Balalardyń tanymdyq prosesin, jalpy jáne usaq motorıkasyn damytý
Atyraý oblysy, Atyraý qalasy
Atyraý oblystyq aqyl - oıy kem damyǵan balalarǵa arnalǵan
ınternat úıi medısınalyq - áleýmettik memlekettik
mekemesiniń lekoteka mamany: Kalıkova Aıgerim
Balalardyń tanymdyq prosesin, jalpy jáne usaq motorıkasyn damytý.
Qazirgi kezde mektep jáne mektepke deıingi, jalpy jáne túzetý mekemelerinde tárbıeshi, muǵalim - logoped, muǵalim - defektolog, muǵalim - psıholog syndy mamandarǵa arnalǵan oıyn arqyly, balanyń oı órisin damytýǵa arnalǵan túrli oıynshyqtar jıyntyqtary bizdiń kúndelikti jumysymyzda mańyzdy oryn alady.
Mysaly: 1993 jyldan bastap, «Alma» kásiporny mektep jáne mektepke deıingi mekemelerge arnap kóp fýnksıonaldy qurylǵylar shyǵara bastady. Sonymen qatar, bul jıyntyqtar medısınalyq - psıhologıalyq - pedogogıkalyq tájirıbelerdiń talaptaryna saı qolmen ustaýǵa jaǵymdy, yńǵaıly, qazirgi zamandyq materıaldardy qoldana otyryp, joǵarǵy sapaly dárejede jasalǵandyǵymen erekshelenedi.
Bul jıyntyqta balalardyń qyzyǵýshylyǵyn tolyǵymen eskere otyryp, shyǵarylǵan mýltısensorlyq oıynshyqtar - ózderiniń kóz tartarlyq túrli-tústiligimen ǵana emes, jeńildiligimen, erekshelikterimen balalarǵa qorshaǵan ortany tanyp bilýge, denderiniń saý bolýyna járdemdesedi.
Ata - analardyń, pedagogtardyń, psıhologtardyń, medısına qyzmetkerleriniń, kúndelikti ómirde balalarmen tyǵyz baılanysta jumys jasaıtyn barlyq mamandardyń talap-tilekterin oryndap, túrli bilim salasyndaǵy balalarmen júrgiziletin komplekstik sabaqtardyń metodıkalyq nusqaýlyqtary usynylǵan.
Bizdiń kózqarasymyzda tek osyndaı metodıkalyq nusqaýlyqtar óziniń praktıkalyq qoldanylýymen bala tárbıesi men damýynda qajetti dárejede nátıje bere alady. Kóp fýnksıonaldy oıynshyqtar jıyntyǵy – bul balalardyń oıyn oınaý daǵdylaryn, qurastyrý qabiletin damytýǵa arnalǵan qyzyqty avtodıdaktıkalyq materıal.
Sabaq kezinde eresek adamnyń ıaǵnı, mamannyń jıyntyqty oıynda metodıkalyq jaǵynan saýatty qoldanýy psıhomotorlyq jáne sensorlyq - perseptıvtik qabiletteriniń damyýyna kómektesedi.
Kóp fýnksıonaldy «Gnomık» oıynshyqtar jıyntyǵy qaýipsizdik talaptaryna saı jasaqtaǵan 28 kólemdi bólshekterden turady.
Jıyntyqtyń árbir bólshegi myqty, jýylǵysh matadan ishine paralon toltyryla jasalǵan tórt negizgi tús qyzyl, jasyl, sary tústerden turady. Bul jıyntyq 3 jastan asqan balalarǵa arnalǵan.
Bul jıyntyqty bólme ishinde paıdalanady. Oıyn nemese sabaq bastamas buryn bólshekterge zıan keltiretin ótkir zattardyń, kúıdiretin joǵarǵy temperatýraly zattardyń joqtyǵyna kóz jetkizip bólmeni tekserip, alý
qajet. Bólshekter kirlep, lastanǵan jaǵdaıda, sabyndy sýmen jýyp, taza sýmen shaıyp, jumsaq qurǵaq matamen súrtý qajet.
Kóp fýnksıonaldy «Gnomık»t. b. jıyntyǵy - balalardyń is áreketin damytýǵa arnalǵan usaq sensorly jabdyq.
Kóp fýnksıonaldy «Gnomık»t. b. jıyntyǵy dene shynyqtyrý zaly, leksıondy bólme, oıyn bólmelerindegi sabaqtarǵa arnalǵan qazirgi zamanǵy balalar qurastyrmasy.
Bul avtodıdaktıkalyq materıal balalarmen oıyn barysynda tyǵyz baılanysta qorshaǵan orta týraly, tús, kólem, sandar jóninde túrli maǵlumattar qalyptastyrady. Osy bólshekter arqyly balalar túrli qurastyrma jasap, beıneleı alady. Keıin sol oıyn áreketterin dene shynyqtyrý jáne án sabaǵynda paıdalana alady. Zattyq damytýshylyq ortada, balabaqsha, mektep qana emes, bul jıyntyq tárbıeshi, dene tárbıe nusqaýshysy, muǵalim - logoped, muǵalim - defektolog, muǵalim - psıhologtarǵa paıdalaný keńinen usynylady. Osyndaı oıynshyqtar jıyntyǵy balalardyń maqsatty baǵyttalǵan qozǵalystaryn damytady, qalypty salmaqty, bir qolmen, eki qolmen ustaýdy qalyptastyrady. Kóp fýnksıonaldy jıyntyqtardyń kómegimen balalardaǵy tómendegi áreketterdi qalyptastyryp, damytýǵa bolady.
• Bólshekterdi zertteý qabiletin kórý jáne taktıldi túrde ózara salystyrýdy.
• Sensorly – perseptıvtik jáne motorıkalyq komponentti árekettiligimen qarapaıym kórý motorıkalyq koordınasıasyn, bulshyq et shydamdylyǵyn, berilgen belgi boıynsha keńistikte qozǵalýyna, qozǵalys baǵdaryn tańdaý negizin.
• Zattyq - praktıkalyq jáne oıyndyq áreketti jıyntyq ǵımarattar qurastyrýǵa, balalar jıhazyn, transport quraldaryn, teatrlandyrǵan oıyn, sújettik rolderdi somdaýǵa qajetti qural. Mysaly: Osy bólshekterden baspaldaq, qamal, jıhaz, raketa, korabl, saıajaıdaǵy joldardy qurastyrýǵa bolady.
• Zattyq praktıkalyq árekette jáne oıyn barysynda oryndalatyn áreketterdiń sezinilýi men janamalylyǵyn.
• Qurylys oıynyna qyzyǵýshylyǵy, sújetti róldik oıyndarynda jáne qurylys - qurastyrma oıyndarda qurylǵylardy jasaǵanda bólshekterdi paıdalanýǵa umtylýyn.
• Qalypty keńistiktegi baǵyt - baǵdardy.
• Keńistiktegi qozǵalysty dál baqylaý, basqarý qabilettiligin.
• Zeıinin.
• Eden tegistigine qatysty bólshekter jıyntyǵynyń jetkilikti shekarada orta eseppen tiginen nemese jalpaǵynan ornalastyrý.
• Zattardyń tegistikke ornalasýyna qatysty sanaý áreketine qatysty yqpalyn seziný.
• Úlken keńistikte ornalasqan kórneki quraldaǵy tike jáne kelesi betindegi rettik sandardy aıyra bilý.
• Ýaqyt kórinisteri ( 7 túrli model - apta model, 4 túrli sılındr – jyl mezgili sımvoly, qyzyl - jaz, sary - kúz, kók - qys, jasyl - kóktem);
• Kórneki – árekettik jáne kórneki - obrazdyq oılaý.
• Aýyzsha qozǵalys baǵdaryn túsiný qabiletin.
• Qurastyrmaly bólshekterdi paıdalanyp toptyq oıyn oınaý.
Kóp fýnksıonaldy oıynshyqtar jıyntyǵyn paıdalanyp, oınatylatyn oıyn túrleri:
1. Shapshań jáne eptiler.
Eki aıaqtyń ortasynda jerde turǵan jıyntyq bólshegin alǵa eńkeıip alyp, eki qolmen joǵary kóterý.
2. Bólshekterdi domalatamyz.
Tizerlep otyrǵan balanyń aldynda, edende domalaq bólshekter jatady.
1. Bala ońnan solǵa, soldan ońǵa qaraı bólshekti ózin aınaldyra domalatady.
2. Birese oń qolmen solǵa, sol qolymen ońǵa qaraı domalatady.
3. Tústes úıdi tap.
Edende túrli tústi bólshekter shashylyp jatady. Balalar mýzyka áýenimen bılep júredi. Mýzyka toqtaǵanda balalar júrgizýshi ataǵan bólshektiń túsin tanyp, sol bólshektiń ústine otyra qalý kerek.
4. Qamal turǵyzamyz
Túrli tústi, túrli kólemdi bólshekter shashylyp jatady.
Júrgizýshiniń nusqaýy boıynsha belgili bir tústi, bólshekti jınap qamal turǵyzady.
5. Pishini boıynsha birdeı úıdi tap.
Jerde túrli bólshekter shashylyp jatady. Júrgizýshiniń nusqaýy boıynsha bala óziniń úıin taýyp, sonyń qasyna tura qalý kerek. Eresek adam bala atymen, bólshek pishinin ataıdy.
6. Ormanǵa saıahat.
1) Orman joldary.
Sabaqtyń maqsaty: Júrip, turýǵa úıretý, qozǵalý koordınasıasyn damytý, arqasyn durys ustaýdy qalyptastyrý, bulshyq et, julynyn, tabanyn qataıtý.
Kórnekiligi: Bujyr taqtaı, massajdy kilemshe, kóp fýnksıonaldy jıyntyq, arqan, gofr, kilemshe, dop.
Sabaq mazmuny: Kórnelikterdi qoldana otyryp, túrli taqtaıshalarmen durys, tike júrý.
2) Jemister men sańyraý qulaqtardy jınaımyz.
Maqsaty: Bulshyq et, julyndaryn, tabandaryn qataıtý, aıaq barmaqtary qozǵalysyn damytý, qozǵalys koordınasıasyn damytý.
Kórnekiligi: Jalbyr shúbereksheler, sharıkter, jemis, sańyraý qulaq tárizdes ýaq oıynshyqtar, sebet ornyna dóńgeleksheler, jıyntyqtyń usaq bólshekteri.
Mazmuny: Balalar jumsaq bólshekke otyryp, aıaq barmaqtarymen aınalasyndaǵy oıynshyqtardy alyp, sebetke salady.
Atyraý oblystyq aqyl - oıy kem damyǵan balalarǵa arnalǵan
ınternat úıi medısınalyq - áleýmettik memlekettik
mekemesiniń lekoteka mamany: Kalıkova Aıgerim
Balalardyń tanymdyq prosesin, jalpy jáne usaq motorıkasyn damytý.
Qazirgi kezde mektep jáne mektepke deıingi, jalpy jáne túzetý mekemelerinde tárbıeshi, muǵalim - logoped, muǵalim - defektolog, muǵalim - psıholog syndy mamandarǵa arnalǵan oıyn arqyly, balanyń oı órisin damytýǵa arnalǵan túrli oıynshyqtar jıyntyqtary bizdiń kúndelikti jumysymyzda mańyzdy oryn alady.
Mysaly: 1993 jyldan bastap, «Alma» kásiporny mektep jáne mektepke deıingi mekemelerge arnap kóp fýnksıonaldy qurylǵylar shyǵara bastady. Sonymen qatar, bul jıyntyqtar medısınalyq - psıhologıalyq - pedogogıkalyq tájirıbelerdiń talaptaryna saı qolmen ustaýǵa jaǵymdy, yńǵaıly, qazirgi zamandyq materıaldardy qoldana otyryp, joǵarǵy sapaly dárejede jasalǵandyǵymen erekshelenedi.
Bul jıyntyqta balalardyń qyzyǵýshylyǵyn tolyǵymen eskere otyryp, shyǵarylǵan mýltısensorlyq oıynshyqtar - ózderiniń kóz tartarlyq túrli-tústiligimen ǵana emes, jeńildiligimen, erekshelikterimen balalarǵa qorshaǵan ortany tanyp bilýge, denderiniń saý bolýyna járdemdesedi.
Ata - analardyń, pedagogtardyń, psıhologtardyń, medısına qyzmetkerleriniń, kúndelikti ómirde balalarmen tyǵyz baılanysta jumys jasaıtyn barlyq mamandardyń talap-tilekterin oryndap, túrli bilim salasyndaǵy balalarmen júrgiziletin komplekstik sabaqtardyń metodıkalyq nusqaýlyqtary usynylǵan.
Bizdiń kózqarasymyzda tek osyndaı metodıkalyq nusqaýlyqtar óziniń praktıkalyq qoldanylýymen bala tárbıesi men damýynda qajetti dárejede nátıje bere alady. Kóp fýnksıonaldy oıynshyqtar jıyntyǵy – bul balalardyń oıyn oınaý daǵdylaryn, qurastyrý qabiletin damytýǵa arnalǵan qyzyqty avtodıdaktıkalyq materıal.
Sabaq kezinde eresek adamnyń ıaǵnı, mamannyń jıyntyqty oıynda metodıkalyq jaǵynan saýatty qoldanýy psıhomotorlyq jáne sensorlyq - perseptıvtik qabiletteriniń damyýyna kómektesedi.
Kóp fýnksıonaldy «Gnomık» oıynshyqtar jıyntyǵy qaýipsizdik talaptaryna saı jasaqtaǵan 28 kólemdi bólshekterden turady.
Jıyntyqtyń árbir bólshegi myqty, jýylǵysh matadan ishine paralon toltyryla jasalǵan tórt negizgi tús qyzyl, jasyl, sary tústerden turady. Bul jıyntyq 3 jastan asqan balalarǵa arnalǵan.
Bul jıyntyqty bólme ishinde paıdalanady. Oıyn nemese sabaq bastamas buryn bólshekterge zıan keltiretin ótkir zattardyń, kúıdiretin joǵarǵy temperatýraly zattardyń joqtyǵyna kóz jetkizip bólmeni tekserip, alý
qajet. Bólshekter kirlep, lastanǵan jaǵdaıda, sabyndy sýmen jýyp, taza sýmen shaıyp, jumsaq qurǵaq matamen súrtý qajet.
Kóp fýnksıonaldy «Gnomık»t. b. jıyntyǵy - balalardyń is áreketin damytýǵa arnalǵan usaq sensorly jabdyq.
Kóp fýnksıonaldy «Gnomık»t. b. jıyntyǵy dene shynyqtyrý zaly, leksıondy bólme, oıyn bólmelerindegi sabaqtarǵa arnalǵan qazirgi zamanǵy balalar qurastyrmasy.
Bul avtodıdaktıkalyq materıal balalarmen oıyn barysynda tyǵyz baılanysta qorshaǵan orta týraly, tús, kólem, sandar jóninde túrli maǵlumattar qalyptastyrady. Osy bólshekter arqyly balalar túrli qurastyrma jasap, beıneleı alady. Keıin sol oıyn áreketterin dene shynyqtyrý jáne án sabaǵynda paıdalana alady. Zattyq damytýshylyq ortada, balabaqsha, mektep qana emes, bul jıyntyq tárbıeshi, dene tárbıe nusqaýshysy, muǵalim - logoped, muǵalim - defektolog, muǵalim - psıhologtarǵa paıdalaný keńinen usynylady. Osyndaı oıynshyqtar jıyntyǵy balalardyń maqsatty baǵyttalǵan qozǵalystaryn damytady, qalypty salmaqty, bir qolmen, eki qolmen ustaýdy qalyptastyrady. Kóp fýnksıonaldy jıyntyqtardyń kómegimen balalardaǵy tómendegi áreketterdi qalyptastyryp, damytýǵa bolady.
• Bólshekterdi zertteý qabiletin kórý jáne taktıldi túrde ózara salystyrýdy.
• Sensorly – perseptıvtik jáne motorıkalyq komponentti árekettiligimen qarapaıym kórý motorıkalyq koordınasıasyn, bulshyq et shydamdylyǵyn, berilgen belgi boıynsha keńistikte qozǵalýyna, qozǵalys baǵdaryn tańdaý negizin.
• Zattyq - praktıkalyq jáne oıyndyq áreketti jıyntyq ǵımarattar qurastyrýǵa, balalar jıhazyn, transport quraldaryn, teatrlandyrǵan oıyn, sújettik rolderdi somdaýǵa qajetti qural. Mysaly: Osy bólshekterden baspaldaq, qamal, jıhaz, raketa, korabl, saıajaıdaǵy joldardy qurastyrýǵa bolady.
• Zattyq praktıkalyq árekette jáne oıyn barysynda oryndalatyn áreketterdiń sezinilýi men janamalylyǵyn.
• Qurylys oıynyna qyzyǵýshylyǵy, sújetti róldik oıyndarynda jáne qurylys - qurastyrma oıyndarda qurylǵylardy jasaǵanda bólshekterdi paıdalanýǵa umtylýyn.
• Qalypty keńistiktegi baǵyt - baǵdardy.
• Keńistiktegi qozǵalysty dál baqylaý, basqarý qabilettiligin.
• Zeıinin.
• Eden tegistigine qatysty bólshekter jıyntyǵynyń jetkilikti shekarada orta eseppen tiginen nemese jalpaǵynan ornalastyrý.
• Zattardyń tegistikke ornalasýyna qatysty sanaý áreketine qatysty yqpalyn seziný.
• Úlken keńistikte ornalasqan kórneki quraldaǵy tike jáne kelesi betindegi rettik sandardy aıyra bilý.
• Ýaqyt kórinisteri ( 7 túrli model - apta model, 4 túrli sılındr – jyl mezgili sımvoly, qyzyl - jaz, sary - kúz, kók - qys, jasyl - kóktem);
• Kórneki – árekettik jáne kórneki - obrazdyq oılaý.
• Aýyzsha qozǵalys baǵdaryn túsiný qabiletin.
• Qurastyrmaly bólshekterdi paıdalanyp toptyq oıyn oınaý.
Kóp fýnksıonaldy oıynshyqtar jıyntyǵyn paıdalanyp, oınatylatyn oıyn túrleri:
1. Shapshań jáne eptiler.
Eki aıaqtyń ortasynda jerde turǵan jıyntyq bólshegin alǵa eńkeıip alyp, eki qolmen joǵary kóterý.
2. Bólshekterdi domalatamyz.
Tizerlep otyrǵan balanyń aldynda, edende domalaq bólshekter jatady.
1. Bala ońnan solǵa, soldan ońǵa qaraı bólshekti ózin aınaldyra domalatady.
2. Birese oń qolmen solǵa, sol qolymen ońǵa qaraı domalatady.
3. Tústes úıdi tap.
Edende túrli tústi bólshekter shashylyp jatady. Balalar mýzyka áýenimen bılep júredi. Mýzyka toqtaǵanda balalar júrgizýshi ataǵan bólshektiń túsin tanyp, sol bólshektiń ústine otyra qalý kerek.
4. Qamal turǵyzamyz
Túrli tústi, túrli kólemdi bólshekter shashylyp jatady.
Júrgizýshiniń nusqaýy boıynsha belgili bir tústi, bólshekti jınap qamal turǵyzady.
5. Pishini boıynsha birdeı úıdi tap.
Jerde túrli bólshekter shashylyp jatady. Júrgizýshiniń nusqaýy boıynsha bala óziniń úıin taýyp, sonyń qasyna tura qalý kerek. Eresek adam bala atymen, bólshek pishinin ataıdy.
6. Ormanǵa saıahat.
1) Orman joldary.
Sabaqtyń maqsaty: Júrip, turýǵa úıretý, qozǵalý koordınasıasyn damytý, arqasyn durys ustaýdy qalyptastyrý, bulshyq et, julynyn, tabanyn qataıtý.
Kórnekiligi: Bujyr taqtaı, massajdy kilemshe, kóp fýnksıonaldy jıyntyq, arqan, gofr, kilemshe, dop.
Sabaq mazmuny: Kórnelikterdi qoldana otyryp, túrli taqtaıshalarmen durys, tike júrý.
2) Jemister men sańyraý qulaqtardy jınaımyz.
Maqsaty: Bulshyq et, julyndaryn, tabandaryn qataıtý, aıaq barmaqtary qozǵalysyn damytý, qozǵalys koordınasıasyn damytý.
Kórnekiligi: Jalbyr shúbereksheler, sharıkter, jemis, sańyraý qulaq tárizdes ýaq oıynshyqtar, sebet ornyna dóńgeleksheler, jıyntyqtyń usaq bólshekteri.
Mazmuny: Balalar jumsaq bólshekke otyryp, aıaq barmaqtarymen aınalasyndaǵy oıynshyqtardy alyp, sebetke salady.
You Might Also Like
