InfoHub Logo

Balalardy oıyn arqyly sanaı bilýge úıretý.

Eresek adamdardyń isi, jumysy sıaqty oıyn da bala ómirinde mańyzdy bolyp sanalady. Bala oıynda qalaı bolsa, ol óskende de jumysta da sondaı adam bolady.
A. S. Makarenko.

Mektepke deıingi balalardyń aqyl – oı, dene adamgershilik, estetıkalyq tárbıesi jónindegi psıhologıalyq zertteý nátıjeleri osy kezeńdegi balalardyń qabyldaý múmkindikteri mol ekenin dáleldeıdi. Munyń ózi olarǵa bilim negizderin neǵurlym keńirek meńgertip, ómir týraly túsinik - terin jetildirip eńbekke degen súıispenshilik kózqarastaryn qalyptas - tyrýǵa bolatynyn kórsetti. Ásirese, mektep jasyna deıingi balardy otbasynda tárbıeleýdiń mańyzy óte zor. Ata – analardyń basshylyǵymen balanyń ómirlik tájirıbesi nyǵaıyp, adamgershilik, minez – qulyq ádeti jónindegi qarapaıym daǵdylary jetile bastaıdy, tárbıelenýshi ortaǵa, aınaladaǵy adamdarǵa qarym – qatynasy qalyptasady.
«Zerek bala» baǵdarlamasynda balany mektepke daıyndaý jónindegi negizindegi mindetter atap kórsetilgen. 4 - 5jastaǵy balalardyń boıynda matematıka týraly qarapaıym túsinik qalyptastyrýǵa múmkindik beredi.
Ádistemelik quralǵa sandar, sıfrlar, geometrıalyq fıgýralar, logıkalyq tapsyrmalarǵa baılanysty qyzyqty oıyndar men jattyǵýlar júıesi engizilgen. Ádistemelik quraldaǵy damytý oıyndary men jattyǵýlar qazirgi ádis – tásilderge saı alynǵan. Ondaǵy uıymdastyrylǵan oqý is - áreketter jańa ádis – tásildermen ótkiziledi, bul balanyń tyńdaýshy bolyp qana qoımaı, oqý is - áreketine tikeleı qatysyp otyrýyna múmkindik beredi. Balalar dıdaktıkalyq oıyndar arqyly paıymdaýǵa shyǵarmashy - lyq turǵydan oılanýǵa óz betinshe sheshim qabyldap, qorytyndy jasaýǵa úırenedi.
Ádistemelik quraldardaǵy tapsyrmalar oqý baǵdarlamasy boıynsha mynadaı toptarǵa bólinedi:
• San jáne sanaý
• Kólem.
• Pishin.
• Ýaqytty baǵdarlaý.
• Keńistikti baǵdarlaý.
«San jáne sanaý» kóleminde balalar 1 - den 5 - ke deıingi sıfrlarmen tanysady, matematıkalyq jumbaqtardy sheshedi, sandar týraly taqpaqtar jattaıdy úırenedi. Sıfrdy zattyń sanymen sáıkestendirýge berilgen tapsyrmalar san men sıfrdyń baılanysy týraly túsinik qalyptastyrýǵa arnalǵan. Balalar ertegiler, shaǵyn áńgimeler arqyly rettik sanaýmen tanysady. Ertegilermen shaǵyn áńgimeler oqý úrdisin qyzyqty etýge kómektesedi jáne este saqtaýdy jeńildetedi, taqyrypqa degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrady. Munda sannyń zattyń kólemine keńistiktegi ornalasqan ornyna baǵynbaıtynyn túsindirýge arnalǵan tapsyrmalar da bar.
Balalar kóp jáne ekeýdi salystyrý tapsyrmalaryn oıyn arqyly meńgeredi.
«Kólem» bóliminde balalarǵa kózben shamalaý, qımyl – qozǵalys úılesimdigin damytýǵa arnalǵan jattyǵýlar usynylyp otyr. Balalar «úlken» «kishi» «qysqa» «qysqaraq» sózderin durys qoldanýdy úırenedi.
Al «Ýaqytty baǵdarlaý» bóliminde balalar sýretter arqyly adamdardyń is - áreketi men táýlik bólikteri arasyndaǵy baılanysty anyqtaıdy
(tańerteń uıqydan turamyz, túnde uıyqtaımyz, kúndiz oınaımyz) Balalardy jyl mezgilderimen tanystyrýǵa baǵyttalǵan oqý is - áreketterinde jumbaqtar, logıkalyq tapsyrmalar qoldanylady.
«Keńistikti baǵdarlaý» bóliminde balalar buǵan deıin alǵan bilimin ushtap qana qoımaı, qaǵaz betinde baǵdarlaýdy úırenedi, onyń joǵary jáne tómengi oń jaq bóligi, ortasy degen uǵymdardy meńgeredi.
«Pishin» bóliminde balalar ár túrli fıgýralardyń arasynan belgili bir fıgýrany tabýdy, zattardyń arasynan ózderine tanys geometrıalyq fıgýralardy tabýdy úırenedi.
Matematıkalyq alǵashqy uǵymdardy qalyptastyrýdyń mundaı baǵdarlamalyq mazmuny, mektep jasyna deıingi balalardyń san týraly túsinýine múmkindik týǵyzyp, matematıkalyq oılaýyn odan ári jetildirý.
4 – 5 jastaǵy balanyń matematıkalyq bilimge qabileti erekshe bolady. Onyń sanaýdy úırengisi, sandardy bilgisi keledi, mysaldar men esepterdi shyǵarýǵa talpynady.
Bul kezeńde balanyń ıkemdiligine oraı tanymdyq esepterdi uǵyna bilý qabiletin odan ári jetildire túsýdiń mańyzy zor.
Balamen oqý is - áreketin ótkizý aldynda aldyn – ala dıdaktıkalyq (kórnekilik) materıaldy daıarlaýdy qajet etedi. Ol úshin ár túrli usaq zattardy, oıynshyqtardy, serýen kezinde jınalǵan tabıǵı materıaldy paıdalanýǵa bolady. Sonymen qatar sýretterdi, janýarlar, qustar, jemister, kókónister, geometrıalyq pishinder men olarǵa uqsas zattardy paıdalaný kerek.
Balany sanaı bilýge úıretý, esepteı bilý qabiletin jetildirip otyrý asa jaýapty mindet. Balany oıyn arqyly sanaı bilýge úıretýdiń mańyzy úlken. Mektep jasyna deıingi balalardyń jan – jaqty damýy úshin logıkalyq oıyndardyń róli erekshe. Oıyn – mektep jasyna deıingi kezeńnen bastalyp adam men ómir boıy ilesip júretin erekshe qyzmet túri.
Logıkalyq oıyn – balalardyń oqýǵa, eńbekke degen belsendiligin arttyrýdaǵy basty qural. Logıkalyq oıyndar balanyń psıhıkasynda sapaly ózgerister týdyrady: bala zeıininiń, jadynyń qalaptasýyna, oılaý qabiletiniń damýyna áser etedi. Oılaý shyǵarmashylyq jáne tanym áreketiniń negizi bolyp tabylady.
Logıkalyq oılaý – adamnyń ıntellektýaldy qabiletteriniń negizin quraıdy.
Damytýshy oıyndar balalardyń logıkalyq oılaý daǵdylaryn arttyrady, keńinen jáne júıeli paıdalanýdyń mańyzy erekshe.