Balalardyń qaýipsizdigin qalaı saqtaımyz?
Balalardyń qaýipsizdigin qalaı saqtaımyz?
Ómir qaýipsizdigi negizderi, erejeleriniń maqsaty: ómir súrýdiń qaýipsiz jáne qatersiz jaǵdaıyn qurý úshin;
júıeniń qyzmet kórsetý obektisin eskerip, jańa tehnıka men tehnologıa úrdesterin qazirgi zamanǵy ekologıalyq talaptarǵa saı josparlaý;
turǵyndar men óndiris qyzmetkerlik, aýylsharýashylyq obektisin tótenshe jaǵdaı kezinde apattar jáne olardy zalalsyzdandyrý kezindegi josparlaý men saýatty sheshim qabyldaý úshin qajet.
Tárbıeshi topqa kiretin ár balanyń ómiri men densaýlyǵy úshin derbes jaýapkershilikke ıe. Eshbir jaǵdaıda balalardy qaraýsyz qaldyrmaýǵa tıis.
Jaraqattaný profılaktıkasyna nazar aýdara otyryp, barlyq kún tártibi sátterinde balanyń áreketine baqylaý jasaıdy.
Sabaq ótkizý, oınaý, serýendeý, saýyqtyrý is - sharalary barysynda, bóbekjaı - baqsha bólmelerinde, aýmaǵynda jáne bóbekjaı - baqshadan tys jerlerde is - sharalar ótkizý kezinde balalardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etedi.
Bóbekjaı – baqshasy aýmaǵynan tys jerde serýendeý nemese saıahat ótkizý jónindegi nusqaýlyqty qatań saqtaý.
Balalardy bógde adamdarǵa, kámeletke tolmaǵan balalarǵa, ishimdik iship kelgen jaǵdaıdaǵy adamdarǵa bermeý.
Eger balany ata - anasynan bógde adam alyp ketetin bolsa, ata - anasy nemese senimdi adam qol qoıǵan senimhatty rásimdeý qajet.
Eresek adamdarǵa jumys isteýge qajet barlyq ótkir jáne qaýipti zattar (ıne, túıregish, qaıshy, jýý jáne dezınfeksıalaýshy quraldar) balalardyń qoly jetpeıtin orynda turýy tıis.
Sabaq ótkizý kezinde qaýipsizdik tehnıkasy talaptaryn saqtaý.
Belgilengen nusqaýlyqqa sáıkes balalardy tehnıka qaýipsizdigi erejelerine úıretý.
Jyldyń ystyq mezgilinde kún ótýden saqtaý úshin balalar jeńil bas kıim kıýi qajet;
Kenetten syrqattaný nemese baqytsyz jaǵdaıda alǵashqy kómek kórsete bilý qajet;
Top bólmesindegi balalardyń jabdyǵy, portretter, sýretter, shkaftar, sóreler qabyrǵaǵa nemese edenge bekitilýi tıis;
Balalardyń boıymen deńgeıles jerge ilgek, shege qaǵýǵa bolmaıdy;
Edenge jáne qabyrǵaǵa bekitilmeıtin ósimdikter bólmesin e arnalǵan tuǵyrlardyń turaqtylyǵyn tekserý;
Baspaldaqtarda, shkaftardyń ústinde, qabyldaý bólmesinde dárethanalarda gúl otyrǵyzylatyn túbekterdi qoıýǵa bolmaıdy;
Evakýasıalyq shyǵý joldarynyń esikterin bekitpeý kerek. Olar balanyń boıynan joǵary deńgeıde ishten ashylatyn ilmekpen jabylýy tıis.
Balalardyń ómiri men densaýlyǵyn qorǵaý jónindegi nusqaýlyqty bilý men qatań saqtaý;
Bala kenetten aýyrǵan, jaraqat alǵan nemese baqytsyz jaǵdaıda, bóbekjaı - baqsha meńgerýshisine jáne medbıkege tez arada habarlaýy kerek,
Bólmeni rásimdeýge ıne, túıreýish, qystyrǵysh jáne basqa da ótkir zattardy paıdalanbaý qajet;
Serýen kezinde
Serýendeý kezinde tárbıeshisiz ketip qalmaý;
Balamen serýendegen kezde, oǵan kólik astyna túsý qaýipi bar oryndardy kórsetý mańyzdy.
"Beıtanys adammen sóılespese, odan alystaý, kóp adamdar bar jerge baryp tur!" degen dáleldengen, tıimdiligi bar erejeni jaqsy meńgerse, onda balany "qaqpanǵa túsiretin" qylmyskerlerden saqtandyrý múmkin.
Balańyz shabýyl obektisi bolmas úshin, onyń qaýipti jerlerde júrmeýi abzal. Olar: jańa salynǵan úıler, jertóle, tastalǵan úıler, jol jıegindegi orman saıajaılary.
Balalarǵa shabýyldaıtyn qylmyskerler qarapaıym adam sıaqty kórinedi. Olardyń basqalardan esh aıyrmashylyǵy joq. Olar ózderin sypaıy ári meıirimdi ustaıdy. Mine osyndaı shyn qaýipti adam jáne onyń jaqsy beınesi arasyndaǵy aıyrmashylyq balalardy shatastyryp, olardyń qaqpanyna túsýge septigin tıgizedi.
Balanyń jasy men onyń erekshelikterin eskerińiz. Bala óz atyn, tegin, meken - jaıy men telefonyn bilý kerek.
Qys kezinde serýenge shyǵý aldynda balalardyń oıyn qyzmetine arnalǵan ýchaskeni daıyndaý: qardan, muzdan syrtqy baspaldaqtardy, oryndyqtardy joldardy tazartý;
Joldar men oryndyqtardaǵy qardy tazartý úshin jasy úlken balalardy ǵana paıdalanýǵa bolady, bul úshin balalarǵa arnalǵan aǵash kúrekter qajet.
Muz taýda syrǵanaý úshin tárbıeshiniń ruqsaty kerek.
Tárbıeshi serýendeý kezinde sýyqtap qalmaýyn baqylaý.
Balalardyń óz betinshe bóbekjaı - baqshasy aýmaǵynan tys jerge ketýine jol bermeý;
Balalardy jalǵyz ózin úıine jibermeý;
Serýendeý orynyn kesýshi jáne tesýshi zattardyń, ýly ósimdikter;
Topta jáne dálizde júrý
Bir – birine túrli zattardy jáne onyń ishindi ótkir, aýyr, metal, shyny zattardy laqtyrmaý;
Terezege, ústelge, partaǵa, stolǵa jánede basqa jıhazdarǵa shyǵýǵa bolmaıdy;
Qajetsiz jaǵdaıda dárethana, sheshiný jáne jatatyn bólmege kirmeý;
Magnıtofon, akvarıýmdy óz betinshe qospaý;
Dárethana jáne jýynatyn bólmesinde ózin sabyrly ustaý, sý shashpaý;
Qalam, qylqalam, qaıshymen jumys istegende abaı bolý, muqıat jumys jasaý, qolyn sermemeý, jan – jaǵyna burylmaý;
Dálizderde ózin sabyrly ustaý, uıymdasqan túrde qatarǵa turǵyzyp, balalarmen birge serýendeýge shyǵý;
men sańyraýqulaqtardyń, tikendi aǵashtardyń bolýyn bilý úshin aldyn ala qadaǵalaý
Bóbekjaı – baqshasynda órt qaýipsizdigin saqtaý jaıyndaǵy nusqaý:
İs – sharalar barysynda órt qaýipsizdiginiń saqtalýyna tárbıeshiler jaýap beredi;
Órt qaýipsizdigin saqtaý maqsatynda is - shara ótetin jerde, bóbekjaı - baqshasynan shyǵatyn jerlerde erkin júrip turýǵa jaǵdaı jasalýy tıis;
İs – shara barysynda jaryq jáne hımıalyq jarylǵyshtardy qoldanýǵa tıym salynady;
Kıim tazalaıtyn tez janǵysh zattardy qoldanýǵa bolmaıdy;
Úıdegi jaǵdaı
Balańyz ózińizge tolyqtaı senimine umtylyńyz. Eger siz balańyzdyń qıyn sátte ózin durys ustaǵanyn bilseńiz, maqtaý sózderin aıamańyz. Bul balanyń ózine degen senimdilin arttyrady. Eger qatelik jasasa, uryspaı, qatesin aıtyp, onyń nege ákep soǵatynyn atap kórsetińiz.
Balamen turaqty qarym - qatynasta bolǵanda ǵana, sizdiń kómegińizge qanshalyqty muqtaj ekenin, balaǵa qanshalyqty senimdilik bildirip, oǵan «bostandyq» berýińizge bolatynyn bilýińizge bolady (úıde jalǵyz qaldyrý, dúkenge baryp kelýin suraý, dosynyń úıine barý, t. b.).
Eger bala ata - anasymen qarym - qatynasta bolmaı, olarǵa senim bildirmese, ol túsinistikti, jan jylýyn basqa adamdar men ár túrli jerlerde izdeıdi. Qylmyskerler bul jaǵdaıdy jıi paıdalanyp, «meıirimdi aǵaı» rólin somdaıdy.
Balanyń ózine - ózi senimdi bolýyn úıretip, eger ol belgili erejelerdi ustansa, eshqandaı qaýip tónbeıdi. Qaýip tóngenniń ózinde tyǵyryqtan shyǵý jolyn tabady.
Balamen júıeli túrde daıyndalyńyz. Qaýipten qorǵaý ádisi birtindep úıretilip, balanyń túsingenin tekserińiz. Túsiniksiz jerlerdi anyqtańyz. Qaýipsizdik erejelerin saqtaý avtomatty túrde jattalýy tıis. Sonda ǵana balanyń qaýipsizdigi qamtamasyz etiledi.
Balaǵa úıretýdiń ár túrli tásilderin qoldanyńyz: qýyrshaqpen oınaý, kórinis kórsetý, durys is - áreket jasaǵan bala týraly áńgime, suraqtar. «Sen qalaı ister ediń, eger.....?»
Óz balalaryńyzǵa úlgi bolyńyz. Eger esikti ashar aldynda siz esiktiń ar jaǵynda kimniń baryn teksermeseńiz, balanyń da bul jaǵdaıda durys isteýine kim kepil?!
Ózge balalarǵa qamqorlyq kórsetińiz. Eger siz balanyń qaýipti jaǵdaıǵa (joǵalǵanda, ony erikten tys alyp ketip, kólikke otyrǵyzýy) tap bolǵanyna kýá bolsańyz, beıjaı qaramańyz. Eger bóget jasaýǵa kúshińiz jetse, iske kirisińiz. Qolyńyzdan kelmese, kúdiktilerdiń túrin, kólik nómirin esińizge saqtap, 102 nómirine habarlasyńyz.
Tárbıeshi: Shahamanova K. N.
Balalardyń qaýipsizdigin qalaı saqtaımyz? júkteý
Ómir qaýipsizdigi negizderi, erejeleriniń maqsaty: ómir súrýdiń qaýipsiz jáne qatersiz jaǵdaıyn qurý úshin;
júıeniń qyzmet kórsetý obektisin eskerip, jańa tehnıka men tehnologıa úrdesterin qazirgi zamanǵy ekologıalyq talaptarǵa saı josparlaý;
turǵyndar men óndiris qyzmetkerlik, aýylsharýashylyq obektisin tótenshe jaǵdaı kezinde apattar jáne olardy zalalsyzdandyrý kezindegi josparlaý men saýatty sheshim qabyldaý úshin qajet.
Tárbıeshi topqa kiretin ár balanyń ómiri men densaýlyǵy úshin derbes jaýapkershilikke ıe. Eshbir jaǵdaıda balalardy qaraýsyz qaldyrmaýǵa tıis.
Jaraqattaný profılaktıkasyna nazar aýdara otyryp, barlyq kún tártibi sátterinde balanyń áreketine baqylaý jasaıdy.
Sabaq ótkizý, oınaý, serýendeý, saýyqtyrý is - sharalary barysynda, bóbekjaı - baqsha bólmelerinde, aýmaǵynda jáne bóbekjaı - baqshadan tys jerlerde is - sharalar ótkizý kezinde balalardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etedi.
Bóbekjaı – baqshasy aýmaǵynan tys jerde serýendeý nemese saıahat ótkizý jónindegi nusqaýlyqty qatań saqtaý.
Balalardy bógde adamdarǵa, kámeletke tolmaǵan balalarǵa, ishimdik iship kelgen jaǵdaıdaǵy adamdarǵa bermeý.
Eger balany ata - anasynan bógde adam alyp ketetin bolsa, ata - anasy nemese senimdi adam qol qoıǵan senimhatty rásimdeý qajet.
Eresek adamdarǵa jumys isteýge qajet barlyq ótkir jáne qaýipti zattar (ıne, túıregish, qaıshy, jýý jáne dezınfeksıalaýshy quraldar) balalardyń qoly jetpeıtin orynda turýy tıis.
Sabaq ótkizý kezinde qaýipsizdik tehnıkasy talaptaryn saqtaý.
Belgilengen nusqaýlyqqa sáıkes balalardy tehnıka qaýipsizdigi erejelerine úıretý.
Jyldyń ystyq mezgilinde kún ótýden saqtaý úshin balalar jeńil bas kıim kıýi qajet;
Kenetten syrqattaný nemese baqytsyz jaǵdaıda alǵashqy kómek kórsete bilý qajet;
Top bólmesindegi balalardyń jabdyǵy, portretter, sýretter, shkaftar, sóreler qabyrǵaǵa nemese edenge bekitilýi tıis;
Balalardyń boıymen deńgeıles jerge ilgek, shege qaǵýǵa bolmaıdy;
Edenge jáne qabyrǵaǵa bekitilmeıtin ósimdikter bólmesin e arnalǵan tuǵyrlardyń turaqtylyǵyn tekserý;
Baspaldaqtarda, shkaftardyń ústinde, qabyldaý bólmesinde dárethanalarda gúl otyrǵyzylatyn túbekterdi qoıýǵa bolmaıdy;
Evakýasıalyq shyǵý joldarynyń esikterin bekitpeý kerek. Olar balanyń boıynan joǵary deńgeıde ishten ashylatyn ilmekpen jabylýy tıis.
Balalardyń ómiri men densaýlyǵyn qorǵaý jónindegi nusqaýlyqty bilý men qatań saqtaý;
Bala kenetten aýyrǵan, jaraqat alǵan nemese baqytsyz jaǵdaıda, bóbekjaı - baqsha meńgerýshisine jáne medbıkege tez arada habarlaýy kerek,
Bólmeni rásimdeýge ıne, túıreýish, qystyrǵysh jáne basqa da ótkir zattardy paıdalanbaý qajet;
Serýen kezinde
Serýendeý kezinde tárbıeshisiz ketip qalmaý;
Balamen serýendegen kezde, oǵan kólik astyna túsý qaýipi bar oryndardy kórsetý mańyzdy.
"Beıtanys adammen sóılespese, odan alystaý, kóp adamdar bar jerge baryp tur!" degen dáleldengen, tıimdiligi bar erejeni jaqsy meńgerse, onda balany "qaqpanǵa túsiretin" qylmyskerlerden saqtandyrý múmkin.
Balańyz shabýyl obektisi bolmas úshin, onyń qaýipti jerlerde júrmeýi abzal. Olar: jańa salynǵan úıler, jertóle, tastalǵan úıler, jol jıegindegi orman saıajaılary.
Balalarǵa shabýyldaıtyn qylmyskerler qarapaıym adam sıaqty kórinedi. Olardyń basqalardan esh aıyrmashylyǵy joq. Olar ózderin sypaıy ári meıirimdi ustaıdy. Mine osyndaı shyn qaýipti adam jáne onyń jaqsy beınesi arasyndaǵy aıyrmashylyq balalardy shatastyryp, olardyń qaqpanyna túsýge septigin tıgizedi.
Balanyń jasy men onyń erekshelikterin eskerińiz. Bala óz atyn, tegin, meken - jaıy men telefonyn bilý kerek.
Qys kezinde serýenge shyǵý aldynda balalardyń oıyn qyzmetine arnalǵan ýchaskeni daıyndaý: qardan, muzdan syrtqy baspaldaqtardy, oryndyqtardy joldardy tazartý;
Joldar men oryndyqtardaǵy qardy tazartý úshin jasy úlken balalardy ǵana paıdalanýǵa bolady, bul úshin balalarǵa arnalǵan aǵash kúrekter qajet.
Muz taýda syrǵanaý úshin tárbıeshiniń ruqsaty kerek.
Tárbıeshi serýendeý kezinde sýyqtap qalmaýyn baqylaý.
Balalardyń óz betinshe bóbekjaı - baqshasy aýmaǵynan tys jerge ketýine jol bermeý;
Balalardy jalǵyz ózin úıine jibermeý;
Serýendeý orynyn kesýshi jáne tesýshi zattardyń, ýly ósimdikter;
Topta jáne dálizde júrý
Bir – birine túrli zattardy jáne onyń ishindi ótkir, aýyr, metal, shyny zattardy laqtyrmaý;
Terezege, ústelge, partaǵa, stolǵa jánede basqa jıhazdarǵa shyǵýǵa bolmaıdy;
Qajetsiz jaǵdaıda dárethana, sheshiný jáne jatatyn bólmege kirmeý;
Magnıtofon, akvarıýmdy óz betinshe qospaý;
Dárethana jáne jýynatyn bólmesinde ózin sabyrly ustaý, sý shashpaý;
Qalam, qylqalam, qaıshymen jumys istegende abaı bolý, muqıat jumys jasaý, qolyn sermemeý, jan – jaǵyna burylmaý;
Dálizderde ózin sabyrly ustaý, uıymdasqan túrde qatarǵa turǵyzyp, balalarmen birge serýendeýge shyǵý;
men sańyraýqulaqtardyń, tikendi aǵashtardyń bolýyn bilý úshin aldyn ala qadaǵalaý
Bóbekjaı – baqshasynda órt qaýipsizdigin saqtaý jaıyndaǵy nusqaý:
İs – sharalar barysynda órt qaýipsizdiginiń saqtalýyna tárbıeshiler jaýap beredi;
Órt qaýipsizdigin saqtaý maqsatynda is - shara ótetin jerde, bóbekjaı - baqshasynan shyǵatyn jerlerde erkin júrip turýǵa jaǵdaı jasalýy tıis;
İs – shara barysynda jaryq jáne hımıalyq jarylǵyshtardy qoldanýǵa tıym salynady;
Kıim tazalaıtyn tez janǵysh zattardy qoldanýǵa bolmaıdy;
Úıdegi jaǵdaı
Balańyz ózińizge tolyqtaı senimine umtylyńyz. Eger siz balańyzdyń qıyn sátte ózin durys ustaǵanyn bilseńiz, maqtaý sózderin aıamańyz. Bul balanyń ózine degen senimdilin arttyrady. Eger qatelik jasasa, uryspaı, qatesin aıtyp, onyń nege ákep soǵatynyn atap kórsetińiz.
Balamen turaqty qarym - qatynasta bolǵanda ǵana, sizdiń kómegińizge qanshalyqty muqtaj ekenin, balaǵa qanshalyqty senimdilik bildirip, oǵan «bostandyq» berýińizge bolatynyn bilýińizge bolady (úıde jalǵyz qaldyrý, dúkenge baryp kelýin suraý, dosynyń úıine barý, t. b.).
Eger bala ata - anasymen qarym - qatynasta bolmaı, olarǵa senim bildirmese, ol túsinistikti, jan jylýyn basqa adamdar men ár túrli jerlerde izdeıdi. Qylmyskerler bul jaǵdaıdy jıi paıdalanyp, «meıirimdi aǵaı» rólin somdaıdy.
Balanyń ózine - ózi senimdi bolýyn úıretip, eger ol belgili erejelerdi ustansa, eshqandaı qaýip tónbeıdi. Qaýip tóngenniń ózinde tyǵyryqtan shyǵý jolyn tabady.
Balamen júıeli túrde daıyndalyńyz. Qaýipten qorǵaý ádisi birtindep úıretilip, balanyń túsingenin tekserińiz. Túsiniksiz jerlerdi anyqtańyz. Qaýipsizdik erejelerin saqtaý avtomatty túrde jattalýy tıis. Sonda ǵana balanyń qaýipsizdigi qamtamasyz etiledi.
Balaǵa úıretýdiń ár túrli tásilderin qoldanyńyz: qýyrshaqpen oınaý, kórinis kórsetý, durys is - áreket jasaǵan bala týraly áńgime, suraqtar. «Sen qalaı ister ediń, eger.....?»
Óz balalaryńyzǵa úlgi bolyńyz. Eger esikti ashar aldynda siz esiktiń ar jaǵynda kimniń baryn teksermeseńiz, balanyń da bul jaǵdaıda durys isteýine kim kepil?!
Ózge balalarǵa qamqorlyq kórsetińiz. Eger siz balanyń qaýipti jaǵdaıǵa (joǵalǵanda, ony erikten tys alyp ketip, kólikke otyrǵyzýy) tap bolǵanyna kýá bolsańyz, beıjaı qaramańyz. Eger bóget jasaýǵa kúshińiz jetse, iske kirisińiz. Qolyńyzdan kelmese, kúdiktilerdiń túrin, kólik nómirin esińizge saqtap, 102 nómirine habarlasyńyz.
Tárbıeshi: Shahamanova K. N.
Balalardyń qaýipsizdigin qalaı saqtaımyz? júkteý
You Might Also Like
