Baıandama Álippeni oqytý
SHQO, Kókpekti aýdany
Kókjyra aýyly, «Amangeldi orta mektebi»KMM
bastaýysh synyp muǵalimi Kajıgalıeva Roza Gazızovna
Baıandama.
Álippeni oqytý.
Sabaq oqý jumysynyń uıymdastyrýdyń basty túri bolǵandyqtan, onyń atqaratyn qyzmeti men oqytý júıesinde alatyn orny erekshe. Sabaqta oqýshylarǵa bilim berýmen qatar, olardyń rýhanı qasıetteri men aqyl-oı qabiletterin damytý maqsattary kózdeledi. Sabaqta oqýshylarmen pedagogıkalyq qarym-qatynas jasaý jáne tárbıeleý mindetteri iske asyrylady. Balaǵa ystyq meıirim men yqylas qajet.
Qazirgi ýaqyt talabyna saı árbir muǵalim óz sabaǵyn jańasha uıymdastyryp, ózindik izdenisterge talpynady. Muǵalimniń san alýan izdenisi, bilimi, ádistemelik-teorıalyq, ustazdyq biliktiligi, sabaqtarda kórinis tabady. Sondyqtan sabaq ótkizgende oqýshylardyń sabaqqa qyzyǵýshylyǵyn arttyryp, ádistiń tıimdi túrlerin paıdalaný qajet.
Sonymen birge El Prezıdenti N.Á.Nazarbaevtyń «Qazaqstan-2030» strategıalyq joldaýyn ár sabaqtyń mazmunyna saı paıdalanyp, oqýshylardy bilikti de bilimdi, sanaly da tárbıeli azamat bolyp ósýge tárbıeleý kózdeledi.
1-synypta «Álippe kezeńi saýat ashýdyń negizgi de jaýapty kezeńi. Bul merzimde saýat ashýdyń basty maqsaty oqý men jazýdy úıretý. Bul kezeńde men sabaqtyń túrleri: saıahat sabaǵy, serýen sabaq, mereke sabaǵy, jarys sabaǵy, aýksıon sabaǵy, ómir sabaǵy, bilim sabaǵy, t. b. ótkizemin».
Mysaly: 1. dybys tanytýda mynandaı ádis qoldanamyn.
- Balalar taqtada jazylǵan myna sózderge qarańdarshy. Men búgin senderge tanystyraıyn degen árip tyǵylyp tur. Bul dybys qaı sózde?
Balalar oqı otyryp tabady, sodan soń jańa áripti dóńgelektep ortasyna jazamyn. Sóıtip tanysamyz.
Á ------ ÁNSHİ, SÁN, ÁSEM, ÁN, DÁN, ÁKE, DÁMDİ; TARAQ, BASTA, TİS, BAQA
Oqýshylar dybystarmen tanysqannan keıin, ol sózderi, sóılemderdi oqý kerek. Álippeden únemi oqı bergenge jalyǵady, jattap ta alady. Sondyqtan men «Sózder sýretke durys qosylǵan ba?» degen oıyn oınatamyn. Oqýshylar durysyn tabý úshin qyzyǵyp sózderdi oqıdy. Osyndaı tapsyrmalardan keıin álippe oqylady. Barlyǵy bir ret kúbirlep oqyp shyǵady. Sodan keıin mynandaı tapsyrma berýge bolady. A) Birinshi sóılemdegi ekinshi sózdi tap. Á) Jol degen sóz qaı sózderdiń arasynda tur? B) 3 nemese 4 sózden turatyn sóılemdi oqy, t.b.
Balalardy oqytý ádisteriniń biri, olardy jan-jaqty tárbıeleıtin quraldardyń biri dıdaktıkalyq oıyndardy aıtýǵa bolady. Profesor T.Sabyrov bylaı dep jazypty: Sabaqty oıynǵa aınaldyrýǵa bolmaıdy, biraq oıyn túrleri: dıdaktıkalyq, ulttyq, t.b. qoldanýǵa bolady. Sabaqty konsertke aınaldyryp, ony sabaqtyń bir túri dep qaraý múldem teris pikir. Shyn máninde sabaqta dástúrli emes tásil-amaldardy: saıys, báıge, KTK sıaqty t.b. oıyndaryn qoldanýǵa bolady.
Mysaly men sabaqta mynandaı oıyndardy qoldanamyn: «Ǵajaıyp alań», «Orynyn tap», «Úndemes», «Kún men tún», t.b. Bundaı dıdaktıkalyq oıyndar balalardy jan-jaqty tárbıeleıtindeı bolý kerek. Oıyn oqý pánderiniń mazmunymen tyǵyz baılanysta júrgizilgende ǵana durys nátıjeler beredi. Tárbıelik máni bar oıyn elementteri oqýshynyń oılaý belsendiligin arttyrady.
Oqýdan tekserý jumysyn ózin-ózi tekserý, ózara tekserý, jeke tekserý túrlerin júrgizemin. 1. Ózin-ózi teksergende oqýlyqtyń tıisti betin ashqyzyp, aty-jónin, mátinniń atyn jazyp alamyn. «Bastadyq» degende bári ishteı oqı bastaıdy. «Aıaqtadyq» degende oqý toqtatylady. Sońǵy aıaqtalǵan sóz qaryndashpen belgilenedi. 2. Ózara tekserýde aldymen partanyń oń qataryndaǵylar oqıdy, sol qatardaǵylar tekseredi.
Ashyq býyndy sózderdi býyn jigimen durys býyndap oqı bilý saýat ashý isiniń kilti bolyp sanalady. Eger oqýshylar sózdi býyn jigimen oqı bilýge tóselse, álippeden basqa kitaptardaǵy jańa sózderdi durys oqı alady. Ashyq býyn tuıyq býyndaı emes, maǵynasyz bolyp keledi. Býynǵa jańa dybys qosyp ony oqýǵa úıretý arqyly iske asyrylady. Mysaly: al sóziniń sońyna a qosýǵa úıretý arqyly ala degen jańa sóz jasaýǵa bolady. Bir sózden ekinshi sóz jasaý oqýshylardy qyzyqtyrady.
Býyndap oqytýǵa tóseldirý úshin álippede biryńǵaı uqsas býyndar beriledi. Sol uqsas býyndardy taqpaq tárizdi oqý arqyly býyn jigin sezýge daǵdylanady.
Álippe kezeńiniń bir qıyndyǵy jińishke daýysty dybystardy tanystyrýmen baılanysty týyndaıdy. Sóz ishinde bir dybystyń yqpaly ekinshi dybysqa tıedi. Sonyń ishinde jińishke daýystylar qasynda turǵan daýyssyzdardy jińishkertip jiberedi. Eger oqýshylar sózdegi ár dybysty jeke dybystasa, sóz durys shyqpaıdy. Sol sebepten jińishke daýystylary bar sózderdi tutas oqýǵa erekshe daǵdylandyrý qajet. Mysaly: Un degen sózdegi n men ún degen sózdegi n birdeı emes, ekeýi de eki túrli bolyp estiletinin baqylatý qajet.
Álippe kezeńinde tildiń dybystyq júıesine tán ereksheligin balanyń qulaǵyna tabıǵı sińirýde qyzyqty ertegi, taqpaq, jańyltpash, jumbaq, sanamaqtardy oqyp berý men aıtqyzýdyń mańyzy zor. Mysaly: Muǵalim ertegini mazmunyna qaraı daýys yrǵaǵymen qubyltyp, mánerlep oqyp berý arqyly balalardy sóıleý mashyqtaryna birtindep úıretedi.
Bala tilin damytý ádistemesi baǵytynda M.Jumabaıuly jan-jaqty qundy oılar aıtqan: Ol túsinip oqymaı jattap alýshylyqqa, balany «toty qusqa» aınaldyryp jiberýge qarsy. Balany adam mektepke toty bol dep jibermeıdi. Balany oqytýda onyń júregine eń aldymen naqty beıne sýret ornatý kerek deıdi. Bala bireýdiń aıtqan sózin sózbe-sóz qaıtalap kúıis qaıyryp turmaıtynyn, tıisti sózin óz júreginen sýyryp sóıleıtinin aıtady. Mektepte oqyǵan bala bilimdi qushaqtap alyp, turmysta jaramsyz bolyp shyqpaýy, bala neni bilse de kózimen kórip, qolymen ustap, múmkin bolǵanynsha ózi istep bilýin qoldaıdy.
Kókjyra aýyly, «Amangeldi orta mektebi»KMM
bastaýysh synyp muǵalimi Kajıgalıeva Roza Gazızovna
Baıandama.
Álippeni oqytý.
Sabaq oqý jumysynyń uıymdastyrýdyń basty túri bolǵandyqtan, onyń atqaratyn qyzmeti men oqytý júıesinde alatyn orny erekshe. Sabaqta oqýshylarǵa bilim berýmen qatar, olardyń rýhanı qasıetteri men aqyl-oı qabiletterin damytý maqsattary kózdeledi. Sabaqta oqýshylarmen pedagogıkalyq qarym-qatynas jasaý jáne tárbıeleý mindetteri iske asyrylady. Balaǵa ystyq meıirim men yqylas qajet.
Qazirgi ýaqyt talabyna saı árbir muǵalim óz sabaǵyn jańasha uıymdastyryp, ózindik izdenisterge talpynady. Muǵalimniń san alýan izdenisi, bilimi, ádistemelik-teorıalyq, ustazdyq biliktiligi, sabaqtarda kórinis tabady. Sondyqtan sabaq ótkizgende oqýshylardyń sabaqqa qyzyǵýshylyǵyn arttyryp, ádistiń tıimdi túrlerin paıdalaný qajet.
Sonymen birge El Prezıdenti N.Á.Nazarbaevtyń «Qazaqstan-2030» strategıalyq joldaýyn ár sabaqtyń mazmunyna saı paıdalanyp, oqýshylardy bilikti de bilimdi, sanaly da tárbıeli azamat bolyp ósýge tárbıeleý kózdeledi.
1-synypta «Álippe kezeńi saýat ashýdyń negizgi de jaýapty kezeńi. Bul merzimde saýat ashýdyń basty maqsaty oqý men jazýdy úıretý. Bul kezeńde men sabaqtyń túrleri: saıahat sabaǵy, serýen sabaq, mereke sabaǵy, jarys sabaǵy, aýksıon sabaǵy, ómir sabaǵy, bilim sabaǵy, t. b. ótkizemin».
Mysaly: 1. dybys tanytýda mynandaı ádis qoldanamyn.
- Balalar taqtada jazylǵan myna sózderge qarańdarshy. Men búgin senderge tanystyraıyn degen árip tyǵylyp tur. Bul dybys qaı sózde?
Balalar oqı otyryp tabady, sodan soń jańa áripti dóńgelektep ortasyna jazamyn. Sóıtip tanysamyz.
Á ------ ÁNSHİ, SÁN, ÁSEM, ÁN, DÁN, ÁKE, DÁMDİ; TARAQ, BASTA, TİS, BAQA
Oqýshylar dybystarmen tanysqannan keıin, ol sózderi, sóılemderdi oqý kerek. Álippeden únemi oqı bergenge jalyǵady, jattap ta alady. Sondyqtan men «Sózder sýretke durys qosylǵan ba?» degen oıyn oınatamyn. Oqýshylar durysyn tabý úshin qyzyǵyp sózderdi oqıdy. Osyndaı tapsyrmalardan keıin álippe oqylady. Barlyǵy bir ret kúbirlep oqyp shyǵady. Sodan keıin mynandaı tapsyrma berýge bolady. A) Birinshi sóılemdegi ekinshi sózdi tap. Á) Jol degen sóz qaı sózderdiń arasynda tur? B) 3 nemese 4 sózden turatyn sóılemdi oqy, t.b.
Balalardy oqytý ádisteriniń biri, olardy jan-jaqty tárbıeleıtin quraldardyń biri dıdaktıkalyq oıyndardy aıtýǵa bolady. Profesor T.Sabyrov bylaı dep jazypty: Sabaqty oıynǵa aınaldyrýǵa bolmaıdy, biraq oıyn túrleri: dıdaktıkalyq, ulttyq, t.b. qoldanýǵa bolady. Sabaqty konsertke aınaldyryp, ony sabaqtyń bir túri dep qaraý múldem teris pikir. Shyn máninde sabaqta dástúrli emes tásil-amaldardy: saıys, báıge, KTK sıaqty t.b. oıyndaryn qoldanýǵa bolady.
Mysaly men sabaqta mynandaı oıyndardy qoldanamyn: «Ǵajaıyp alań», «Orynyn tap», «Úndemes», «Kún men tún», t.b. Bundaı dıdaktıkalyq oıyndar balalardy jan-jaqty tárbıeleıtindeı bolý kerek. Oıyn oqý pánderiniń mazmunymen tyǵyz baılanysta júrgizilgende ǵana durys nátıjeler beredi. Tárbıelik máni bar oıyn elementteri oqýshynyń oılaý belsendiligin arttyrady.
Oqýdan tekserý jumysyn ózin-ózi tekserý, ózara tekserý, jeke tekserý túrlerin júrgizemin. 1. Ózin-ózi teksergende oqýlyqtyń tıisti betin ashqyzyp, aty-jónin, mátinniń atyn jazyp alamyn. «Bastadyq» degende bári ishteı oqı bastaıdy. «Aıaqtadyq» degende oqý toqtatylady. Sońǵy aıaqtalǵan sóz qaryndashpen belgilenedi. 2. Ózara tekserýde aldymen partanyń oń qataryndaǵylar oqıdy, sol qatardaǵylar tekseredi.
Ashyq býyndy sózderdi býyn jigimen durys býyndap oqı bilý saýat ashý isiniń kilti bolyp sanalady. Eger oqýshylar sózdi býyn jigimen oqı bilýge tóselse, álippeden basqa kitaptardaǵy jańa sózderdi durys oqı alady. Ashyq býyn tuıyq býyndaı emes, maǵynasyz bolyp keledi. Býynǵa jańa dybys qosyp ony oqýǵa úıretý arqyly iske asyrylady. Mysaly: al sóziniń sońyna a qosýǵa úıretý arqyly ala degen jańa sóz jasaýǵa bolady. Bir sózden ekinshi sóz jasaý oqýshylardy qyzyqtyrady.
Býyndap oqytýǵa tóseldirý úshin álippede biryńǵaı uqsas býyndar beriledi. Sol uqsas býyndardy taqpaq tárizdi oqý arqyly býyn jigin sezýge daǵdylanady.
Álippe kezeńiniń bir qıyndyǵy jińishke daýysty dybystardy tanystyrýmen baılanysty týyndaıdy. Sóz ishinde bir dybystyń yqpaly ekinshi dybysqa tıedi. Sonyń ishinde jińishke daýystylar qasynda turǵan daýyssyzdardy jińishkertip jiberedi. Eger oqýshylar sózdegi ár dybysty jeke dybystasa, sóz durys shyqpaıdy. Sol sebepten jińishke daýystylary bar sózderdi tutas oqýǵa erekshe daǵdylandyrý qajet. Mysaly: Un degen sózdegi n men ún degen sózdegi n birdeı emes, ekeýi de eki túrli bolyp estiletinin baqylatý qajet.
Álippe kezeńinde tildiń dybystyq júıesine tán ereksheligin balanyń qulaǵyna tabıǵı sińirýde qyzyqty ertegi, taqpaq, jańyltpash, jumbaq, sanamaqtardy oqyp berý men aıtqyzýdyń mańyzy zor. Mysaly: Muǵalim ertegini mazmunyna qaraı daýys yrǵaǵymen qubyltyp, mánerlep oqyp berý arqyly balalardy sóıleý mashyqtaryna birtindep úıretedi.
Bala tilin damytý ádistemesi baǵytynda M.Jumabaıuly jan-jaqty qundy oılar aıtqan: Ol túsinip oqymaı jattap alýshylyqqa, balany «toty qusqa» aınaldyryp jiberýge qarsy. Balany adam mektepke toty bol dep jibermeıdi. Balany oqytýda onyń júregine eń aldymen naqty beıne sýret ornatý kerek deıdi. Bala bireýdiń aıtqan sózin sózbe-sóz qaıtalap kúıis qaıyryp turmaıtynyn, tıisti sózin óz júreginen sýyryp sóıleıtinin aıtady. Mektepte oqyǵan bala bilimdi qushaqtap alyp, turmysta jaramsyz bolyp shyqpaýy, bala neni bilse de kózimen kórip, qolymen ustap, múmkin bolǵanynsha ózi istep bilýin qoldaıdy.
You Might Also Like
