Beıbitshilik – baǵa jetpes baǵymyz
Aqmola oblysy, Býrabaı aýdanynyń
Tilderdi oqytý ortalyǵynyń oqytýshysy
Mashırova Anar Qalymjanqyzy
Sabaqtyń taqyryby: Beıbitshilik – baǵa jetpes baǵymyz
Sabaqtyń maqsaty: Uly Otan soǵysy, onyń halyqqa tıgizgen zardaptary, Uly jeńistiń mán - mańyzy týraly maǵlumat berý; 1941 - 1945 jylǵy Uly otan soǵysynda nemis basqynshylaryn talqandaýda Qazaqstan halqynyń maıdanda jáne tylda kórsetken eren erligin pash etý; Otan úshin janyn qıǵan batyrlardyń erlikterine taǵzym ete otyryp, olardy qurmetteýge tárbıeleý; patrıotızmge, eljandylyqqa, batyldyqqa baýlý. Otan tarıhyna degen súıispenshilikterin arttyrý, óz halqymyzdyń tarıhyn qurmetteı bilýge, dúnıe júzindegi basqa ult ókilderiniń dostyǵyn nyǵaıtýǵa tárbıeleý, eline degen súıispenshiligin oıatý.
Sabaqtyń ádis - tásili: mánerlep oqý, sahnalyq kórinis
Sabaqtyń túri: sahnalyq kórinis
Kórnekilik: proektor, úsh buryshty hat, rúkzak, «tyldaǵy analar týraly fılm», slaıdtar
Sabaqtyń barysy: Uıymdastyrý kezeńi.
Kórinis: «Soǵys qasireti» (kúı oınap turady)
Nemeresi: Áje, áje! Búgin menen baqytty adam joq. Jańa ómirdiń baspaldaǵyn dáriger bop bastaǵym keledi. (ájesin qushaqtap erkeleı kúledi)
Ájesi: Talabyna nur jaýsyn, armanyńa jet balam! (mańdaıynan súıip, qasyna otyrǵyzady, ákesi jymıyp, salmaqty kıip te pyshaǵyn qaırap otyra beredi, kelini ydys alyp, kele jatyp, radıodaǵy habardy tyńdap turyp qalady).
Radıo: Tyńdańyzdar! Tyńdańyzdar! Sóılep turǵan Moskva. Búgin, tańerteńgi saǵat 4 - te Nemis fashısteri Germanıa men Sovet Odaǵynyń arasyndaǵy shabýl jasamaý týraly shartty opasyzdyqty buzyp, bizdiń elimizdiń aýmaǵyna basyp kirdi.
(Án «Sváshennaıa voına», qolyndaǵy ydysy túsip ketken kelini jylap, betin jabady).
Nemeresi:
— Attan! — dedi,
Ol qazir attanady.
Jaýyngerdiń rolin atqarady.
Nege bizge úmitsiz tesilesiń?
Attan, áke,
Jolyńnan keshigesiń.
Keýdesinde jany bar paqyrlaryń,
Taýyp jeıdi sensiz de nesibesin. (ákesin kelip qushaqtaıdy)
Ákesi:
Tyńda balam, tyńda kúnim,
Bolýǵa jara qolqanat.
Kári anam, sábı iniń,
Barlyǵy saǵan amanat.
Ájesi:
— Oralsyn aman jerine,
Kórissin týǵan elimen.
Keliń - aý kózdeı qaltaǵa
Topyraq salyp berip jiber.
Kelin:
— (qaltaǵa salynǵan topyraqty bergen kelin)
Kebin kıgen óledi,
Kebenek kıgen keledi.
Úlken úıden dám tatsa,
Keshikpeı deıdi keledi. (jarynyń sońynan jylap qalady)
Án «Kesteli oramal»
Júrgizýshi: Bult torlady aspandy
Qara jer qanǵa lastandy
Zeńbirek atyp jan - jaqtan,
Osylaı soǵys bastaldy.
(Án «Sváshennaıa voına).
Dokýmentalnyı fılm kórsetiledi ( 1941 j.)
1 - tyńdaýshy: Soǵys degen qaıdan shyqty,
Avtory kim alǵashqy?
Esil adam, esi ketip,
Oǵan nesin jarmasty?!
Búkil adam tarıhynyń betin nege qan basty?
2 - tyńdaýshy: Soǵys degen — aqqan sory aqsúıektiń, quldyń da,
Soǵys degen — tókken ary uldyń jáne qyzdyń da.
Soǵys degen — Sotqarlardyń qolyndaǵy naızasy,
Soǵys degen — soǵys degen — zulymdyqtyń aınasy.
3 - tyńdaýshy: Naızaǵaı jıi - jıi shaqpaqtalyp,
Maıdanǵa azamattar jatty attanyp.
Ejelden bizdiń eldiń rýhy asqaq,
Senimin qaldy sonda saqtap halyq.
«Alar jaý sybaǵasyn ońbaı bizden».
Shyǵamyz
Sońǵy kúshpen,
Sońǵy aıbynmen.
Qorǵaımyz baıtaq eldi,
Óıtkeni ony
Ár urpaq óz tusynda qorǵaı bilgen.
(Tyńdaýshylar sapqa turyp, sapqa turý ádisterin kórsetedi)
án aıtyp, soǵysqa attanady)
4 - tyńdaýshy: Otanǵa jaýlar qaptady,
Opasyz jaýlar taptady.
Qasıetti jer úshin
Qasterlep batyr el úshin
Álıa, Mánshúk, Tólegen jaýlardyń kórin joıdy olar.
5 - tyńdaýshy: Aǵalar saptan shyqpasyn,
Analar qabaq shytpasyn,
Baqytqa jetip bar adam,
Sábıler tynysh uıyqtasyn.
Júrgizýshi: 1418 kúnge sozylǵan, 60 eldi qamtyǵan, 120 mıllıonǵa jýyq adamǵa soldat shınelin kıgizgen mundaı soǵys adamzat tarıhynda bolǵan emes. Bul surapyl maıdanda qanshama mıllıon adamnyń ómiri qyrshynynan qıyldy. Osynaý qandy qyrǵynǵa Qazaqstannan 1 mln. 366 myń adam qatysty. Ókinishke qaraı, olardyń barlyǵy týǵan jerine qaıtadan oralmady.
Fılm (1943 j.)
(Sahnada alaýdyń janynda otyrǵan soldattar. «Temnaıa noch» ánin oryndaıdy).
Júrgizýshi: Soǵys jyldarynda Qazaqstan tylynda jeńisti jaqyndatý úshin eseli eńbek úlgisi kórsetildi. Eńbekshiler maıdanǵa kómek retinde 1600 vagon syılyq jiberdi. Olar jyly kıimder, azyq – túlikter. Jaýǵa atylǵan 10 oqtyń 9 - y Qazaqstan qorǵasynynan jasaldy. Jeńisti jaqyndatýǵa tyl eńbekkerleriniń úlesi erekshe boldy. Ózderi qara sý men shalapty, qara nandy talǵajaý etken halyq bar jaqsysyn, bar jylysyn 1418 kún boıy maıdanǵa jiberdi. Soǵys jyldaryndaǵy analar eńbegi erekshe edi. Olar óz jarlarynyń, balalarynyń, nemereleriniń qandy maıdannan aman – saý oralýyn tilep, eldegi eńkeıgen qarttar men eńbektegen balalarǵa basshy bola bildi.
(Ortada tyldaǵy áıelder toqyma toqyp, qolǵap tigip otyrǵan analar kórinisi)
Ana: E, bul soǵys bárimizdi de eseńgiretip jiberdi - aý.
(Osy kezde poshtashy qyz kele jatqany habarlanady. Poshtashy qyz júgirip keledi).
Poshtashy qyz: Súıinshi, súıinshi hat keldi.
(Analar dybyrlasyp hattyń kimge kelgenin bilýge asyǵady. Kimge keldi? Maǵan ba?)
Poshtashy qyz: Kúlásh apanyń balasynan hat keldi. (Hatty berip, basqa aýylǵa hat aparýyn aıtyp qoshtasyp ketedi).
Poshtashy qyz: Basqa aýylǵa barýym kerek. Saý bolyńyzdar!
(Ana balasynan kelgen hatty ashyp oqıdy. Maıdannan kelgen hat taspadan tyńdalady).
Daýys: Anashym, men ómirdi qımaı baramyn. Siz 50 jastasyz, al men 24 ǵanamyn. Men ómir súrgim keledi mama. Sebebi men áli kóp is tyndyrýym kerek edi. Nemis basqynshylaryn jeńý úshin ómir súrgim keledi. Meniń ajalym úshin bireýler ósh alatynyna senemin. Jylamashy, mama. Men jeńis úshin ómirimdi qıdym ǵoı. Halqyń úshin qurban bolý qorqynyshty emes. Degenmen men áli ómir súrgim keledi…. Beıbit ómirdiń, soǵyssyz ómirdiń qandaı bolatynyn kórgim keledi…
Ana týraly ballada
Áli esimde, biledi jurt, biledi,
El basyna qater tóngen jyl edi.
Qımastaryn qan maıdanǵa uzatyp,
Qars aıyrylǵan analardyń júregi.
O, analar, osyndaısyń báriń de,
Osyndaısyń jasyń - daǵy, káriń de.
Syıynatyn bolsa ómirde qudiret,
Syıynar em ana degen táńirge.
Soǵys julyp ketti úıiniń tiregin,
Soǵys buzdy qýanyshyn, reńin.
Turdy ana kúıeýinen aıyrylyp,
Turdy qushyp tek qana onyń kúregin.
Aq súti onyń óteýsiz jaı qala ma,
Boryshty oǵan nebir darqan, dana da!
Tirlik seýip kele jatqan dúnıege,
Áı, adamdar, jol berińder anaǵa.
Taǵy da úmit, shek qala ma armanǵa,
Ómirge yntyq, ana shóli qanǵan ba?!
Ana – úmit, ana – jiger, ana – azamat,
Odan berik, odan názik jan bar ma?!
(Radıodan soǵystan bitkeni habarlandy. Radıolaǵy dybys: Tyńdańyzdyr! Tyńdańyzdar! 1945 jyl 8 mamyr Sovet armıasy nemis basqynshylaryn keri shegindirdi. )
(Fılm 1945 j.)
Júrgizýshi: 1945 jyldyń 30 sáýiriniń keshinde 6 saǵat 30 mınýtta Jeńis týy tigildi. Tý tikken — Raqymjan Qoshqarbaev. 4 jylǵa jýyq sozylǵan qan tógis aıaqtaldy. 9 mamyr — Jeńis kúni. Biraq bul jeńis ońaılyqpen kelmedi. KSRO - nyń 1710 qalasy kúl talqan boldy. 70 myńnan astam selo men derevnány órttep jiberdi. Qanshama ana balasyz, qanshama bala ákesiz qaldy. Soǵys dalasynan 20 mıllıonnan astam adam qaıtqan joq, al sonyń ishinde 350 myńy qazaq bolatyn.
Júrgizýshi: 1941 - 1945 jyldary erlikpen qaza tapqan jaýyngerler rýhyna taǵzym etip, 1 mınýt únsiz turyp eske túsireıik.
1 – mınýt únsizdik
Júrgizýshi: Mine, ata - babalarymyzdyń arqasynda búgingi kúni óz táýelsizdigimdi alyp, egemendi el bolyp, álemge tanylyp otyrmyz. Óz ánuranymyz, óz eltańbamyz, árqashan bıikten kóriner týymyz bar. Bul biz úshin úlken qýanysh, úlken baqyt.
(Jaýyngerlerimiz elge oralady, zalǵa soǵystan kelgen soldattar kiredi. Aldarynan gúl shoqtaryn ustaǵan qyzdar shyǵady).
Júrgizýshi: Qýanyshymyz, jeńisimiz uzaǵynan bolsyn dep búgingi merekelik sharamyzdy aıaqtaımyz. Elimizde beıbitshilik bolsyn! Analarymyzdyń zarlaǵan, sábılerimizdiń jylaǵan daýysy estilmesin! Aıbyndy azamattarymyz aman bolsyn!
(Jeńis kúni áni oryndalady).
Tilderdi oqytý ortalyǵynyń oqytýshysy
Mashırova Anar Qalymjanqyzy
Sabaqtyń taqyryby: Beıbitshilik – baǵa jetpes baǵymyz
Sabaqtyń maqsaty: Uly Otan soǵysy, onyń halyqqa tıgizgen zardaptary, Uly jeńistiń mán - mańyzy týraly maǵlumat berý; 1941 - 1945 jylǵy Uly otan soǵysynda nemis basqynshylaryn talqandaýda Qazaqstan halqynyń maıdanda jáne tylda kórsetken eren erligin pash etý; Otan úshin janyn qıǵan batyrlardyń erlikterine taǵzym ete otyryp, olardy qurmetteýge tárbıeleý; patrıotızmge, eljandylyqqa, batyldyqqa baýlý. Otan tarıhyna degen súıispenshilikterin arttyrý, óz halqymyzdyń tarıhyn qurmetteı bilýge, dúnıe júzindegi basqa ult ókilderiniń dostyǵyn nyǵaıtýǵa tárbıeleý, eline degen súıispenshiligin oıatý.
Sabaqtyń ádis - tásili: mánerlep oqý, sahnalyq kórinis
Sabaqtyń túri: sahnalyq kórinis
Kórnekilik: proektor, úsh buryshty hat, rúkzak, «tyldaǵy analar týraly fılm», slaıdtar
Sabaqtyń barysy: Uıymdastyrý kezeńi.
Kórinis: «Soǵys qasireti» (kúı oınap turady)
Nemeresi: Áje, áje! Búgin menen baqytty adam joq. Jańa ómirdiń baspaldaǵyn dáriger bop bastaǵym keledi. (ájesin qushaqtap erkeleı kúledi)
Ájesi: Talabyna nur jaýsyn, armanyńa jet balam! (mańdaıynan súıip, qasyna otyrǵyzady, ákesi jymıyp, salmaqty kıip te pyshaǵyn qaırap otyra beredi, kelini ydys alyp, kele jatyp, radıodaǵy habardy tyńdap turyp qalady).
Radıo: Tyńdańyzdar! Tyńdańyzdar! Sóılep turǵan Moskva. Búgin, tańerteńgi saǵat 4 - te Nemis fashısteri Germanıa men Sovet Odaǵynyń arasyndaǵy shabýl jasamaý týraly shartty opasyzdyqty buzyp, bizdiń elimizdiń aýmaǵyna basyp kirdi.
(Án «Sváshennaıa voına», qolyndaǵy ydysy túsip ketken kelini jylap, betin jabady).
Nemeresi:
— Attan! — dedi,
Ol qazir attanady.
Jaýyngerdiń rolin atqarady.
Nege bizge úmitsiz tesilesiń?
Attan, áke,
Jolyńnan keshigesiń.
Keýdesinde jany bar paqyrlaryń,
Taýyp jeıdi sensiz de nesibesin. (ákesin kelip qushaqtaıdy)
Ákesi:
Tyńda balam, tyńda kúnim,
Bolýǵa jara qolqanat.
Kári anam, sábı iniń,
Barlyǵy saǵan amanat.
Ájesi:
— Oralsyn aman jerine,
Kórissin týǵan elimen.
Keliń - aý kózdeı qaltaǵa
Topyraq salyp berip jiber.
Kelin:
— (qaltaǵa salynǵan topyraqty bergen kelin)
Kebin kıgen óledi,
Kebenek kıgen keledi.
Úlken úıden dám tatsa,
Keshikpeı deıdi keledi. (jarynyń sońynan jylap qalady)
Án «Kesteli oramal»
Júrgizýshi: Bult torlady aspandy
Qara jer qanǵa lastandy
Zeńbirek atyp jan - jaqtan,
Osylaı soǵys bastaldy.
(Án «Sváshennaıa voına).
Dokýmentalnyı fılm kórsetiledi ( 1941 j.)
1 - tyńdaýshy: Soǵys degen qaıdan shyqty,
Avtory kim alǵashqy?
Esil adam, esi ketip,
Oǵan nesin jarmasty?!
Búkil adam tarıhynyń betin nege qan basty?
2 - tyńdaýshy: Soǵys degen — aqqan sory aqsúıektiń, quldyń da,
Soǵys degen — tókken ary uldyń jáne qyzdyń da.
Soǵys degen — Sotqarlardyń qolyndaǵy naızasy,
Soǵys degen — soǵys degen — zulymdyqtyń aınasy.
3 - tyńdaýshy: Naızaǵaı jıi - jıi shaqpaqtalyp,
Maıdanǵa azamattar jatty attanyp.
Ejelden bizdiń eldiń rýhy asqaq,
Senimin qaldy sonda saqtap halyq.
«Alar jaý sybaǵasyn ońbaı bizden».
Shyǵamyz
Sońǵy kúshpen,
Sońǵy aıbynmen.
Qorǵaımyz baıtaq eldi,
Óıtkeni ony
Ár urpaq óz tusynda qorǵaı bilgen.
(Tyńdaýshylar sapqa turyp, sapqa turý ádisterin kórsetedi)
án aıtyp, soǵysqa attanady)
4 - tyńdaýshy: Otanǵa jaýlar qaptady,
Opasyz jaýlar taptady.
Qasıetti jer úshin
Qasterlep batyr el úshin
Álıa, Mánshúk, Tólegen jaýlardyń kórin joıdy olar.
5 - tyńdaýshy: Aǵalar saptan shyqpasyn,
Analar qabaq shytpasyn,
Baqytqa jetip bar adam,
Sábıler tynysh uıyqtasyn.
Júrgizýshi: 1418 kúnge sozylǵan, 60 eldi qamtyǵan, 120 mıllıonǵa jýyq adamǵa soldat shınelin kıgizgen mundaı soǵys adamzat tarıhynda bolǵan emes. Bul surapyl maıdanda qanshama mıllıon adamnyń ómiri qyrshynynan qıyldy. Osynaý qandy qyrǵynǵa Qazaqstannan 1 mln. 366 myń adam qatysty. Ókinishke qaraı, olardyń barlyǵy týǵan jerine qaıtadan oralmady.
Fılm (1943 j.)
(Sahnada alaýdyń janynda otyrǵan soldattar. «Temnaıa noch» ánin oryndaıdy).
Júrgizýshi: Soǵys jyldarynda Qazaqstan tylynda jeńisti jaqyndatý úshin eseli eńbek úlgisi kórsetildi. Eńbekshiler maıdanǵa kómek retinde 1600 vagon syılyq jiberdi. Olar jyly kıimder, azyq – túlikter. Jaýǵa atylǵan 10 oqtyń 9 - y Qazaqstan qorǵasynynan jasaldy. Jeńisti jaqyndatýǵa tyl eńbekkerleriniń úlesi erekshe boldy. Ózderi qara sý men shalapty, qara nandy talǵajaý etken halyq bar jaqsysyn, bar jylysyn 1418 kún boıy maıdanǵa jiberdi. Soǵys jyldaryndaǵy analar eńbegi erekshe edi. Olar óz jarlarynyń, balalarynyń, nemereleriniń qandy maıdannan aman – saý oralýyn tilep, eldegi eńkeıgen qarttar men eńbektegen balalarǵa basshy bola bildi.
(Ortada tyldaǵy áıelder toqyma toqyp, qolǵap tigip otyrǵan analar kórinisi)
Ana: E, bul soǵys bárimizdi de eseńgiretip jiberdi - aý.
(Osy kezde poshtashy qyz kele jatqany habarlanady. Poshtashy qyz júgirip keledi).
Poshtashy qyz: Súıinshi, súıinshi hat keldi.
(Analar dybyrlasyp hattyń kimge kelgenin bilýge asyǵady. Kimge keldi? Maǵan ba?)
Poshtashy qyz: Kúlásh apanyń balasynan hat keldi. (Hatty berip, basqa aýylǵa hat aparýyn aıtyp qoshtasyp ketedi).
Poshtashy qyz: Basqa aýylǵa barýym kerek. Saý bolyńyzdar!
(Ana balasynan kelgen hatty ashyp oqıdy. Maıdannan kelgen hat taspadan tyńdalady).
Daýys: Anashym, men ómirdi qımaı baramyn. Siz 50 jastasyz, al men 24 ǵanamyn. Men ómir súrgim keledi mama. Sebebi men áli kóp is tyndyrýym kerek edi. Nemis basqynshylaryn jeńý úshin ómir súrgim keledi. Meniń ajalym úshin bireýler ósh alatynyna senemin. Jylamashy, mama. Men jeńis úshin ómirimdi qıdym ǵoı. Halqyń úshin qurban bolý qorqynyshty emes. Degenmen men áli ómir súrgim keledi…. Beıbit ómirdiń, soǵyssyz ómirdiń qandaı bolatynyn kórgim keledi…
Ana týraly ballada
Áli esimde, biledi jurt, biledi,
El basyna qater tóngen jyl edi.
Qımastaryn qan maıdanǵa uzatyp,
Qars aıyrylǵan analardyń júregi.
O, analar, osyndaısyń báriń de,
Osyndaısyń jasyń - daǵy, káriń de.
Syıynatyn bolsa ómirde qudiret,
Syıynar em ana degen táńirge.
Soǵys julyp ketti úıiniń tiregin,
Soǵys buzdy qýanyshyn, reńin.
Turdy ana kúıeýinen aıyrylyp,
Turdy qushyp tek qana onyń kúregin.
Aq súti onyń óteýsiz jaı qala ma,
Boryshty oǵan nebir darqan, dana da!
Tirlik seýip kele jatqan dúnıege,
Áı, adamdar, jol berińder anaǵa.
Taǵy da úmit, shek qala ma armanǵa,
Ómirge yntyq, ana shóli qanǵan ba?!
Ana – úmit, ana – jiger, ana – azamat,
Odan berik, odan názik jan bar ma?!
(Radıodan soǵystan bitkeni habarlandy. Radıolaǵy dybys: Tyńdańyzdyr! Tyńdańyzdar! 1945 jyl 8 mamyr Sovet armıasy nemis basqynshylaryn keri shegindirdi. )
(Fılm 1945 j.)
Júrgizýshi: 1945 jyldyń 30 sáýiriniń keshinde 6 saǵat 30 mınýtta Jeńis týy tigildi. Tý tikken — Raqymjan Qoshqarbaev. 4 jylǵa jýyq sozylǵan qan tógis aıaqtaldy. 9 mamyr — Jeńis kúni. Biraq bul jeńis ońaılyqpen kelmedi. KSRO - nyń 1710 qalasy kúl talqan boldy. 70 myńnan astam selo men derevnány órttep jiberdi. Qanshama ana balasyz, qanshama bala ákesiz qaldy. Soǵys dalasynan 20 mıllıonnan astam adam qaıtqan joq, al sonyń ishinde 350 myńy qazaq bolatyn.
Júrgizýshi: 1941 - 1945 jyldary erlikpen qaza tapqan jaýyngerler rýhyna taǵzym etip, 1 mınýt únsiz turyp eske túsireıik.
1 – mınýt únsizdik
Júrgizýshi: Mine, ata - babalarymyzdyń arqasynda búgingi kúni óz táýelsizdigimdi alyp, egemendi el bolyp, álemge tanylyp otyrmyz. Óz ánuranymyz, óz eltańbamyz, árqashan bıikten kóriner týymyz bar. Bul biz úshin úlken qýanysh, úlken baqyt.
(Jaýyngerlerimiz elge oralady, zalǵa soǵystan kelgen soldattar kiredi. Aldarynan gúl shoqtaryn ustaǵan qyzdar shyǵady).
Júrgizýshi: Qýanyshymyz, jeńisimiz uzaǵynan bolsyn dep búgingi merekelik sharamyzdy aıaqtaımyz. Elimizde beıbitshilik bolsyn! Analarymyzdyń zarlaǵan, sábılerimizdiń jylaǵan daýysy estilmesin! Aıbyndy azamattarymyz aman bolsyn!
(Jeńis kúni áni oryndalady).
You Might Also Like
