Sońǵy jańartý

(Ózgertilgen ýaqyty 1 kún buryn)
Balabaqshada úsh tilde oqytýdyń erekshelikteri
Baıandama
Taqyryby: “Balabaqshada úsh tilde oqytýdyń erekshelikteri”
Maqsaty:
- Úsh tilde ádemi sóıleýge úırete otyryp, balalarǵa qazaq, orys jáne aǵylshyn tilderiniń ártúrli ıirimderinen maǵlumat berý;
  • til baılyǵyn arttyrý: jalpy ıntelektýaldy sóıleý deńgeıin bilimdi meńgerýin baǵdarlama jaǵynan qamtamasyz etý, qazaq, orys, aǵylshyn tilderine oqytýǵa daǵdylandyrý;
  • - Tilderdi meńgerý arqyly tárbıelenýshiniń tanymdylyq - tildik damýyn jáne mektepke daıyndaýda balalardy áleýmettik tulǵa retinde daıyndaý;
Mindeti:
  • Sóılesýdiń barlyq damý túrin qalyptastyrý;
  • Erte kezeńnen bastap úsh tildi qatar oqytý;
  • Sóz, sóz tirkesi jáne sóılemderdi memlekettik, orys, aǵylshyn tilderinde durys aıtý daǵdylaryn jetildirý;
  • Balalardyń baılanystyryp sóıleý tilderin damytý, sózdik qorlaryn tolyqtyrý;
  • Ádis - tásilderdi aýystyryp qosyp jasaý, shet tilin ana tiline, ana tilin orys tiline aýdarý;
«Bizge qajetti – jany da, qany da qazaqy, halyqtyń tili men dinin, tarıhy men salt - dástúrin boıyna sińirgen, tuǵan jerin túletýdi, egemen eliniń eńsesin kóterýdi azamattyq paryzym dep uǵatyn urpaq tárbıeleý»
N. Á. Nazarbaev
«Bala ómirge kelmeı jatyp ananyń qursaǵynda jatqannan bastap tárbıelenedi» degen bala tárbıesine baılanysty aıtylǵan sózdiń astarynda kóp oı jatqan sıaqty. Keıbireýler balany ómirge kelgen kúnnen bastap, endi bireýleri bir jastan bastap tárbıeleý kerek dep jatady. Osy aıtylǵan sózderdiń qaısysynda bolmasyn shyndyq bar sıaqty. Bala tárbıesi – zor adamgershilik pen ımandylyqty talap etedi. Balany tárbıeleý tek ata - anaǵa ǵana tán emes, qoǵamnyń da tárbıege qosar zor úlesi bar. Bala otbasynda tárbıe alyp ósip - ónip jetiledi de, al qoǵamda belgili bir tulǵa bolyp qalyptasady. Kez kelgen ata - ana balasynyń jaqsy tárbıelenip, ómir súrýine yqpal jasaıdy. Ol úshin balany shamalary jetkenshe mektepke deıingi mekemege, ıaǵnı, balabaqshaǵa berýge tyrysady.
Balabaqshada arnaıy bilimderi bar mamandyrylǵan tárbıeshiler jumys jasaıdy. Otbasyndaǵy tárbıe men balabaqshadaǵy tárbıeniń aıyrmashylyǵy osynda. Balabaqshada balalar óz qurby - qurdastarymen aralasyp, oıyn oınaı alady. Oıyn demekshi, balabaqshada beriletin bilim oqý - tárbıe úrdisi barlyǵy oıyn arqyly júzege asady. Balabaqshada balanyń balalyq shaǵy jan - jaqty bilimderdi meńgerýmen ótedi. Balalar dene shynyqtyrýdan, aǵylshyn tilderinen, orys tilinen, horeografıadan, án - kúıden, til damytýdan bilimderin damytady. Til damytý demekshi, tilge degen qurmetimiz qandaı deńgeıde. Til úırený degenimiz sóz ben ereje jattaý emes, sóıleý túrlerin meńgerý. Kez kelgen órkenıetti elde kóp til bilý jaqsy damyǵan. Qalasań óz úırengenińshe tildi meńgerýge bolady. Al, biraq óz ana tilińde sóıleý – basty maqsattardyń biri.
Uly Abaı atamyz «balaǵa minez úsh alýan adamnan juǵady, birinshi ata - anasynan, ekinshi ustazynan, úshinshi qurbysynan» - degen eken. Árbir qazaq balasy óz otbasynda ana tilinde sóıleýge daǵdylansa, odan tálim – tárbıe alatyn bala da úırenedi emes pe. Sondyqtan, balanyń óz ana tilinde erkin sóılep, oıyn anyq jetkizýdi osy kezden bastap qolǵa alsaq, onyń bolashaq ómirine qajetti daǵdylardyń bastamasyna jol ashqanymyz.
Búgingi kúngi úshtildilik tárbıe berýdiń máselesi týyndap otyr. Úshtildilik oqytý – jas urpaqtyń bilim keńistiginde erkin samǵaýyna jol ashatyn, álemniń ǵylym qupıalaryna úńilip, óz qabiletin tanytýyna múmkinshilik beretin búgingi kúni eń basty qajettilik.
2006 jylǵy 23 qazanda Qazaqstan halqynyń Assambleıasy ótti
QR Prezıdenti N. Á Nazarbaevtyń Qazaqstan halqyna
joldaýynda óz sózinde eń kem degende úsh tildi erkin
meńgergen kóptildi, kóp mádenıetti tulǵanyń negizgi
modelin usyndy:
  • - qazaq tili - memlekettik,
  • - orys tili - halyqaralyq qatynas tili,
  • - jáne aǵylshyn tili – álemdik tilderdiń biri.
  • Úsh tilde oqytý zaman talaby.
  • Úshtildilik – Qazaqstan jastarynyń parasatty áleýmetiniń damý faktory.
Kóptildilik tujyrymdamasy QR - daǵy bilim berý damýynyń negizgi strategıalyq baǵyty retinde QR Prezıdenti N. Á Nazarbaevtyń Qazaqstan halqyna joldaýynda 2006 jylǵy qazannyń 23 degi Qazaqstan halqynyń Assambleıasynda atalyp ótildi. Prezıdent óz sózinde eń kem degende úsh tildi erkin meńgergen kóptildi, kópmádenıetti tulǵanyń negizgi modelin usyndy: qazaq tili - memlekettik, orys tili - halyqaralyq qatynas tili, jáne aǵylshyn tili – álemdik tilderdiń biri. Egemendi elimizdiń shapshań damyp kele jatqan halyqaralyq qatynastary, halyqaralyq saýda – sattyq naryǵy da kóp til bilýdi qajet etedi. Úsh tilde oqytý zaman talaby. Úshtildilik – Qazaqstan jastarynyń parasatty áleýmetiniń damý faktory.
Pedagogıkalyq faktor tildi oqytýdyq jańa ádis – tásilderi, ınteraktıvti ádister men jańa tehnologıalaryn, baqylaý ádisterin, pedagogtardyń sheberligin qazirgi zamanǵa saı uıymdastyrýdy qajet etedi. Tilderdi damytý – elimizdegi memlekettik saıasattyń eń mańyzdy baǵyttarynyń biri. Til problemalaryn ońtaıly sheshý – ultaralyq qatynastar úılesimdiliginiń, halyq birligi men qoǵamdyq kelisimdi nyǵaıtýdyń túpqazyǵy bolyp tabylady. Kópultty memlekette qazaq tiliniń memlekettik til mártebesine saı qyzmet etýin qamtamasyz etý – óte kúrdeli másele.
Mektepke deıingi jastaǵy balalarǵa qazir bes til bolsyn, on til bolsyn, jaqsylap úıretse, meńgerip ketedi. Sol úshin, eń bolmaǵanda, úshtildilikti kishkentaı jasynan bastap jetildirýimiz kerek. Mysaly meniń tobymda: balalar tildi tabıǵı túrde tez meńgeredi. Búldirshin jasta meńgerilgen bilimniń irgetasy berik, myqty bolady dep oılaımyn. Balalarymyzdyń birneshe til bilýi olardyń tanymdyq kókjıeginiń keńeıýine de ıgi áserin tıgizedi. Shet tilin erte jastan oqytýdyń mańyzdylyǵy da sol, balalar toǵyz jasqa deıin sóıleý sheberliginiń mamany, olardyń mıynyń tilge arnaıy ıkemdi bolýy, biraq ol eseıe kele tómendeı túsetini anyqtalǵan. Sondaı aq erte jastan balaǵa aǵylshyn tilin oqytý, balanyń sýret salý, sóıleý, tanym qabiletiniń aǵylshyn tilimen baılanysty joǵarlaıtyny basqa balalarmen salystyrǵanda dengeıiniń joǵary ekendigi baıqaldy. Tilderdi damytý – elimizdegi memlekettik saıasattyń eń mańyzdy baǵyttarynyń biri.
Pedagogıkalyq faktor tildi oqytýdyń jańa ádis tásilderi:
  • Interaktıvti ádister men jańa tehnologıalary
  • Baqylaý ádisteri
  • Pedagogtardyń sheberligin qazirgi zamanǵa saı uıymdastyrýy
Qazirgi balalarǵa bilim alýǵa barlyq jaǵdaı jasalynǵan. Olar búgin jaqsy oqysa, kóptildi meńgerse, keleshekte Qazaqstanymyzdyń órkenıetti damýyna óz úlesterin qosady, dúnıejúzin sharlaıdy. Úsh tildi emes, odan da kóp til úıretýimiz kerek. Men bul jerde qazaq tilin qazaqtar bilmesin dep otyrǵan joqpyn. Árıne, balabaqshadan bastap qazaq tilin úıretýge tıispiz. Árıne qazaq tilin úıretý kerek, ol birinshi orynda bolsyn. Biraq sonymen birge, orys tili, aǵylshyn tili balalarǵa úıretýge mindettimiz. Bolashaqta bizdiń balalarymyz basqa eldiń adamdarymen qarym - qatynas jasaı alý úshin biz olarǵa kishkentaı kezinen bastap óz tilin ǵana meńgermeı basqa da tilderdi meńgerýge múmkindik jasaýymyz kerek.
Elbasymyzdyń úshtildilik josparyn iske asyrý maqsatynda bizdiń balabaqshanyń balalardyń ana tilge degen súıispenshilikterin arttyrý, qazaq, orys, aǵylshyn tilderin jetik bilýge baýlı otyryp, eske saqtaý, mánerlep oqý, ádemi sóıleý mádenıetterin qalyptastyrýynyń maqsatyna qoıyp otyrmyz. Óz, tilderimen qosa ózge de tilderdi baǵalaı bilýge baýlımyz.
Balabaqsha búldirshinderi tańerteń kelgennen úsh tilinde amandasyp, keshke úsh tilinde qoshtasyp ketedi. Atap aıtqanda, balabaqshada barlyq toptarda memlekettik, orys tili men aǵylshyn tilderi júrgiziledi. Balalardyń este saqtaý qabiletin, qıalyn, qabyldaý qabiletin, zeıinin turaqtandyrýǵa, ańǵarympazdyq qabiletin damytýǵa arnalǵan kómek quraly retinde oıyndar, ertegiler, ólender, sergitý sátterin qoldanamyz. Osy shyǵarǵan ádistemelik nusqaýmyzǵa súıene otyryp balalar úsh tildi tez jáne tolyq meńgerý úshin biz osyndaı oıyn, ertegiler, sergitý sáti arqyly úırettik.
Úshtildilik oqytýdyń aktýaldik ereksheligi:
  • Jas urpaqtyń bilim keńistiginde erkin samǵaýyna jol ashady
  • Búgingi kúni eń basty qajettilik álemniń ǵylym qupıalaryna úńilip, óz qabiletin tanýyna múmkindik beredi
Oıyndar:
1) «Vıjý - ne vıjý»
Pokazyvaete kartochký s rısýnkom, ı sprashıvaete «Ty vıdısh koshký?» Detı otvechaıýt «Da, ıa vıjý koshký.». Takje ýchım otrısanıe — pokazyvaete kartochký «Ty vıdısh koshký?» «Net, Ia ne vıjý koshký. Ia vıjý sobaký».
2)"See - Don’t see" Show the card with the picture and ask «Do you see a cat?» Children answered «Yes, I do». «I see a cat». Also teach denial - show card. «Do you see a cat?» «No, I don’t.» «I don’t see a cat». «I see a dog.»
4) Stand up, please!
Let’ s do exercises.
Hands up! Clap! Clap! Clap!
Hands down! Shake! Shake! Shake!
Hands on hips! Jump! Jump! Jump!
Hop! Hop! Hop!
Stand still!
1). Rýkı kverhý podnımaem,
A potom ıh otpýskaem.
A potom ıh razvernem
I k sebe skoreı prıjmem.
A potom bystreı, bystreı
Hlopaı, hlopaı veseleı.
2). My topaem nogamı,
My hlopaem rýkamı,
Kıvaem golovoı.
My rýkı podnımaem,
My rýkı opýskaem
 I vnov pısat nachnem.

Razvıvaıýshıe podvıjnye ıgry na anglııskom ıazyke dlá deteı
1. Confusion 1 ýchastnık nazyvaet kakýıý - to chasttela, naprımer, golový, a kasaetsá rýkı. Skajıte, chto detı doljny vypolnát te komandy ı kasatsá ımenno toı chastı tela, kotorýıý vy nazyvaete, a ne toı, k kotoroı prıkosnýlsá vedýshıı. Mojno nazyvat chastı tela, dobavláá k nım sıfry. Naprımer: one, two, three – hand!
1a) Confusion bir oıynshy oziniń dene múshelerin kórsetedi, mysaly: qolyn, aıaǵyn, nemese t. b., al balalar sony qaıtalap kórsete otyryp, ol aǵylshynsha qalaı atalady sony aıtý kerek.
2. Simon Says Vedýshıı govorıt takýıý frazý: “Simon says: “Stand up (Sit down, Run, Touch your nose, Jump…)””. Ýchastnıkı doljny vypolnát vse komandy, tolko eslı pered nımı estvstýpıtelnaıa fraza “Simon says”.
2a) Simon Says dep júrgizýshi astaıdy - “Simon says: “Stand up (Sit down, Run, Touch your nose, Jump…)””. Qalǵan balalar osy komandany oryndaýy tıis.
Balabaqshada kúndelikti ótkiziletin taqyryptarǵa
 saı sózdik qoryn jasaqtadym:

Taqyryp: «Sálemetsiz be! Tanysaıyq. Hello! Nice to meet you» “Davaı poznakomımsá!”
  • 1. Sálemetsiz be! – How do you do!- Zdravstvýıte!
  • 2. Qaıyrly tań! - Good morning!- Dobroe ýtro!
  • 3. Qaıyrly kún!- Good day!- Dobryı den!
  • 4. Qaıyrly kesh! - Good evening! – Dobryı vecher!
  • 5. Sálem!- Hello!- Prıvet!
  • 6. Saý bolyńyz! - Good bye!- Do svıdanıa!
  • 7. Rahmet - Thank you!- Spasıbo!
Taqyryp: «Sen qaıda turasyń? - Where are you from?»- «Gde ty jıvesh?»
  • 1. Qaıda turasyń? - Where are you from?- Gde ty jıvesh?
  • 2. Men... turamyn.- I am from…- Ia jıvý …
  • 3. Qazaqstan - Kazakhstan - Kazahstan
  • 4. Ulybrıtanıa - Great Britain - Velıkobrıtanıa
  • 5. Reseı - Russia - Rossıa
  • 6. ıa - yes - da
  • 7. joq - no - net
Sózimdi qorytyndylaı kele, oıyn bala boıyndaǵy qandaı da bir ónerdiń, shyǵarmashylyqtyń bastaýy dep bilemin. Úshtildilik – qoǵamdy toptastyratyn tańǵajaıyp múmkindik.
QR bilim berýdi damytýdyń 2011 - 2020 jyldarǵa arnalǵan baǵdarlamasynda 2020 jylǵa balalardyń mektepke bilim alýǵa daıyndyǵynyń joǵary bolýyn qalyptastyrý olardy jastaıynan oqýdy áleýmettenýin qamtamasyz etý degen mindetter qoıylǵan.
Elbasymyzdyń úshtildilik josparyn iske asyrý maqsatynda bizdiń balabaqshanyń balalardyń ana tilge degen súıispenshilikterin arttyrý, qazaq, orys, aǵylshyn tilderin jetik bilýge baýlı otyryp, eske saqtaý, mánerlep oqý, ádemi sóıleý mádenıetteriniń qalyptastyrýy bizdiń basty mindetimiz. Óz, tilderimen qosa ózge de tilderdi baǵalaı bilýge baýlımyz.
Sondyqtan, ár bilim beretin bilim oshaǵynda, balalardy tárbıeleıtin mekemeniń basty mindeti – Qazaqstannyń jańa azamatyn tárbıeleý, sondaı aq, balabaqshaǵa kelgen kúnderinen bastap, balalardyń aǵylshyn jáne basqa tilderine qyzyǵýshylyqtaryn arttyryp, úshtildilik arqyly tárbıeleý kerek dep oılaımyn. Sol sebepten pedagogterdiń úsh tuǵyrly tildi meńgerý úshin kásibı biliktiligin arttyrý qajet.

Qyzylorda oblysy Qazaly aýdany
Áıteke bı kenti
№11 «Balapan» bóbekjaı - balabaqshasy
İİ sanatty aǵylshyn tili mamany
Aıtqalıev Órken Aıtqalıuly

You Might Also Like

Jańalyqtar

Jarnama