Baıandama. Múmkindikteri shektelgen balalarǵa psıhologıalyq - pedagogıkalyq qoldaý kórsete otyryp, áleýmettik ortaǵa beıimdeý
Baıandama.
Doklad
Múmkindikteri shektelgen balalarǵa psıhologıalyq - pedagogıkalyq qoldaý kórsete otyryp, áleýmettik ortaǵa beıimdeý.
Áleýmettik – ekonomıkalyq damýdyń qazirgi kezeńinde múmkindikteri shektelgen balaladyń jeke daralyq erekshelikterine, qazirgi qoǵamdaǵy ornyna, olardyń minez - qulyq jáne minez erekshelikterine mán bermeý búgingi qoǵam damýynda múmkin emes. Degenmen «erekshe» balalardy oqytý men tárbıeleý jáne áleýmettendirý kúrdeli másele bolyp qalyp otyr. Atalǵan balalar kategorıasyn qoǵamǵa ıntegrasıalaýǵa daıyndaýdaǵy jaǵymdy betalystardyń aldyn - alý úshin olardy oqytý, tárbıeleý jáne barlyq ómirlik áreketterin uıymdastyrýda arnaýly (túzetim) bilim berýdiń qazirgi problemalaryn taldaýdan shyǵatyn jańa teorıalyq yqpal jasaýdy talap etedi jáne de bul múgedek balalardy áleýmettik qorǵaýǵa qatysty medısınalyq, pedagogıkalyq, áleýmettik, áleýmettik psıhologıalyq jáne ózge de problemalar kompleksin eskere otyryp sheshilý qajettigin týyndatady.
Múmkindigi shektelgen bala erekshe qaraýdy qajet etedi. Osyndaı tulǵany qalyptastyrýdy nátıjeli basqarý úshin, túrli jas kezeńindegi bala damýynyń ózindik psıhologıalyq - pedagogıkalyq zańdylyqtary týraly tereń bilý kerek. Eger adamdy tarıh pen tabıǵattyń bir bóliginiń ónimi retinde bıoáleýmettik nárse dep qarastyrar bolsaq, munan damýǵa áser etetin bıologıalyq (tabıǵı) jáne áleýmettik (áleýmettik orta) faktor shyǵady. «Psıhologıalyq oı túıindisi boıynsha fızıologıalyq kemshilik áleýmettik tártibi normalarynyń buzylýyn týyndatady. Osyndaı kemshilikteri bar balalardyń barlyq psıhologıalyq erekshelikteri bıologıalyq emes, áleýmetti qubylys bolyp tabylady». (L. S. Vygotskıı)
Psıhıkanyń tarıhı - mádenı qalyptasý teorıasynda L. S. Vygotskıı kez - kelgen kemshilik, balanyń qorshaǵan ortamen qarym - qatynasyn shekteýde, oǵan adamzattyń mádenı, áleýmettik tájirıbesin ıgerýge kedergi keltiretinine basa nazar aýdarady.
Múmkindikteri shekteýli adamdarǵa ózgelermen birdeı oqýǵa, jumys isteýge, demalýǵa t. b. ıaǵnı qoǵamdyq qoǵamdyq ómirge aralasýǵa quqyq berý qajettigi esh kúmán keltirmeıdi, degenmen buny shynaıy túrde iske asyrý ońaı emestigi belgili. Bilim alý, qoǵamdyq ómirge aralasý, túrli múmkindikterdi ıgerý, memleket, jergilikti ákimshilik bilim berý júıesin qoldaý tappaǵan jaǵdaıda tek qaǵaz júzinde ǵana qalyp qoıady. Arnaýly bilim berý máselelerin qaıta qaraýdyń naqty baǵyttary bilim berý júıesinde múmkindikteri shekteýli balalardy ıntegrasıalaý týraly usynystar jáne ıntegrasıalyq oqytý praktıka barysynda qolǵa alynyp, praktıkaǵa engizilip, jaqsy nátıjelerge qol jetip júrgen ınklúzıvtik oqytý barysy jáne jalpy bilim berý mekemeleriniń janynan ashylyp jatqan arnaýly (túzetim) klastar men logopýnktter.
Psıhofızıologıalyq aýytqýshylyqtary bar balalarmen psıhologıalyq - pedagogıkalyq oqytýdyń tárbıelik sıpaty, kórnekilik, jeke yqpal etý sıaqty jalpy dıdaktıka prınsıpterimen qatar arnaýly pedagogıkadaǵy túzete - damyta oqytý jáne praktıkalyq baǵytta oqytý prınsıpterin basshylyqqa alady. Degenmen osy balalarmen júrgizilgen jumystardyń nátıjeliligi qosymsha faktorlarǵa da baılanysty. Eń aldymen oqý sabaqtarynyń oqýshylardy qoǵamdyq tártip erejelerine, belsendilikterin damytýǵa, komýnakabeldik dárejesine sáıkes kelýi úlken oryn alady. Sonymen qatar barlyq pánder arasyndaǵy baılanys, ıaǵnı bir taqyryptyń túrli pánderde qaralyp, túsindirýlermen qatar, jaǵymdy tulǵa qasıetterin qalyptastyrýda eńbekke oqytý, eńbekke baýlý erekshe mańyzdy. Praktıka barysynda oqýshylarda bolashaq áleýmettik beıimdelýine óte mańyzdy ujymda birlese jumys isteý, eńbek etýge degen ıkem, jaýapkershilik sıaqty adamgershilik qasıetteri qalyptasady.
Jeke tulǵany áleýmettik beıimdeý sabaqta jáne sabaqtan tys ýaqyttardaǵy uıymdastyrylǵan sabaqtar men ekskýrsıalarda ótkiziledi. Sabaq barysynda arnaıy qurylǵan jaǵdaıattar boıynsha balalar qajetti turmystyq ıkemderdi, qoǵamdyq tártip erejelerin ıgeredi. Ol úshin sabaqtan tys ýaqyttarda tómengi klass oqýshylarymen «Dúkende», «Shashtarazda», «Avtobýsta» t. b. sıaqty sújetti - roldi oıynda ótkiziledi. Oqýshylarǵa belgili bir jaǵdaıda qalaı jasaý kerektigin birneshe ret qaıtara kórsetý kerek. Birneshe qaıtara jattyǵý, júıeli qoıylatyn talaptar balalarda qorshaǵan ortaǵa ıkemdelýge kómektesetin jaǵymdy ádetterdi shyńdaıdy. Al tanymdyq áreketterin damytý olardyń jeke bas qasıetterine áser etedi. Joǵarǵy klastarda jasóspirimder eńbek áreketin sáıkes baǵalaı alady, oryndaǵan jumysynyń sapasyna da jáı qaramaıdy. Tapsyrmany jaman oryndasa qynjylyp, al jaqsy buıym jasasa joldasyna, muǵalimine kórsetip, madaqtaýdy unatady. Oqýshylar osylaısha eńbek áreketine qatysýdyń mańyzdylyǵyn túsine bastaıdy. Bunyń bári oqýshylardyń tulǵalyq qalyptasýy týraly aıta otyryp, olardyń ómirlerindegi eńbektiń róli men adamdar arasyndaǵy qatyr - qatynastyń qalyptasýyna áser etedi.
Tárbıelenýshilerdi áleýmettik oqytý barysynda kórneki quraldar negizgi tıimdi ádis bolyp tabylady. Bul jerde kórnekilik shynaıylyq degen maǵynany bildiredi. Pedagog múmkindikteri shektelgen balalardy ekskýrsıa, sújetti - roldi oıyndar, ertegi qoıylymdar, teatrlandyrylǵan qoıylymdar barysynda syrtqy ortanyń qasıetterimen, qubylystarymen tanystyrady. Bul oqýshylardyń múmkindikterin paıdalana otyryp, ózderine qyzmet etý, turmysta jáne arnaýly óndiriste qıyn emes eńbek operasıalaryn oryndaýǵa, múmkindiginshe qorshaǵan ortaǵa ıkemdeýge baǵyttalǵan jumystar. Osyndaı jumystar barysynda damýynda problemasy bar balalar belsendilik kórsetip, óz betterinshe jumys isteı alýǵa, túrli jaǵdaıattar barysyna saı áreket etýge, ózin ózgelerdiń baǵalaýyna parapar ustaýǵa úırenedi. Túzetim jumystary barysynda jasaǵan jumystaryna syn kózben qaraýǵa úırenip qana qoımaı, salystyrmaly túrde baǵalaýǵa, ózgelerdiń syndaryn qabyldaı jáne teksheleı alýǵa, kerek kezinde joldastaryn qoldaýǵa, kómek qolyn sozýǵa úırenedi.
Psıhologıalyq - pedagogıkalyq jumystarynyń baǵyty erekshe balalardyń qoǵamdyq ómirge aralasýlary úshin áleýmettik - turmystyq bilim men ıkemderin qalyptastyrý ekenin nazarda ustaı otyryp, pedagog arnaıy sabaqtarda oqýshylardyń kólik, poshta, qoǵamdyq oryndarda ózderin ustaı alý, qajetti habarlamalar men jarnamalyq aqparattardy túsine bastaýǵa úıretý kerektigin de basty nazarda ustaıdy. Mysaly, jaıaý júrginshige arnalǵan belgiler, oınaýǵa tıym salynatyn belgiler, qandaı mekeme ekenin bildiretin syrtqy jarnamalar nemese jaqyn jerdegi ashana, qonaq úı, emhana bar ekeni týraly aıtatyn belgilerdi kórip, keregine jarata alý, kez - kelgen jaǵdaıatta shyǵatyn jol bolatynyn túsindirý árıne jalpy pánderge oqytý barysynda alatyn bilimmen baılanysty. Múmkindikteri shektelgen balalarda qorshaǵan orta týraly sáıkes túsinik qalyptastyrý kóp jaǵdaıda pedagogtyń oqytý men tárbıeleýdiń túrli ádisteri men formalaryn qoldana otyryp, durys pedagogıkalyq proses uıymdastyrýymen anyqtalady. Erekshe kózqarasty qajet etetin balardyń damýy oqý men tárbıe barysynda praktıkalyq áreketi negizinde qurylady. Sondyqtan bul balalardy ómirge beıimdeý ekskýrsıa jáne sabaqtar, túrli oıyndar formasynda uıymdastyrylyp, bala damýynda jetekshi oryn alady. Eger pándik sabaqtarda «Taǵamdar», «Dúkende» taqyryptary ótilse, sabaqtan tys ýaqyttarda taqyryptyq eksýrsıa ótkizýdiń mańyzy erekshe. Biraq oqýshylar belgili bir obektini syrttaı baqylap qana qoımaı, eresekterdiń áreketterine elikteı otyryp, ózderi de jas shamalaryna qaraı áreket ete alatyndaı etip uıymdastyrý óte mańyzdy. Mysaly, dúken jumysyn baqylaýdaǵy ekskýrsıalar balalar saýda zaldarynda júrip túrli bólimderdi belgiler arqyly anyqtaýǵa bolatynyn, ár taǵamnyń jaramdylyq, saqtaý erekshelikterine qaraı bólinetinin bilip qana qoımaı, olardyń ózderi saýdalaryn tóleýge, satýshydan kerekterin suraýǵa, satyp alǵan zatyn sómkesine orap salýǵa, sómke saqtaýǵa arnalǵan shkaftardy, teleshkilerdi qoldana alýǵa, eń aıaǵynda dúkendegi qalyptasqan qoǵamdyq tártip erejelerin saqtaýǵa úırenetindeı jáne ózderi áreket jasaıtyndaı etip josparlaný kerek. Mundaı ekskýrsıa úlken, egjeı - tegjeıli uıymdastyrý jumystaryn qajet etedi. Eger pedagog árbir uıymdastyrylatyn áreket, is - sharalardyń bilimdilik, damytýshylyq, tárbıelik maqsatyn, alynǵan materıaldaryn ıgertip qana qoımaı, balalarǵa (ekskýrsıa barysyna esep berý, áńgime jazý nemese bir oqýshynyń áreketterin sıpattaý) t. b. tapsyrmalar júıesin daıyndasa, bul múmkindikteri shektelgen balalardy óz isine, jumysyna, berilgen tapsyrmalardy oryndaýǵa daǵdylaryn qalyptastyrýmen qatar, oqýshylarǵa úlken jaýapkershilikti sezine bastaýǵa daıyndap, júkteı bastaıdy. Mysaly, tómengi klastarda uıymdastyrylatyn oıyndardyń ózinde jeke balanyń áreketi barlyq ujymnyń áreketimen tikeleı baılanysty ekenin túsindirý. Iaǵnı, «Kitaphanada»oıyny barysynda bir oqýshy kitaphanashydan kerek kitabyn suramasa, kitaphanashy ol balaǵa kerek kitabyn taýyp bere almaıtyny, oıyn jelisi osy jerden úzilip qalýy múmkin. Nemese qımyldy oıyndar barysyndaǵy oıyn erejesin qatań saqtaý kerektigin túsindirý. Al oıyn erejesi saqtalmaǵan jaǵdaıda oıyn barysy osy jerden úziletini týraly túsindirilýmen qatar, erejeni saqtamaýdyń sebebi men saldaryn túsindirýdiń de mańyzy erekshe.
Praktıka múmkindikteri shektelgen balalar júıeli júrgiziletin psıhologıalyq - pedagogıkalyq jumystar nátıjesinde tigin mashınasynda, kompúterde, qylqalammen kóptegen ádemi týyndylar jasaı alatynyn, belgili bir eńbek daıarlyǵyn, keıin túrli óndiriste ujymmen birlese otyryp, múmkindigine saı aınalysa alatyn eńbek túrin anyqtaı alatynyn kórsetip otyr.
Baıandama. Múmkindikteri shektelgen balalarǵa psıhologıalyq - pedagogıkalyq qoldaý kórsete otyryp, áleýmettik ortaǵa beıimdeý júkteý
Doklad
Múmkindikteri shektelgen balalarǵa psıhologıalyq - pedagogıkalyq qoldaý kórsete otyryp, áleýmettik ortaǵa beıimdeý.
Áleýmettik – ekonomıkalyq damýdyń qazirgi kezeńinde múmkindikteri shektelgen balaladyń jeke daralyq erekshelikterine, qazirgi qoǵamdaǵy ornyna, olardyń minez - qulyq jáne minez erekshelikterine mán bermeý búgingi qoǵam damýynda múmkin emes. Degenmen «erekshe» balalardy oqytý men tárbıeleý jáne áleýmettendirý kúrdeli másele bolyp qalyp otyr. Atalǵan balalar kategorıasyn qoǵamǵa ıntegrasıalaýǵa daıyndaýdaǵy jaǵymdy betalystardyń aldyn - alý úshin olardy oqytý, tárbıeleý jáne barlyq ómirlik áreketterin uıymdastyrýda arnaýly (túzetim) bilim berýdiń qazirgi problemalaryn taldaýdan shyǵatyn jańa teorıalyq yqpal jasaýdy talap etedi jáne de bul múgedek balalardy áleýmettik qorǵaýǵa qatysty medısınalyq, pedagogıkalyq, áleýmettik, áleýmettik psıhologıalyq jáne ózge de problemalar kompleksin eskere otyryp sheshilý qajettigin týyndatady.
Múmkindigi shektelgen bala erekshe qaraýdy qajet etedi. Osyndaı tulǵany qalyptastyrýdy nátıjeli basqarý úshin, túrli jas kezeńindegi bala damýynyń ózindik psıhologıalyq - pedagogıkalyq zańdylyqtary týraly tereń bilý kerek. Eger adamdy tarıh pen tabıǵattyń bir bóliginiń ónimi retinde bıoáleýmettik nárse dep qarastyrar bolsaq, munan damýǵa áser etetin bıologıalyq (tabıǵı) jáne áleýmettik (áleýmettik orta) faktor shyǵady. «Psıhologıalyq oı túıindisi boıynsha fızıologıalyq kemshilik áleýmettik tártibi normalarynyń buzylýyn týyndatady. Osyndaı kemshilikteri bar balalardyń barlyq psıhologıalyq erekshelikteri bıologıalyq emes, áleýmetti qubylys bolyp tabylady». (L. S. Vygotskıı)
Psıhıkanyń tarıhı - mádenı qalyptasý teorıasynda L. S. Vygotskıı kez - kelgen kemshilik, balanyń qorshaǵan ortamen qarym - qatynasyn shekteýde, oǵan adamzattyń mádenı, áleýmettik tájirıbesin ıgerýge kedergi keltiretinine basa nazar aýdarady.
Múmkindikteri shekteýli adamdarǵa ózgelermen birdeı oqýǵa, jumys isteýge, demalýǵa t. b. ıaǵnı qoǵamdyq qoǵamdyq ómirge aralasýǵa quqyq berý qajettigi esh kúmán keltirmeıdi, degenmen buny shynaıy túrde iske asyrý ońaı emestigi belgili. Bilim alý, qoǵamdyq ómirge aralasý, túrli múmkindikterdi ıgerý, memleket, jergilikti ákimshilik bilim berý júıesin qoldaý tappaǵan jaǵdaıda tek qaǵaz júzinde ǵana qalyp qoıady. Arnaýly bilim berý máselelerin qaıta qaraýdyń naqty baǵyttary bilim berý júıesinde múmkindikteri shekteýli balalardy ıntegrasıalaý týraly usynystar jáne ıntegrasıalyq oqytý praktıka barysynda qolǵa alynyp, praktıkaǵa engizilip, jaqsy nátıjelerge qol jetip júrgen ınklúzıvtik oqytý barysy jáne jalpy bilim berý mekemeleriniń janynan ashylyp jatqan arnaýly (túzetim) klastar men logopýnktter.
Psıhofızıologıalyq aýytqýshylyqtary bar balalarmen psıhologıalyq - pedagogıkalyq oqytýdyń tárbıelik sıpaty, kórnekilik, jeke yqpal etý sıaqty jalpy dıdaktıka prınsıpterimen qatar arnaýly pedagogıkadaǵy túzete - damyta oqytý jáne praktıkalyq baǵytta oqytý prınsıpterin basshylyqqa alady. Degenmen osy balalarmen júrgizilgen jumystardyń nátıjeliligi qosymsha faktorlarǵa da baılanysty. Eń aldymen oqý sabaqtarynyń oqýshylardy qoǵamdyq tártip erejelerine, belsendilikterin damytýǵa, komýnakabeldik dárejesine sáıkes kelýi úlken oryn alady. Sonymen qatar barlyq pánder arasyndaǵy baılanys, ıaǵnı bir taqyryptyń túrli pánderde qaralyp, túsindirýlermen qatar, jaǵymdy tulǵa qasıetterin qalyptastyrýda eńbekke oqytý, eńbekke baýlý erekshe mańyzdy. Praktıka barysynda oqýshylarda bolashaq áleýmettik beıimdelýine óte mańyzdy ujymda birlese jumys isteý, eńbek etýge degen ıkem, jaýapkershilik sıaqty adamgershilik qasıetteri qalyptasady.
Jeke tulǵany áleýmettik beıimdeý sabaqta jáne sabaqtan tys ýaqyttardaǵy uıymdastyrylǵan sabaqtar men ekskýrsıalarda ótkiziledi. Sabaq barysynda arnaıy qurylǵan jaǵdaıattar boıynsha balalar qajetti turmystyq ıkemderdi, qoǵamdyq tártip erejelerin ıgeredi. Ol úshin sabaqtan tys ýaqyttarda tómengi klass oqýshylarymen «Dúkende», «Shashtarazda», «Avtobýsta» t. b. sıaqty sújetti - roldi oıynda ótkiziledi. Oqýshylarǵa belgili bir jaǵdaıda qalaı jasaý kerektigin birneshe ret qaıtara kórsetý kerek. Birneshe qaıtara jattyǵý, júıeli qoıylatyn talaptar balalarda qorshaǵan ortaǵa ıkemdelýge kómektesetin jaǵymdy ádetterdi shyńdaıdy. Al tanymdyq áreketterin damytý olardyń jeke bas qasıetterine áser etedi. Joǵarǵy klastarda jasóspirimder eńbek áreketin sáıkes baǵalaı alady, oryndaǵan jumysynyń sapasyna da jáı qaramaıdy. Tapsyrmany jaman oryndasa qynjylyp, al jaqsy buıym jasasa joldasyna, muǵalimine kórsetip, madaqtaýdy unatady. Oqýshylar osylaısha eńbek áreketine qatysýdyń mańyzdylyǵyn túsine bastaıdy. Bunyń bári oqýshylardyń tulǵalyq qalyptasýy týraly aıta otyryp, olardyń ómirlerindegi eńbektiń róli men adamdar arasyndaǵy qatyr - qatynastyń qalyptasýyna áser etedi.
Tárbıelenýshilerdi áleýmettik oqytý barysynda kórneki quraldar negizgi tıimdi ádis bolyp tabylady. Bul jerde kórnekilik shynaıylyq degen maǵynany bildiredi. Pedagog múmkindikteri shektelgen balalardy ekskýrsıa, sújetti - roldi oıyndar, ertegi qoıylymdar, teatrlandyrylǵan qoıylymdar barysynda syrtqy ortanyń qasıetterimen, qubylystarymen tanystyrady. Bul oqýshylardyń múmkindikterin paıdalana otyryp, ózderine qyzmet etý, turmysta jáne arnaýly óndiriste qıyn emes eńbek operasıalaryn oryndaýǵa, múmkindiginshe qorshaǵan ortaǵa ıkemdeýge baǵyttalǵan jumystar. Osyndaı jumystar barysynda damýynda problemasy bar balalar belsendilik kórsetip, óz betterinshe jumys isteı alýǵa, túrli jaǵdaıattar barysyna saı áreket etýge, ózin ózgelerdiń baǵalaýyna parapar ustaýǵa úırenedi. Túzetim jumystary barysynda jasaǵan jumystaryna syn kózben qaraýǵa úırenip qana qoımaı, salystyrmaly túrde baǵalaýǵa, ózgelerdiń syndaryn qabyldaı jáne teksheleı alýǵa, kerek kezinde joldastaryn qoldaýǵa, kómek qolyn sozýǵa úırenedi.
Psıhologıalyq - pedagogıkalyq jumystarynyń baǵyty erekshe balalardyń qoǵamdyq ómirge aralasýlary úshin áleýmettik - turmystyq bilim men ıkemderin qalyptastyrý ekenin nazarda ustaı otyryp, pedagog arnaıy sabaqtarda oqýshylardyń kólik, poshta, qoǵamdyq oryndarda ózderin ustaı alý, qajetti habarlamalar men jarnamalyq aqparattardy túsine bastaýǵa úıretý kerektigin de basty nazarda ustaıdy. Mysaly, jaıaý júrginshige arnalǵan belgiler, oınaýǵa tıym salynatyn belgiler, qandaı mekeme ekenin bildiretin syrtqy jarnamalar nemese jaqyn jerdegi ashana, qonaq úı, emhana bar ekeni týraly aıtatyn belgilerdi kórip, keregine jarata alý, kez - kelgen jaǵdaıatta shyǵatyn jol bolatynyn túsindirý árıne jalpy pánderge oqytý barysynda alatyn bilimmen baılanysty. Múmkindikteri shektelgen balalarda qorshaǵan orta týraly sáıkes túsinik qalyptastyrý kóp jaǵdaıda pedagogtyń oqytý men tárbıeleýdiń túrli ádisteri men formalaryn qoldana otyryp, durys pedagogıkalyq proses uıymdastyrýymen anyqtalady. Erekshe kózqarasty qajet etetin balardyń damýy oqý men tárbıe barysynda praktıkalyq áreketi negizinde qurylady. Sondyqtan bul balalardy ómirge beıimdeý ekskýrsıa jáne sabaqtar, túrli oıyndar formasynda uıymdastyrylyp, bala damýynda jetekshi oryn alady. Eger pándik sabaqtarda «Taǵamdar», «Dúkende» taqyryptary ótilse, sabaqtan tys ýaqyttarda taqyryptyq eksýrsıa ótkizýdiń mańyzy erekshe. Biraq oqýshylar belgili bir obektini syrttaı baqylap qana qoımaı, eresekterdiń áreketterine elikteı otyryp, ózderi de jas shamalaryna qaraı áreket ete alatyndaı etip uıymdastyrý óte mańyzdy. Mysaly, dúken jumysyn baqylaýdaǵy ekskýrsıalar balalar saýda zaldarynda júrip túrli bólimderdi belgiler arqyly anyqtaýǵa bolatynyn, ár taǵamnyń jaramdylyq, saqtaý erekshelikterine qaraı bólinetinin bilip qana qoımaı, olardyń ózderi saýdalaryn tóleýge, satýshydan kerekterin suraýǵa, satyp alǵan zatyn sómkesine orap salýǵa, sómke saqtaýǵa arnalǵan shkaftardy, teleshkilerdi qoldana alýǵa, eń aıaǵynda dúkendegi qalyptasqan qoǵamdyq tártip erejelerin saqtaýǵa úırenetindeı jáne ózderi áreket jasaıtyndaı etip josparlaný kerek. Mundaı ekskýrsıa úlken, egjeı - tegjeıli uıymdastyrý jumystaryn qajet etedi. Eger pedagog árbir uıymdastyrylatyn áreket, is - sharalardyń bilimdilik, damytýshylyq, tárbıelik maqsatyn, alynǵan materıaldaryn ıgertip qana qoımaı, balalarǵa (ekskýrsıa barysyna esep berý, áńgime jazý nemese bir oqýshynyń áreketterin sıpattaý) t. b. tapsyrmalar júıesin daıyndasa, bul múmkindikteri shektelgen balalardy óz isine, jumysyna, berilgen tapsyrmalardy oryndaýǵa daǵdylaryn qalyptastyrýmen qatar, oqýshylarǵa úlken jaýapkershilikti sezine bastaýǵa daıyndap, júkteı bastaıdy. Mysaly, tómengi klastarda uıymdastyrylatyn oıyndardyń ózinde jeke balanyń áreketi barlyq ujymnyń áreketimen tikeleı baılanysty ekenin túsindirý. Iaǵnı, «Kitaphanada»oıyny barysynda bir oqýshy kitaphanashydan kerek kitabyn suramasa, kitaphanashy ol balaǵa kerek kitabyn taýyp bere almaıtyny, oıyn jelisi osy jerden úzilip qalýy múmkin. Nemese qımyldy oıyndar barysyndaǵy oıyn erejesin qatań saqtaý kerektigin túsindirý. Al oıyn erejesi saqtalmaǵan jaǵdaıda oıyn barysy osy jerden úziletini týraly túsindirilýmen qatar, erejeni saqtamaýdyń sebebi men saldaryn túsindirýdiń de mańyzy erekshe.
Praktıka múmkindikteri shektelgen balalar júıeli júrgiziletin psıhologıalyq - pedagogıkalyq jumystar nátıjesinde tigin mashınasynda, kompúterde, qylqalammen kóptegen ádemi týyndylar jasaı alatynyn, belgili bir eńbek daıarlyǵyn, keıin túrli óndiriste ujymmen birlese otyryp, múmkindigine saı aınalysa alatyn eńbek túrin anyqtaı alatynyn kórsetip otyr.
Baıandama. Múmkindikteri shektelgen balalarǵa psıhologıalyq - pedagogıkalyq qoldaý kórsete otyryp, áleýmettik ortaǵa beıimdeý júkteý
You Might Also Like
