InfoHub Logo

Kóktesinniń endi ǵana qyltıyp kele jatqan kezi. Jyldaǵy kókala sylpyldaq joq. Býsanǵan jer etek-jeńin erte jıyp, kóktem kúnine meılinshe moıyn usynyp alypty. Tarysha tógilgen kók túıinshekter tebin jaryp, sát sanap baýyr kóterip barady.

Eki adamnyń basy qosylsa, bıylǵy kóktemniń osynshama asyǵys, údere kelgendigin aıtady.

Erteńgi kúni - bazar. Qaıyrjannyń úıinde kolhozdan alǵan tıyndaryn nendeı buıymǵa jumsaıtyny áńgimelenip jatty. Bul úıdiń tórt jany bar: Qaıyrjannyń ájesi, mamasy, papasy jáne ózi. Qaıyrjan kishkene kezinen ájesiniń baýyrynda óskendikten, mamasy -jeńge, papasy aǵa esepti. Ol úı-ishiniń qaı-qaısysyna da erkin sóıleıdi.

Aldymen áje qalaýy - jasyl púlishpen tystalǵan jeńil kamzol men jumsaq mási alynbaqshy. Aqshanyń kópshiligi úı jıhazdaryna arnalmaq. Eń áýeli kózge kórnekti kilem qajet. Sońǵy kezderi jurttyń kóbi saýdyraǵan aǵashqa áýestenip aldy emes pe, qalaı bolǵan kúnde de, bir garnıtýr almaýdyń qısyny kelmes. Qysta soıǵan soǵym jylqynyń jarty aqshasy taǵy bar. Tolyp jatqan usaq-túıek, maıda-shúıde, ishki-tysqy kıimderi me, ne kerek, alynatyn barlyq zat ta jiliktegendeı sarapqa salynyp shyqty.

Qaıyrjan da qarap qalmady. Ol bazarǵa ózi shyǵyp, óz kıimin ózi tańdap kıetindigin bildirdi. Sondyqtan da onyń úlesine bólingen aqsha qazirden bastap qolynda bolsyn. Onyń bul tilegine mamasy qarsylyq aıtty. Jón-josyqty ózi biler dárejege áli de jetpegendigin, ondaı ýaqyt kelgende eshkim de qolynan qaqpaıtyndyǵyn eskertti.

― Aqshany qur bekerge qurta bermeı, el qatarly alaıyq. Shúlen taratqaly otyrmyz ba, árkimniń óz oıyna kelgenin isteıtin? Kostúm kerek bolsa, aǵań-aq ákelip beredi. Búırekten sıraq shyǵarmaı, tynysh otyr, - dedi.

Qaıyrjannyń qashqaqtap júrgeni de "aǵań-aq satyp ákelip beredi" degen sóz. Óıtkeni oǵan satylyp alynǵan dúnıelikterdiń barlyǵy, "Qudaı-aı, kúni erteń-aq ósip turǵan bala emes pe" deýmen alynǵandyqtan, qolapaısyzdaý, keń keletin. Etik ne botınka ákelip berse, qalaıda bir-eki razmer úlken bolady da, tumsyǵyna shúberek tyǵyp alýyna týra keledi. Kostúm men shalbary da sol - tym loqyldap ketip, ylǵı da etek-jeńin túrip júrgeni. Talaı ret: "Ózime shaq kıim kıýdi meniń mańdaıyma jazbaǵan ba", - dep daý aıtqanda: "Já, sulýynan jylýy, ásemdik seniń ne teńiń..." - dep, mamasy báribir óz degenine kóndiredi. "Kıim bolsa, bolǵany" dep oılaı ma, papasy da bul sózge mán bermeýshi edi. Ájesi bolsa da, bolmasa da mol pishilgen kıimdi unatady.

Qalaı degenmen de, Qaıyrjan bul joly qarsylasyp baqty.

― Maǵan budan bylaı kıim satyp ápermeı-aq qoıyńdarshy, ózim alaıyn. Osy ýaqytqa deıin júrgenim jeter, - dedi.

Sózge ájesi aralasty:

― Balanyń meselin qaıyrmańdar, oǵan qansha shyǵyndaryń shyǵyp ketedi dep otyrsyńdar, túge. Barsyn da, óz degenin alyp kısin. - Nemeresiniń mańdaıynan ıiskelep: - Adam bolǵanyńnan aınalaıyn, qara borbaıym meniń. Osy bir japyraǵymnyń erjetip kele jatqanyn nege qýanysh kórmeısińder, meniń osy qarǵam kıinsin, - dedi.

Osy kezde mamasy ájesine kózin qysyp:

― E, bul balańyz kıinip alyp, Saýqynbaıdyń qyzyna qyryndaıyn degen ǵoı, dedi.

Qaıyrjannyń beti, qulaǵy birdeı qyzaryp júre berdi. Osy bir sóz onyń tyǵýly qupıasynyń dál ústinen túskendeı boldy. Qyzarańdap, jer shuqylady. Álgindeı sózdi ájesi men papasynyń qasynda estigenge tipti qatty qapalandy.

― Onda seniń jumysyń bolmasyn, - dep sheshesine oqty kózimen bir qarady da, esikti sart degizip shyǵyp ketti.

― Osy meniń tentegimde jumystaryń ne? - dep kúle sóılep qalǵan áje sózi de bir jerin osyp jibergendeı estildi.

Ony dalaǵa shyqqannan keıin de jyn býǵandaı qyrsyǵy ustap, ózine ózi jóndi kele almady. Qońyrqaı kózderi shatynap, támpish murny pysh-pysh etip entige berdi. Bir zatty búldirip alǵandaı ishi ashydy. Kópe-kórneý sheshesine jyny kelip júr.

Ekeýi bir-birine "jeńge qaıyn bolǵandyqtan", qaljyńdasýlary kóp bolatyn. Biraq ta sheshe áziliniń osylaısha nasyrǵa shaýyp ketetindigin Qaıyrjan oılaǵan joq-ty. Sheshesi keıingi kezderi balasy boı bermeı ketkende Saýqynbaıdyń Asyltas degen qyzyn aldyna oralǵy etip salatyndy shyǵaryp aldy. Sebebi Qaıyrjannyń osy qyz týraly aıtqanda áldeneden qymsynyp, buǵyna túsetin qylyqtaryna qyzyǵyp, ádeıi isteıtin.

Buǵan da Qaıyrjannyń ózi kináli. Asyltastyń qońyr kofta, aq bantıkpen túsken sýreti "Bizdiń mektebimizdiń shamshyraqtary" degen qurmet taqtasynyń qaq ortasynda turatyn. Onyń meıirlene móldiregen momaqan janary Qaıyrjannyń kóńilinen bir eli ketip kórgen emes. Qaı jerde bolmasyn, oıyn ne sabaq ústinde otyrsa da, osy bir meıirimdi janar ózimen birge ilesip júrdi. Árbir úzilis kezinde Asyltas sýretiniń qasynan shyqqysy kelmeı, árli-berli kóz qıyǵyn qadap ótedi. Áıteýir, bir reti kelgende zyttyrarmyn degen oıdyń kókeıinde júrgenine de kóp bolǵan. Sebebi, Asyltas sýretiniń ózinde bolýyn qalaıdy. "Baqyt" degen sózdiń ne ekenin bilmese de: "Osy sýret shyǵar, áı, sen-aq baqyt bolarsyń!" - dep jorıdy. Bul áreketterin áli de bir janǵa sezdirgen emes - óz qupıasy.

Ol bir kúni keshki apaq-sapaqta mektepke keldi... Terezeniń bir kózin alyp, ishke tústi. Klass bólmeleri typ-tynysh. Tek qana taý ózeniniń astan-kesten aǵysyndaı óz júreginiń dúrsili estiledi... Urlana basyp qurmet taqtasynyń qasyna keldi. Asyltastyń jumsaq janary áli de sol meıirimdi shýaǵymen móldirep tur eken. Áldekimnen keshirim ótingendeı birshama aıaldady. Sosyn sýretti alyp, kelgen izimen qaıta shyǵyp ketti. Aldy-artynan kóringen eshkim joq sıaqty edi, burysh aınala bergende:

― Áı, jaıraǵyr Qaıyrjan, neni jaıratyp shyqtyń? - degen daýys estilip qaldy. Jalt qarasa, eden jýýshy Qalıpa eken... Qupıa syrynyń ashylǵany osy kún boldy. Erteńinde klass jetekshileri mán-jaıdyń bárin bilipti. Buzaqylyǵy klass jınalysynda talqylanyp, ata-anasynyń birin ertip kelmese, sabaqqa kirmeıtindigi eskertildi. Ol amaly taýsylǵandyqtan mamasyn ertip bardy.

Mine, osy kúnnen bastap-aq Qaıyrjannyń mamasy: "Oıyńnyń tórkini túsinikti boldy, bizden nemenesin jasyryp júrsiń, sýretin urlaǵansha, ózin urlap kelseıshi, - dep yza qylýdy shyǵardy.

Nemese: "Baǵana kelindi kórdim, áp-ádemi boı jetipti. Qalaı, toı qamyna kirisemiz be?.. Bir-eki jas úlkendik ne etýshi edi. Qaıdan shyqsa, onan shyqsyn, qolymdy jyly sýǵa malyp otyraıyn", - dep shúıligedi. Qansha degenimen, ol mundaı sózderin Qaıyrjanmen ońasha, ekeýden-ekeý qalǵanda aıtýshy edi. Al jańaǵy jerde ájesi men papasynyń kózinshe aıtyp, Qaıyrjandy kisi betine qaramastaı etti. "Eń bolmasa, ájemnen ımenseıshi" - dep oılady ol.

― Aqshasy da, kıimi de quryp ketsinshi, - dep ózen jaqqa tartty.

***

Ózenniń tup-tunyq aǵysyna qarap, basqa dúnıeniń yrdý-dyrdýynan syrt, óz qıalymen ózi bop otyrý - Qaıyrjannyń súıikti daǵdysy. Qazir de sol ádeti boıynsha ózen jaǵalaýyna keldi. Biraq ta burynǵydaı emes, birtúrli úgilmeli sezimmen tuıyq keldi. Kóńiliniń áldebir túkpirinde qyjyldap qaınaǵandaı mazasyzdyq bar. Kishkene júreginiń tusyn aqyryndap sıpalaǵan, úrikkendeı qaltyraǵan demmen kúrsinip qaldy...

Aqyryn aqqan ózen keıpinen minezine uqsas qasıet tapqandaı. Onyń beti kúlimdep, qajyrqaı buralǵan tańerteńgi reńi de, sharshaǵandaı bop erinshek jyljyǵan túski shaǵy da, qabaq shytqandaı uıań tartqan keshkilik kórinisi de Asyltasty eske salatyn. Belgisiz ańsaýdyń basy osy bolmasa ıgi edi. Áne, oıyla túsip, dóńgelene qalǵan oınaqy ıirimi de Asyltas mıyǵyndaǵy kishkene oıyqshaǵa uqsap ketti. Ol ıirim órnegine bir túp báısheshekti úzip alyp tastap edi, biraz jerge deıin dóńgelenip baryp, jyǵylyp qaldy. Sosyn qısaıǵan kúıi aǵys boıymen tómen syrǵydy. Jaǵalaýdaǵy dostaryna "qosh-qosh" aıtqandaı kópke deıin qaraılap bara jatty. Qaıyrjan júregi áldebir sábı sezimmen elp ete tústi.

...Ol ornynan turyp, báısheshekti alqapqa kóz tikti. Shynynda da, bıylǵy jyl erekshe báısheshekti jyl bolǵan edi. Aınala jer baýyrlap ushqan appaq kóbelekterge tolyp ketken tárizdi. Tipti úlkenderdiń ózderi: "Myna aýyldyń syrtyna shyǵyp qarashy, báısheshektiń qalyńdyǵy sonshama, sútteı irkildep, tutasyp tur", - desip, dál bıylǵydaı báısheshekti jyldy kórmegendikterin áńgimelesip júr. Erte pisken aqshyl gúlder jerge shashylyp túsken aspan juldyzdaryndaı bolyp, esken samalmen ot úrgendeı sáýlelenip, pyrdaı shashyrap turyp aldy. Keıbireýleri qos-qostan qol ustasyp, tup-týra úı irgesine deıin jaıylyp keledi. Myna bir úıir báısheshek ózen jıeginen sý ishýge kelgendeı jypyrlaı túsip, qulaı beriske tónip alypty. Baz bireýleri ózenniń ishine deıin keship kelip, sý dirilimen bılep oınaǵandaı jaınań qaǵady...

Tabıǵattyń osy bir qýanyshty shaǵy Qaıyrjan ishine túsken ıne jasýyndaı juqalań sáýleni úrlep órshitkendeı bolady. Onyń boıyna da appaq báısheshekter ósip, qaz-qatar shyraqtar janǵan tárizdi. Erkeleı japyrlap tysqa umtylyp, ózinshe bir jarastyq izdegendeı. Qanatsyz aspanǵa kótererdeı jeńil sezim belgisiz ańsaýǵa ulasady. Ulpa bult sıaqtanǵan mamyq saǵynysh ary-beri qozǵala bastaǵandaı... Bunyń barlyǵy álgindegi ashý-yza artynan kelgen ókinish pe, joq, álde myna tabıǵat ádemiliginiń ot salyp turǵany ma, áıteýir, jańa týǵan beımazalyq bar. Qaıyrjan muny ashyq sezindi. Biraq ta onyń daýasy ne ekenin bilgen joq. Mamasyn kinálady, endi birde Asyltasty jazǵyrdy. Ol ne de bolsa esh nárseni oılamaýǵa tyrysty. Ásirese jazyqsyzdan jazyqsyz-aq qylmysty etip júrgen Asyltasty oılamaq emes... Qysylǵannan betin basty...

***

Balaýyzǵa úımelegen esepsiz aralar bolady. Qaıyrjan úıine oralǵanda dál osy aralar sıaqty tynymsyz qujynaǵan qalyń sezim arqalap keldi. Baǵana ketkende terisine syımaı ashýly shyqqan edi. Qazirgi kúıi, mamasyn jazǵyrýdan góri, endi ǵana serik bola bastaǵan daýasyz sezimderden óz basyn qorǵalaýy basym. Basyna kádimgideı is túsken kisishe bosaǵany sylbyr attady. Úı ishi tirligi de kúzgi shirkeı áreketindeı selsoq, salqyn kórindi. Únsiz kelip, tósegine qısaıdy.

― Kózińnen aınalaıyn, qarashyǵym. Bir jeriń aýyrdy ma, nemene, kirtıip qalǵanyń? dedi ájesi.

― Jaı, áje, basym aýyrdy.

Rasynda da, denesi qyzyńqyrap, basy meń-zeń sıaqty.

― Má, aqsha, erteń qalaǵa baryp, qalaǵanyńdy alyp kı, - dedi ájesi.

Ol aqshany alǵan joq.

― Erteń kórermiz, - dep jatýǵa yńǵaılandy.

Mamasy da kinásin moıyndaǵandaı tis jaryp úndemeı qalypty. Onyń osy qylyǵynyń ózi Qaıyrjan júregine ıneshe qadalyp barady. "Bári de qurysyn, erterek jatyp, eshqaısysynyń kózine túspeı-aq qoıý kerek..."

***

Keshkisin erte jatqandyqtan ba,ol erteńinde eleń-alańda túregeldi. Kóńilinde keshegi kirbińderdiń biri de qalmapty, jańa atyp kele jatqan qazirgi tań júzindeı tap-taza oıandy. Úı aldyndaǵy alys taýlardyń jyra-saılary áli de ashyla qoıǵan joq. Qara qońyrlanyp buldyr kórinedi. Sol jaqtan jelpip esken meıirli samal aryq jıekterinde jaıylyp júrgen bir top báısheshekterdiń bastaryna ot tutatqandaı jylt-jylt etkizdi. Qaıyrjan onyń tań shyraqtary ekenin baıqady. Esine birdeme sap ete tústi. Keshegi alaı-túleı sezimder ekenin túsingende kózderi ashyla túsip, áldeneniń syryn uqqysy kelgendeı báısheshekti dalaǵa qulaǵyn túrdi. Aq sheshekti aq jıek janyp-óship jaıqalyp tur. Biraq keshegi sezimderi qazir onyń boıynda emes, anaý gúlder túbinde jasyrynyp alyp: "Qaıyrjan endi ne ister eken?" - dep, ishterinen jymıysyp, ańdysyp otyrǵandaı. Ol dál keshegi qupıa sezimniń qozǵalaqtap, kóterile bastaǵanyn taǵy sezindi. Alaıda ony tyńdaǵysy kelmeı, umytýǵa asyqty, esine qaıta túsirýge seskenetin tárizdi... Bir nárseni basyp ketetindeı sezimmen úıine kirip, tósek-oryn jınastyrdy. Sonan keıin ájesiniń bas jaǵyndaǵy túıinshekti alyp, bazarǵa barar jolǵa shyqty.

Myna súrleý Asyltas qorasynyń alqymyn qıyp ótip, arǵy jaqtaǵy úlken jolǵa qosyldy. Sol jerden avtobýsqa otyryp, qalaǵa barý kerek. Onyń bul jolmen júrgisi kelmedi, anaý ózen jaqpen syrt aınalyp ótpek boldy. "Sonyń úıiniń qasynan júrmeı-aq qoıdym, basqa joldar da jetip jatyr", - dep oılady.

Ózenge qaraı betteı berip edi: "Já, jolda turǵan ne bar, tipti kóz qıyǵyńdy salmaı-aq óte shyqsań bolǵany emes pe, - degen taǵy bir oı kımeleı jóneldi. - Qudaıdyń túp-túzý joly turǵanda, sonaý ózen aınalǵan degeniń qaı shataǵyń? Áı, Qaıyrjan-aı, seniń de balalyǵyń qalmaıdy eken-aý".

Ol aldyńǵy oıyn sońǵysyna op-ońaı jeńdirip, Asyltas úıiniń qasynan júrýge bet burdy. "Jol tańdaımyn dep júrip ýaqytty ótkizip almaqpyn ba, osymen-aq qylt ete túsemin..."

Qansha degenmen, jasyryn bir qupıalyq Saýqymbaıdyń úıiniń qasynan júrýge májbúr etti. "Nemene, ózińmen óziń aqymaq bolǵanyń ba? Asyltas úıinen nesin bezbeksiń... sanasyz neme... múmkin, ol terezesiniń aldynda otyryp, sabaǵyna daıarlanyp jatsa she... Árıne, júz kórisip qalýǵa ábden bolady".

Qaıyrjan tereze túbinen ótip bara jatyp kóz qıyǵyn bir tastap qaldy. Qybyrlaǵan jan kórinbeıdi, bári de tańǵy uıqyda jatsa kerek. Tek, aıaq tyqyryn qulaǵy shalǵan qyzyl basty qoraz ǵana: "Bul kim ózi qulqyn sáriden qazdańdap bara jatqan, ıemizdiń tynyshyn ketirmeı, aýlaq júr, aýlaq ári..." degendeı eki-úsh ret daýsyn shyǵaryp qoıdy.

"Meıli... Eń aldymen, qatyryp bir kostúm satyp alyp kıeıinshi, onan keıingisin kóre jatarmyn..."

Qaıyrjan kók arasyna jalt burylyp qap, ıreleńdeı túsken kóktem soqpaǵymen júrip keledi. Ol emes, joldyń ózi alyp kele jatqandaı. Gúldi alqap qaq aırylyp, Qaıyrjanǵa qumdy súrleýin usynǵandaı zaýlaı túsedi. Tóńirektiń tórt buryshy áldeqalaı qurmet-qoshametke toly. Uıqysy qanyp oıanǵan dala báısheshekteri Qaıyrjannyń búgingi, alǵashqy áreketine oń sapar, ıgi tilek bildirgendeı, tańǵy shyqqa malyna túsip, kúlim qaǵady. "Esińde shyǵarmyz, ishińe túsken alaý sezimniń alǵashqy kýási bizder edik qoı", -dep kópke deıin jarysyp kelip, qalyp barady. Bas uryp báıek bolǵandaı...

"Sáti túsip, ózime quıyp qoıǵandaı kostúm tabylsa, mekteptegi maqtanshaq qyzdardyń: "Oı, papasynyń kıimin kıip alypty, qarańdarshy, qyzdar-aý, qanshama úlkendigin" deıtin jelikpe sózder aıtqanyn kórer em sonda, - dep oılady ol. - "Asyltas ta olarǵa qosylmaıtyn bolady. Qaıta solardyń barlyǵyn da: "Oı, pále, mynaýyń naǵyz stýdent qoı, apyr-aý, qalaısha qatyp ketkensiń" degizbesem, ákel qolyńdy..."

Ol qan bazardy aralaı júrip saýdalasty. Bir kezde surǵylt kostúmge kózi tústi. Óńi solǵyndaý ma, qalaı óziniń?

― Myna zatyńyzdyń quny qansha?

― Qaısysy, bastondy aıtamysyń?

― Iá, dáp sol.

― Balaqanym, túıeniń tisin ashyp turǵanyńdy túsinemisiń? - dedi qısyq kóz satýshy qýaqylanyp.

― Siz meniń aqsham joq dep otyrmysyz, qaýiptenbeı-aq, saýdańyzdy júrgize berińiz, -dedi ol, kádimgideı eseıgen adamnyń pishinin kórsetip.

― Unasa, alyńyz. Baǵasy eki-aq júz som, - dedi satýshy da balanyń úlken kisige uqsaýǵa tyrysqan reńin tanyp.

― Aldymen ólshep kórelik, - dedi Qaıyrjan. "Eki júz som" degende janyna jaı túskendeı bola jazdaǵanyn jasyryp: - Qonymdy bolsa, saýdalasarmyz da.

Kıinip kórip edi, eki jeńi shubatylyp shyǵa keldi. Munysyna ol ishteı qýanyp ta tur.

― Mynaýyńyz shamaly keńdeý eken, - dep keri qaıyrdy.

― Shamaly emes, týra sendeı on qara domalaq bala kıse de úlken keledi, - dedi álgi satýshy kekesin kúlkimen.

Qaıyrjan bul sózderdi estimegensip, ilgeri tartty. Ol óziniń saýdalasý jaıyn jóndi bilmeıtindigin birden sezdirip alǵanyna ókinip qaldy. "Áli de syr bildirmeı saýdalasa berý kerek, - dep oılady ol. - Ásirese ashyq aýyz ekenimdi eshbir janǵa sezdirmeýim jón. Kim biledi, keıbir qýlardyń munymdy paıdalanyp ketýi de múmkin ǵoı..."

Ol taǵy bir magazınge kelip, saýdalasa bastady.

― Ana bir kostúmińizdi kórsetińizshi, - dedi, qarakók matadan tigilgen kıimdi nusqap.

― Damskıı, 48-shi razmer, - dedi satýshy áıel.

― Úlkendeý eken-aý, - dedi ol mamasyna kıim izdep júrgen qalypqa túsip. Áıel men erler kıimin ajyrata almaý baryp turǵan keshshelik emes pe. Onysyn qalaısha sezdirsin.

Endi ol burynǵysynsha qyzý saýdalasýdan tyıylaıyn dedi. Janyndaǵy aqshasynyń onshama bazar kóshirerlikteı emes ekendigine de kózi jetti. Árbir kıimge baǵdarlaı qarap, jarnamasyn oqyp, úlken-kishiligin anyqtap baryp saýdalasýǵa kiristi. Osylaısha birshama "saýda tamyryn" basyńqyrap júrip arzan qoldy qońyr pıjak aldy. Ustap kórip edi, matasy tym juqa eken, biraq ta ıyǵy ıyǵyna, beli beline shaq kele ketti. İsi ońǵarylǵanda, pıdjagi óńdes shalbar da ushyrasyp qaldy. Ekeýinen artylǵan aqshanyń eki somyna ájesine naýat almaqshy, o kisi sony jaqsy kóredi. Qalǵanyna nendeı nárse alsa oryndy bolar edi? "Jaraıdy, artylǵandaryn kúnbe-kún kıno kórýge jaratarmyn", - dep oılady. Biraq dál osy kezde kóńiline oqys oı kelgen, jaınańdap súısinip ketti.

― Qalǵanyna Asyltasqa syılyq alyp baraıyn, qýanǵanynan mereıi ósip qalsyn! -dep raqattandy. - Ne alsam eken... Men oǵan aq bantık syılaıyn, shashyna jelbiretip taǵyp júrse, qandaı tamasha bolar edi, shirkin!

Ol aq bantıkti Asyltasty kózine elestetti. "Alar ma eken, maqul kórip qabyldaı qoıar ma eken? Áı, ala qoımas, qaıter deısiń ony, - degen sýyq kúmán tula boıyn aralady. -Almaýǵa eshqandaı qaqysy joq, - dep oılady ózin ózi jubatyp. - Dos, tatý bolaıyq, tazalyqtyń belgisi bolsyn, - dep usynamyn. Ózimen dos bolýdy kópten beri armandap júrgenimdi aıtyp, oıymdy túsindiremin. Sosyn, bizdiń dostyǵymyz máńgi jasaıtyn bolady..."

Aýylǵa kire beristegi kishkene jyraǵa tasalanyp, kıimin aýystyrdy. Eski kıimderin torǵa orap alyp, Asyltasqa degen bantıgine bir býda báısheshek býdy. Ine-jipten jańa shyqqan kostúm-shalbary úılesip, jarasyp tur. Onysyn ózi de sezgen tárizdi. "Dál osy kúıimmen Asyltasqa jolyqpaı ketýim tup-týra kúnámen teń, - dep oıyn túıdi. - Báribir, eger ony búgin kórmesem, tipti de tynshı almaspyn, jol-jónekeı jolyqqanym ońdy".

Aqyryndap kep esigin qaǵyp edi, Asyltastyń ózi shyqty.

― Qaıyrjanbysyń, sen qaı jaqtan adasyp júrsiń?

― Men bazardan kele jatyrmyn. Komsomol jınalysy qashan bolar eken dep...

― Júr, úıge kir.

― Men saǵan syılyq ákeldim, Asyltas.

― Syılyq? Qandaı syılyq?

― Bantık...

Ol artyna jasyryp turǵan syılyǵyn usyndy. Asyltas shynymen qýanyp qaldy. Appaq tisterin kórsetip:

― Oı, qandaı ádemi, raqmet, Qaıyrjan! - dedi.

Sosyn ekeýi aýyzǵy bólmege kirdi. Asyltas:

― Men qazir kelemin, - dedi de arǵy bólmege kirip ketti.

Qaıyrjan úı ishiniń sonshama tap-tuınaqtaı jınaqylyǵyna tań qaldy. "Osy úıge suraýsyz kirip, suraýsyz shyǵyp júrgen adamnyń armany bolmas, sirá", - dep oılady. Kóz qıyǵy tór aldyna túsip edi, Asyltastyń mekteptegi sýretiniń úlkeıtilgen danasy ilýli tur eken. Ol betin ot sharpyp ótkendeı tómen qarady...

Arǵy bólmeden Asyltas shyqty. Shashyna syılyq bantıgin taǵyp alypty. Qýana oınaqshyǵan qos janary jylt-jylt etedi. "Qandaı ádemi qyz, - dep oılady Qaıyrjan. -Men oǵan taǵy syılyq áperemin, endigi joly qyzyl oramal ákelemin".

― Qalaı, unaı ma, Qaıyrjan?

― Sondaı ádemi, sen endigári sheshpeıtin bol!

― Árıne, sheshpeımin.

― Túnde de taǵyp jatamysyń? - dedi ol, qýanǵanynan ne aıtaryn bilmeı.

― Joq, men túnde sheship qoıamyn, áıtpese, qyrtystanyp qalady.

― Árıne, súıtedi.

― Tórge shyq, men qazir shaı ázirlep jibereıin. Sosyn úsheýlep otyryp shaı ishemiz.

Qaıyrjan manadan beri dabyrlap sóılegenine uıalyp qaldy.

― Mamań úıde me edi? - dedi bolar-bolmas daýys shyǵaryp.

― Tss... úıde qonaq otyr.

― Qaı úıde?

― Arǵy bólmede.

― Týystaryń ba?

― Joq, byltyr bizdiń mektepti bitirip, Qarataýǵa jumysqa ketken Erjan bar emes pe edi, sol kelip otyr.

― Á-á.

― Jaraıdy... Men qazir bir sekýnd ishinde shaı ázirleı qoıaıyn.

― Men osy arada-aq otyra beremin.

― Má, onda myna álbomdy kóre otyr. - Asyltas álbom usyndy.

Qaıyrjannyń ottaı janǵan júregi sý sepkendeı basylyp qaldy. Buǵan eshkim esh nárse dep renjitpese de, áldeneden kóńili qalǵandaı tas túıin reńge aýysty. Selsoq, beıjaı otyrdy.

Asyltas bolsa birese ishke kirip, birese syrtqa shyǵyp, shaı qamymen júr. Bir kezde irge jaqtaǵy, qonaq otyr degen bólmege kirip ketip edi, jym-jylas shyqpaı qaldy. Qaıyrjan demin ishine tartyp alyp, lebin shyǵarmaı tyń tyńdady. Jańadan yzyldaı bastaǵan temir sháýgimniń daýsy estiledi. Arǵy bólmeden birtindep paraqtalǵan qaǵaz sybdyry bilinedi, "shık-shık-shık-shık-shık-shık" dep saǵat tili tyrsyldaıdy...

― Osy joly mamańa ózim aıtyp, oqýyńdy bitirisimen Qarataýǵa kelýińe ruqsat suraımyn...

― Joq, Erjan, áýre bolma, mamam meniń ınjener bolǵanymdy unatady. Almatyǵa jibergeli júr.

― Qarataýǵa she?

― Saǵan báribir emes pe...

Qaǵaz sybdyrlady ma, joq, bolmasa úıdegi ekeý súıisti me, ol eki arasyn Qaıyrjan ańǵarǵan joq, kózderi qaraýytyp, tynysy taryldy.

Bar oılaǵany:

― Jaýyzdar eken ǵoı, ekeýi de jaýyz eken ǵoı, - degen sóz ǵana boldy. Janaryn japqan jastan ba eken, ol tysqa shyǵyp dalaǵa qaraǵanda, báısheshekterdiń shymqaı aqtary tógilip túsip, balqyp erip, qozǵalǵandaı kórindi...

---