Oljaly jerde úlesten qaǵylǵanymyz, ordaly jerde orynnan qaǵylǵanymyz, joraly jerde joldan qaǵylǵanymyz  - bári nadandyq kesapaty.» dep nadandyqtyń qazaq halqynyń eń bir qaýipti jaýy ekenin meńzep, odan qutylý kerektigin,egerde qutylmaıtyn bolsa halyqtyń qurdymǵa ketetinin aıtady.Jalpy,Ahmet Baıturynov óz maqalasynda óziniń qazaq halqyna degen narazylyǵyn aıta kele,bolashaq qazaq halqynyń taǵdyrynyń jarqyn bolýy bizge baılanysty ekenin aıtady.Sondaı-aq daryndy tulǵa jalqaýlyqtan qutylyp,óner,bilim syndy kórkem mádenıetterge umtylý kerektigin nasıhattaıdy.«Qaterli jerde qapersiz otyrdyq. Ózimizge ókpelemesek, ózgege ókpeler bet joq.»  dep qazaqtyń Alash zıalysy Ahmet Baıtursynov óziniń «Qazaqtyń ókpesi» maqalasynda óziniń sózin osylaısha qorytyndylap jalpy, qazaqqa bilim men ónerdiń mańyzdylyǵyn eskerte otyra,nadandyqtan arylý kerektigin ashyna otyra sóz sóz marjandarymen tizbektep jazǵan.  

Edılhan Aısaýle ál - Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti 1 - kýrs stýdenti

---