Baldyrlar. Birjasýshaly jáne kópjasýshaly baldyrlarǵa sıpattama
Sabaqtyń taqyryby: § 32. Baldyrlar. Birjasýshaly jáne kópjasýshaly baldyrlarǵa sıpattama.
Bıologıa 6 - synyp.
Sabaqtyń maqsaty: Baldyrlar, olardyń ártúrliligi, birjasýshaly jáne kópjasýshaly baldyrlardyń tirshilik áreketi jóninde túsinik berý.
Bilimdiligi: Oqýshylardyń bilim - biliktiligin suraq arqyly anyqtaý.
Damytýshylyǵy: Oqýshylarǵa qosymsha materıaldardy paıdalanýǵa daǵdylandyrý. Sózdik qoryn oı – órisin damytý.
Tárbıeligi: Tabıǵatty súıýge, onyń baılyǵy men berekeli tirshiligin qorǵaýǵa tárbıeleý.
Sabaqtyń tıpi: Jańa sabaq.
Sabaqtyń túri: Bilimdi júıeleý.
Sabaqtyń kórnekiligi: Oqýlyq, plakattar, kartochkalar.
Basqa ǵylymmen baılanystylyǵy: Geografıa, medısına, hımıa.
Sabaqtyń ádisi: Aýyzsha sabaq, suraq - jaýap, toppen jumys.
Sabaqtyń barysy:
I. Uıymdastyrý bólimi.
II. Úı tapsyrmasyn eske túsirý, tekserý
III. Jańa sabaq.
Teńizde ósip tuǵan ol bir orman,
Jel soqsa teńiz úshin bolǵan qorǵan.
Rızoıdy arqyly bekinedi,
Erteden halyq budan ıod alǵan.
Bul ne?- (Baldyr)
Baldyrlar tómengi satydaǵy ósimdikter. Olardyń birjasýshaly, kópjasýshaly túrleri bolady. Kópjasýshaly ósimdikterdiń denesin tallom dep ataıdy. Baldyrlardyń jasýshasy kóbine bir ıadroly, sıtoplazmada organoıdtary men vakýoli jáne túsi ártúrli bolatyn hromatoforlary bolady. Baldyrlar ósimdi, jynyssyz jáne jynysty joldarmen kóbeıedi. Bir jasýshaly jasyl baldyr hlamıdomonada jynyssyz kóbeıgende jasýshasy brneshe ret ekige bólinip, zoospora túzedi. Hlamıdomonada mysalymen jynystyq úderisti alǵash 1875 j orys algology N. N. Gorojankın dáleldedi. Bul kezde sıtoplazma birneshege bólinip, gametalar paıda bolady. Gametanyń qosylýynan paıda bolǵan zıgota buıyǵyp, zoospora túzedi. Hlorellanyń eki talshyǵy men qyzyl kózshesi bolmaıdy. Sonymen qatar, tek sporalar túzip, jynyssyz kóbeıedi. Birjasýshaly baldyrdyń kópshiligi fıtoplankton qurasa, kópjasýshaly jasyl baldyrdyń ókilderi spırogıra men ýlotrıks aǵyn sýlardyń fıtobentosyn túzedi. Dıatomdy baldyrlardyń da birjasýshaly túrleri bar. Kópjasýshaly qyzyl jáne qońyr baldyrlar teńizderde ósedi. Taǵam ónerkásibinde paıdalanylatyn lamınarıa sıaqty ókilderi sý túbinde rızoıdtarymen bekinedi. Baldyrlar sonymen qatar, medısına men túrli ónerkásip salalarynda da qoldanylady.
Hlamıdomonada toqtaý sýlarda tirshilik etedi. Jasýsha qabyrǵasy jasýnyqtan (selúlozadan) turady. Hromatofory astaý tárizdi eki talshyǵy, jıyrlyǵysh vakýoli qyzyl kózshesi bolady. Ottegimen tynys alady. Kóbeıýi jynysty jáne jynyssyz. Jynyssyz kóbeıý 2 - ge, 4, 16, 32 - ge bólinip, árqaısysy sonsha ese kishireıgen hlamıdomonadaǵa aınalady. Olardy zoosporalar dep atalady. Jynysty kóbeıýde jasýshadaǵy sıtoplazma birneshege bólinedi.
Hlorella hromatofory jazyq astaý tárizdi. Talshyǵy jáne qyzyl kózshesi bolmaıdy. Jynyssyz kóbeıedi. Hlorella birneshe ret ǵaryshta bolyp qaıtty. Tájirıbeler júrgizildi.
1. Hlorella sýda ósedi. Oǵan sý qajet. Ǵarysh kemesin aýyrlatady.
2. Hlorella ósetin ydys germetıkalyq bolý kerek.
3. 100g hlorellany kúnine úshmezgil tamaqqa qosyp bergende, 1 apta ótken soń adamdar mazasyzdana bastady. Hlorellanyń jasýyqty jasýsha qabyqshasyn adamnyń asqorytý músheleri qorta almaǵan. Japonıada hlorelladan nárýyz ben vıtamınder alyndy.
Hlorokokk topyraqta, aǵashtyń dińderinde ósedi. Qurylysy hlomıdomonadaǵa uqsas. Hlorokokk topyraq túzýge qatysady.
Kópjasýshaly jasyl baldyr - spırogıra. Tushshy sýqoımalarynda, teńiz sýlarynda kezdesedi. Tabıǵatta 13 myń túri bar. Taspa pishindi hromatofory oralma tárizdi. Ósimdi jáne jynysty jolmen kóbeıedi. Ýlotrıks jip tárizdi jasyl baldyr. Hromatofory jalpaq bilezik tárizdi bolyp keledi. Jynysty jáne jynyssyz kóbeıedi.
Baldyrlar. Birjasýshaly jáne kópjasýshaly baldyrlarǵa sıpattama. júkteý
Bıologıa 6 - synyp.
Sabaqtyń maqsaty: Baldyrlar, olardyń ártúrliligi, birjasýshaly jáne kópjasýshaly baldyrlardyń tirshilik áreketi jóninde túsinik berý.
Bilimdiligi: Oqýshylardyń bilim - biliktiligin suraq arqyly anyqtaý.
Damytýshylyǵy: Oqýshylarǵa qosymsha materıaldardy paıdalanýǵa daǵdylandyrý. Sózdik qoryn oı – órisin damytý.
Tárbıeligi: Tabıǵatty súıýge, onyń baılyǵy men berekeli tirshiligin qorǵaýǵa tárbıeleý.
Sabaqtyń tıpi: Jańa sabaq.
Sabaqtyń túri: Bilimdi júıeleý.
Sabaqtyń kórnekiligi: Oqýlyq, plakattar, kartochkalar.
Basqa ǵylymmen baılanystylyǵy: Geografıa, medısına, hımıa.
Sabaqtyń ádisi: Aýyzsha sabaq, suraq - jaýap, toppen jumys.
Sabaqtyń barysy:
I. Uıymdastyrý bólimi.
II. Úı tapsyrmasyn eske túsirý, tekserý
III. Jańa sabaq.
Teńizde ósip tuǵan ol bir orman,
Jel soqsa teńiz úshin bolǵan qorǵan.
Rızoıdy arqyly bekinedi,
Erteden halyq budan ıod alǵan.
Bul ne?- (Baldyr)
Baldyrlar tómengi satydaǵy ósimdikter. Olardyń birjasýshaly, kópjasýshaly túrleri bolady. Kópjasýshaly ósimdikterdiń denesin tallom dep ataıdy. Baldyrlardyń jasýshasy kóbine bir ıadroly, sıtoplazmada organoıdtary men vakýoli jáne túsi ártúrli bolatyn hromatoforlary bolady. Baldyrlar ósimdi, jynyssyz jáne jynysty joldarmen kóbeıedi. Bir jasýshaly jasyl baldyr hlamıdomonada jynyssyz kóbeıgende jasýshasy brneshe ret ekige bólinip, zoospora túzedi. Hlamıdomonada mysalymen jynystyq úderisti alǵash 1875 j orys algology N. N. Gorojankın dáleldedi. Bul kezde sıtoplazma birneshege bólinip, gametalar paıda bolady. Gametanyń qosylýynan paıda bolǵan zıgota buıyǵyp, zoospora túzedi. Hlorellanyń eki talshyǵy men qyzyl kózshesi bolmaıdy. Sonymen qatar, tek sporalar túzip, jynyssyz kóbeıedi. Birjasýshaly baldyrdyń kópshiligi fıtoplankton qurasa, kópjasýshaly jasyl baldyrdyń ókilderi spırogıra men ýlotrıks aǵyn sýlardyń fıtobentosyn túzedi. Dıatomdy baldyrlardyń da birjasýshaly túrleri bar. Kópjasýshaly qyzyl jáne qońyr baldyrlar teńizderde ósedi. Taǵam ónerkásibinde paıdalanylatyn lamınarıa sıaqty ókilderi sý túbinde rızoıdtarymen bekinedi. Baldyrlar sonymen qatar, medısına men túrli ónerkásip salalarynda da qoldanylady.
Hlamıdomonada toqtaý sýlarda tirshilik etedi. Jasýsha qabyrǵasy jasýnyqtan (selúlozadan) turady. Hromatofory astaý tárizdi eki talshyǵy, jıyrlyǵysh vakýoli qyzyl kózshesi bolady. Ottegimen tynys alady. Kóbeıýi jynysty jáne jynyssyz. Jynyssyz kóbeıý 2 - ge, 4, 16, 32 - ge bólinip, árqaısysy sonsha ese kishireıgen hlamıdomonadaǵa aınalady. Olardy zoosporalar dep atalady. Jynysty kóbeıýde jasýshadaǵy sıtoplazma birneshege bólinedi.
Hlorella hromatofory jazyq astaý tárizdi. Talshyǵy jáne qyzyl kózshesi bolmaıdy. Jynyssyz kóbeıedi. Hlorella birneshe ret ǵaryshta bolyp qaıtty. Tájirıbeler júrgizildi.
1. Hlorella sýda ósedi. Oǵan sý qajet. Ǵarysh kemesin aýyrlatady.
2. Hlorella ósetin ydys germetıkalyq bolý kerek.
3. 100g hlorellany kúnine úshmezgil tamaqqa qosyp bergende, 1 apta ótken soń adamdar mazasyzdana bastady. Hlorellanyń jasýyqty jasýsha qabyqshasyn adamnyń asqorytý músheleri qorta almaǵan. Japonıada hlorelladan nárýyz ben vıtamınder alyndy.
Hlorokokk topyraqta, aǵashtyń dińderinde ósedi. Qurylysy hlomıdomonadaǵa uqsas. Hlorokokk topyraq túzýge qatysady.
Kópjasýshaly jasyl baldyr - spırogıra. Tushshy sýqoımalarynda, teńiz sýlarynda kezdesedi. Tabıǵatta 13 myń túri bar. Taspa pishindi hromatofory oralma tárizdi. Ósimdi jáne jynysty jolmen kóbeıedi. Ýlotrıks jip tárizdi jasyl baldyr. Hromatofory jalpaq bilezik tárizdi bolyp keledi. Jynysty jáne jynyssyz kóbeıedi.
Baldyrlar. Birjasýshaly jáne kópjasýshaly baldyrlarǵa sıpattama. júkteý
You Might Also Like
