Bastaýysh synyptarǵa arnalǵan dıktanttar jınaǵy
Bastaýysh synyptarǵa arnalǵan dıktanttar jınaǵy
Dıktanttar jınaǵy 2 - 4 synyp oqýshylarynyń jazý daǵdylaryn tıisti talapqa saı qalyptasýyn jetildirý maqsatynda arnalǵan qazaq tili páninen dıktanttar terilgen. Bul ádistemelik qural Táýelsizdiktiń 20 jyldyǵyna arnalyp, bastaýysh synyp muǵalimderine kómekshi qural retinde usynylady.
ALǴY SÓZ
Oqýshylardyń jazbasha saýatyn jetildiretin jumystardyń biri – dıktant. Jazba jumystarǵa, onyń ishinde dıktant jumysyna birinshi synyptan bastap erekshe qóńil bergen jón.
Dıktanttyń býyn, terme, sózdik, kórý, qateden saqtandyrý jáne baqylaý sıaqty túrlerine oqýshylardy birinshi synyptan bastap úırete berý kerek.
Dıktant – orfografıalyq, pýnktýasıalyq daǵdyny tekserý quraly.
Dıktant túrleri muǵalimniń aldyna qoıǵan maqsatyna oraı tańdalyp alynady. Oqýshynyń saýatty jazý, shyǵarmashyl oılaý, kórkem jazý, ótilgen erejeni meńgerýi jazylǵan tapsyrmadan kórinip turary anyq. Bul bolashaqta jekelegen oqýshylarmen jumysty qalaı júrgizý kerek ekenin anyqtaýǵa kómektesedi.
Bastaýysh býynnan ortańǵy býynǵa ótken oqýshy kelesi satyǵa qıyndyqsyz ótsin desek, saýatty oqýshy daıyndaýǵa dıktant jumystaryn tıimdi qoldanaıyq.
Qazaqstan Respýblıkasynyń Táýelsizdiginiń 20 jyldyǵyna oraı jasaqtalǵan dıktanttar jınaǵy áriptesterime usynamyn.
DIKTANTTYŃ TÚRLERİ
Dıktant – jazý jumysynyń bir túri. Dıktanttyń túrleri úıretý maqsatyna sáıkes ár túrli bolady.
1. Sózdik dıktant – sózden jáne sóz tirkesterinen turady. Ótilgen erejege sáıkes beriledi.
2. Tańdamaly dıktant — ótilgen erejeni oıynda qaldyrý úshin beriledi. Munda oqýshylar muǵalim oqyǵan tekstten oqyǵan erejelerge sáıkes sózderdi nemese sóz tirkesterin terip jazady.
3. Kórý dıktanty – taqtaǵa jazylǵan dıktantty oqýshylar ózderi oqıdy. Anyqtap qarap, erejelerge saı keletin sózderdi baıqady. Muǵalim ózi oqyp beredi. Tekst jabylady. Oqýshylar jazyp bolǵan soń tekst ashylady. Oqýshylar óz jazǵandaryn tekstpen salystyryp tekseredi. Kórý dıktanty erejege baǵynbaıtyn sózderdi oqytqanda kóp kómegin tıgizedi.
4. Oısha jazý dıktanty. Oqýshylar mazmundy teksti oqyp, jattap, erejege baılanysty sózderdi uǵynǵan soń, esinde qalǵanyn oısha jazady. Oqýshylar bolǵannan keıin, dápterge jazǵandaryn taqtadaǵy tekst boıynsha tekseredi.
5. Saqtandyrý dıktanty. Bul erejelerdi este saqtaý, erejeni qaıtalaý maqstynda júrgiziledi. Muǵalim tekstti oqıdy. Taqtaǵa shyqqan oqýshylar erejege sáıkes keletin sózderin túsindirip, taqtaǵa jazady. Onyń bári jazyp, astyn syzady. Mundaı dıktanttar qıyn erejelerdi ótkennen keıin jazylady. Osy erejege saı sózderdiń durys jazylýyn aldyn ala eskertip otyrady.
Túsindirmeli dıktant. Oqýshylardy óz betimen jumys isteýge jeteleıdi. Bul dıktant oqýshylar taqyrypty jaqsy túsingen soń júrgiziledi. Muǵalim tekstti oqıdy. Oqýshylar qaıtalap dápterlerine jazady.
Dıktanttyń teksti ońaı, mazmuny oıda qalatyny bolýy shart. Bul dıktantty ótkizýdiń ádistemesi basqalardan ózgeshe. Muǵalim teksti tolyq oqyp shyǵady. Onan keıin mazmuny aıaqtalǵan bólimindegi basty oıdy bóle oqıdy jáne teksttiń mazmunyn aýyzsha áńgimelep taǵy da teksti bólimmen oqyp beredi. Oqýshy teksti oıynda qalǵany boıynsha jazady (3 - 5 sóılem). Muǵalim bul joly oqýshynyń mazmunyn durys, tekstegi basty oıdy bere bilgenin qadaǵalaıdy. Dıktanttyń bul túri oqýshylardy saýatty jazýǵa gramatıkalyq formalardy durys qoldanýǵa jáne onyń jazý tiliniń damýyna áser etedi.
6. Baqylaý dıktanty. Bir úlken orfografıalyq taqyrypty ótken soń jazylady. Tekste ótken erejege baılanysty mátinder beriledi, bir nemese úsh gramatıkalyq tapsyrma berýge bolady.
Qorytyndy baqylaý jazba jumystary toqsannyń birinshi kúni, meıramnan keıinge jáne dúısenbi kúni jazylmaıdy.
7. Oqýshy kerek sózdi túsindiredi. Bul dıktant arqyly kóp oqýshylardyń taqyrypty túsingen, túsinbegeni anyqtalady. Oqýshylar orfografıalyq jáne gramatıkalyq taldaý jasaýǵa úırenedi. Sońynda tekst tekseriledi.
8. Kóshirip jazý dıktanty. Oqýshylardy qate jibermeýge, sóılemdi jáne onyń bólikterin tolyq kórýge jeteleıdi. Aldymen oqýshylar teksti taqtadan oqıdy, ótilgen erejelerge baılanysty sózderge túsinik beredi, onan keıin testi kóshirip jazady. Sońynan oqýshylar tekserip shyǵady. Mundaı dıktantty ótkizgende oqýshylardyń sózben emes, tolyq sóılemdi kóshirip jazýyn da qadaǵalap otyrý kerek.
9. Shyǵarmashylyq dıktant. Bul úıretýshi, túsindirmeli, saqtandyrý maqsatynda júrgizilýi múmkin. Onyń basqalardyń ózgesheligi – oqýshylar sóz tirkesterin qoldana otyryp tekst quraıdy. Mundaı jumystar oqýshylardy óz betimen jumys isteýge, oıyn, sóz baılyǵyn damytýǵa jáne ótken materıaldy qaıtalaýǵa jetelep otyrady. Shyǵarmashylyq dıktant birte - birte kúrdelenýi kerek. Aldymen sózderden sóılem quraýǵa ne sóılemdi bastaýǵa nemese aıaqtaýǵa sózder berilýi múmkin. Nemese tirek sózderin berip, belgili bir sújetke sóılem quratýǵa bolady. Alǵashqy sóılemder ujymdyq túrde talqylanýy múmkin.
10. Erkin dıktant. Onyń ereksheligi bir oıdy bildiretin birneshe sóılemderdi oıynda qaldyrady. Munda oqýshylar sóılemdegi oıdy beretin keıbir sózderdi, sóılemderdi basqa sózdermen bere alady. Biraq ótilgen taqyrypqa saı keletin sózder bolýy kerek.
Táýelsizdikti ardaqtaıyq
Bıyl bizdiń táýelsiz el bolǵanymyzǵa jıyrma jyl. Bul az merzim emes. Qansha ýaqyt ótse de, biz keshegi 1986 jyly elimizdiń táýelsizdigi úshin orys ımperıasynyń buǵaýyn úzgen jeltoqsan erleriniń erligin esten shyǵarmaýymyz kerek. Sebebi, biz solardyń arqasynda azat, táýelsiz elde ómir súrip jatyrmyz. Endeshe, aǵalardyń qanymen kelgen táýelsizdigimizdi ardaqtap, ony máńgi saqtaıyq.
(50 sóz)
Jeltoqsan jańǵyryǵy
Jeltoqsan oqıǵasyna ýaqyt pen tarıhtyń ózi oń baǵasyn berdi. Máseleń, Qaırat Rysqulbekovke Halyq Qaharmany ataǵy berildi. Basqa da kóteriliske qatysqan erlerdiń atynda kósheler men mektepter bar. Eli olardyń erlikterin esh ýaqytta umytpaq emes. Jeltoqsan – erliktiń, órliktiń qanymyzǵa bitken belgisi.
(38 sóz)
Astana — ásem qala
Astana qalasy – qazaq eliniń astanasy. Kún sáýlesindeı jarqyraǵan ásem qalamyzdaǵy «Báıterek» monýmenti men ózge de eskertkishter kelýshilerge tarıhymyzdan syr shertip turǵandaı. Bıyl Táýelsizdigimizdiń 20 jyldyǵy toılanady. Oǵan deıin áli talaı qurylystar salynyp, bas qalamyzdyń jańǵyra túsetinine senemin. Munyń bári kúni keshe ǵana halyq qaıta saılaǵan elbasymyz Nursultan Nazarbaev atamyzdyń eńbegi. Jasaı ber, qazaǵymnyń jas qalasy! (54 sóz)
Bastaýysh synyptarǵa arnalǵan dıktanttar jınaǵy. júkteý
Dıktanttar jınaǵy 2 - 4 synyp oqýshylarynyń jazý daǵdylaryn tıisti talapqa saı qalyptasýyn jetildirý maqsatynda arnalǵan qazaq tili páninen dıktanttar terilgen. Bul ádistemelik qural Táýelsizdiktiń 20 jyldyǵyna arnalyp, bastaýysh synyp muǵalimderine kómekshi qural retinde usynylady.
ALǴY SÓZ
Oqýshylardyń jazbasha saýatyn jetildiretin jumystardyń biri – dıktant. Jazba jumystarǵa, onyń ishinde dıktant jumysyna birinshi synyptan bastap erekshe qóńil bergen jón.
Dıktanttyń býyn, terme, sózdik, kórý, qateden saqtandyrý jáne baqylaý sıaqty túrlerine oqýshylardy birinshi synyptan bastap úırete berý kerek.
Dıktant – orfografıalyq, pýnktýasıalyq daǵdyny tekserý quraly.
Dıktant túrleri muǵalimniń aldyna qoıǵan maqsatyna oraı tańdalyp alynady. Oqýshynyń saýatty jazý, shyǵarmashyl oılaý, kórkem jazý, ótilgen erejeni meńgerýi jazylǵan tapsyrmadan kórinip turary anyq. Bul bolashaqta jekelegen oqýshylarmen jumysty qalaı júrgizý kerek ekenin anyqtaýǵa kómektesedi.
Bastaýysh býynnan ortańǵy býynǵa ótken oqýshy kelesi satyǵa qıyndyqsyz ótsin desek, saýatty oqýshy daıyndaýǵa dıktant jumystaryn tıimdi qoldanaıyq.
Qazaqstan Respýblıkasynyń Táýelsizdiginiń 20 jyldyǵyna oraı jasaqtalǵan dıktanttar jınaǵy áriptesterime usynamyn.
DIKTANTTYŃ TÚRLERİ
Dıktant – jazý jumysynyń bir túri. Dıktanttyń túrleri úıretý maqsatyna sáıkes ár túrli bolady.
1. Sózdik dıktant – sózden jáne sóz tirkesterinen turady. Ótilgen erejege sáıkes beriledi.
2. Tańdamaly dıktant — ótilgen erejeni oıynda qaldyrý úshin beriledi. Munda oqýshylar muǵalim oqyǵan tekstten oqyǵan erejelerge sáıkes sózderdi nemese sóz tirkesterin terip jazady.
3. Kórý dıktanty – taqtaǵa jazylǵan dıktantty oqýshylar ózderi oqıdy. Anyqtap qarap, erejelerge saı keletin sózderdi baıqady. Muǵalim ózi oqyp beredi. Tekst jabylady. Oqýshylar jazyp bolǵan soń tekst ashylady. Oqýshylar óz jazǵandaryn tekstpen salystyryp tekseredi. Kórý dıktanty erejege baǵynbaıtyn sózderdi oqytqanda kóp kómegin tıgizedi.
4. Oısha jazý dıktanty. Oqýshylar mazmundy teksti oqyp, jattap, erejege baılanysty sózderdi uǵynǵan soń, esinde qalǵanyn oısha jazady. Oqýshylar bolǵannan keıin, dápterge jazǵandaryn taqtadaǵy tekst boıynsha tekseredi.
5. Saqtandyrý dıktanty. Bul erejelerdi este saqtaý, erejeni qaıtalaý maqstynda júrgiziledi. Muǵalim tekstti oqıdy. Taqtaǵa shyqqan oqýshylar erejege sáıkes keletin sózderin túsindirip, taqtaǵa jazady. Onyń bári jazyp, astyn syzady. Mundaı dıktanttar qıyn erejelerdi ótkennen keıin jazylady. Osy erejege saı sózderdiń durys jazylýyn aldyn ala eskertip otyrady.
Túsindirmeli dıktant. Oqýshylardy óz betimen jumys isteýge jeteleıdi. Bul dıktant oqýshylar taqyrypty jaqsy túsingen soń júrgiziledi. Muǵalim tekstti oqıdy. Oqýshylar qaıtalap dápterlerine jazady.
Dıktanttyń teksti ońaı, mazmuny oıda qalatyny bolýy shart. Bul dıktantty ótkizýdiń ádistemesi basqalardan ózgeshe. Muǵalim teksti tolyq oqyp shyǵady. Onan keıin mazmuny aıaqtalǵan bólimindegi basty oıdy bóle oqıdy jáne teksttiń mazmunyn aýyzsha áńgimelep taǵy da teksti bólimmen oqyp beredi. Oqýshy teksti oıynda qalǵany boıynsha jazady (3 - 5 sóılem). Muǵalim bul joly oqýshynyń mazmunyn durys, tekstegi basty oıdy bere bilgenin qadaǵalaıdy. Dıktanttyń bul túri oqýshylardy saýatty jazýǵa gramatıkalyq formalardy durys qoldanýǵa jáne onyń jazý tiliniń damýyna áser etedi.
6. Baqylaý dıktanty. Bir úlken orfografıalyq taqyrypty ótken soń jazylady. Tekste ótken erejege baılanysty mátinder beriledi, bir nemese úsh gramatıkalyq tapsyrma berýge bolady.
Qorytyndy baqylaý jazba jumystary toqsannyń birinshi kúni, meıramnan keıinge jáne dúısenbi kúni jazylmaıdy.
7. Oqýshy kerek sózdi túsindiredi. Bul dıktant arqyly kóp oqýshylardyń taqyrypty túsingen, túsinbegeni anyqtalady. Oqýshylar orfografıalyq jáne gramatıkalyq taldaý jasaýǵa úırenedi. Sońynda tekst tekseriledi.
8. Kóshirip jazý dıktanty. Oqýshylardy qate jibermeýge, sóılemdi jáne onyń bólikterin tolyq kórýge jeteleıdi. Aldymen oqýshylar teksti taqtadan oqıdy, ótilgen erejelerge baılanysty sózderge túsinik beredi, onan keıin testi kóshirip jazady. Sońynan oqýshylar tekserip shyǵady. Mundaı dıktantty ótkizgende oqýshylardyń sózben emes, tolyq sóılemdi kóshirip jazýyn da qadaǵalap otyrý kerek.
9. Shyǵarmashylyq dıktant. Bul úıretýshi, túsindirmeli, saqtandyrý maqsatynda júrgizilýi múmkin. Onyń basqalardyń ózgesheligi – oqýshylar sóz tirkesterin qoldana otyryp tekst quraıdy. Mundaı jumystar oqýshylardy óz betimen jumys isteýge, oıyn, sóz baılyǵyn damytýǵa jáne ótken materıaldy qaıtalaýǵa jetelep otyrady. Shyǵarmashylyq dıktant birte - birte kúrdelenýi kerek. Aldymen sózderden sóılem quraýǵa ne sóılemdi bastaýǵa nemese aıaqtaýǵa sózder berilýi múmkin. Nemese tirek sózderin berip, belgili bir sújetke sóılem quratýǵa bolady. Alǵashqy sóılemder ujymdyq túrde talqylanýy múmkin.
10. Erkin dıktant. Onyń ereksheligi bir oıdy bildiretin birneshe sóılemderdi oıynda qaldyrady. Munda oqýshylar sóılemdegi oıdy beretin keıbir sózderdi, sóılemderdi basqa sózdermen bere alady. Biraq ótilgen taqyrypqa saı keletin sózder bolýy kerek.
Táýelsizdikti ardaqtaıyq
Bıyl bizdiń táýelsiz el bolǵanymyzǵa jıyrma jyl. Bul az merzim emes. Qansha ýaqyt ótse de, biz keshegi 1986 jyly elimizdiń táýelsizdigi úshin orys ımperıasynyń buǵaýyn úzgen jeltoqsan erleriniń erligin esten shyǵarmaýymyz kerek. Sebebi, biz solardyń arqasynda azat, táýelsiz elde ómir súrip jatyrmyz. Endeshe, aǵalardyń qanymen kelgen táýelsizdigimizdi ardaqtap, ony máńgi saqtaıyq.
(50 sóz)
Jeltoqsan jańǵyryǵy
Jeltoqsan oqıǵasyna ýaqyt pen tarıhtyń ózi oń baǵasyn berdi. Máseleń, Qaırat Rysqulbekovke Halyq Qaharmany ataǵy berildi. Basqa da kóteriliske qatysqan erlerdiń atynda kósheler men mektepter bar. Eli olardyń erlikterin esh ýaqytta umytpaq emes. Jeltoqsan – erliktiń, órliktiń qanymyzǵa bitken belgisi.
(38 sóz)
Astana — ásem qala
Astana qalasy – qazaq eliniń astanasy. Kún sáýlesindeı jarqyraǵan ásem qalamyzdaǵy «Báıterek» monýmenti men ózge de eskertkishter kelýshilerge tarıhymyzdan syr shertip turǵandaı. Bıyl Táýelsizdigimizdiń 20 jyldyǵy toılanady. Oǵan deıin áli talaı qurylystar salynyp, bas qalamyzdyń jańǵyra túsetinine senemin. Munyń bári kúni keshe ǵana halyq qaıta saılaǵan elbasymyz Nursultan Nazarbaev atamyzdyń eńbegi. Jasaı ber, qazaǵymnyń jas qalasy! (54 sóz)
Bastaýysh synyptarǵa arnalǵan dıktanttar jınaǵy. júkteý
You Might Also Like
-
Sergitý sátinde oqýshylardyń kóńil - kúıin damytýǵa arnalǵan psıhologıalyq jattyǵýlar
