Durys tamaqtanbaýdyń keri áseri
Almaty oblysy İle aýdany
«№35 orta mektep» MKM 9 synyp jetekshisi
Tezekbaeva Laýra Maýlenbaevna
Synyp saǵaty
Durys tamaqtanbaýdyń keri áseri
Maqsaty: Paıdaly jáne zıandy taǵamdyq zattarmen tanystyrý.
Tamaqtaný erejelerin jattaý.
Uzaq ómir súrý úshin basty sebep - durys tamaqtana bilýge tikeleı baılanysty ekenin dáleldeý.
Durys tamaqtana bilý mádenıetine tárbıeleý.
Synyp saǵatynyń kórnekiligi: Naqyl sózder, slaıd.
Synyp saǵatynyń barysy:
Aǵzanyń densaýlyǵyna tuqym qýalaýshylyq, ekologıa, zıandy ádet degen sıaqty faktorlar áser etetini anyq, oǵan qosa durys tamaqtaný da mańyzdy ról atqarady. Zıandy taǵamdardyń zalaly birden baıqalmasa da, ýaqyt óte kele mindetti túrde ózi jaıly syr bere bastaıdy. Durys tamaqtanbaý kóptegen aýrýlardyń týýyna yqpal etedi.
Durys tamaqtanbaý degenimiz ne?
Durys tamaqtanbaý túsiniginiń aıasy keń. Buǵan shamadan tys tamaqtaný, zıandy taǵamdardy jıi tutyný, qatań dıetalar, ashtyq jáne t. b. kiredi.
Siz durys tamaqtanbaı júrsiz, eger:
- qarnyńyz ashpasa da tamaq jeısiz;
- kóp mólsherde qant jáne quramynda rafınadtalǵan qanty kóp ónimderdi jıi tutynasyz;
- qosymsha ónimderi bar taǵamdardy jıi tutynasyz;
- tamaq jeý mádenıetin saqtamaısyz: dastarqan ústinde emes, teledıdar nemese kompúter aldynda tamaqtanasyz;
- tym kóp nemese tym az tamaq jeısiz;
- júrip bara jatyp tamaq jeısiz;
- rasıonyńyzǵa jemister men kókónisterdi qospaısyz;
- turaqty azyqtaný tártibi joq bolǵandyqtan keıde túnde de tamaq jeısiz;
- dıetaǵa jıi otyrasyz.
Durys tamaqtanbaýdyń zıany
Atalǵan ár pýnkt densaýlyqqa orasan zor zıan tıgizip, saldary jaǵymsyz bolýy múmkin. Al ishek - qaryn joldary aýyratyn adamdar úshin, balalar men júkti áıelderge bulaı tamaqtaný tipti jaramaıdy. Adam aǵzasy jetkilikti túrde nárli zattardy alý úshin qarnyńyz qatty ashqan kezde emes, azdap ashqan kezde tamaqtaný kerek. Eger siz stressten tamaq jeıtin bolsańyz nemese tátti bolǵany úshin, ádet boıynsha tamaq jeı berseńiz, ishte aýyrlyq paıda bolyp, asqazanda tym kóp asqazan qyshqyly qurylady, bul gastrıt nemese jaraǵa ákep soǵady.
Shamadan tys qant tutyný uıqy bezine salmaq túsiredi, budan ol kóp mólsherde ınsýlın bóle bastaıdy. Nátıjesinde bul proses buzylyp, qant dıabeti beleń alady.
Sonymen qatar tym kóp mólsherde tátti tutyný semizdik pen karıeske uryndyrady.
Kóp mólsherdegi ashshy taǵamdar aǵzadaǵy suıyqtyqty bógep, nesep tas aýrýy men júrek - tamyr júıesi aýrýlaryn týdyrady.
Qosymsha ónimder kóptegen taǵamdardyń quramynda bolady. Olardyń keıbireýiniń esh zıany joq, al keıbiri alergıa týdyryp, asqazan men ishek aýrýlarynyń týýyna sep bolady.
Qosymsha ónimdi taǵamdardyń mólsherin azaıtý úshin oramadaǵy túrli ónimderdi, chıpster, gazdalǵan tátti sýsyn, shujyq, dúken bálishterin azyraq satyp alyńyz.
Eger teledıdar aldynda, gazet oqyp otyryp nemese ınternetten jańalyq oqyp otyryp tamaq jese asqazan sóli durys bólinbeıdi. Bul da óz kezeginde asqazan máselelerin týdyrady. Júrip bara jatyp ta tamaq jeý quptalmaıdy, óıtkeni qımyl - qozǵalys kezinde taǵam durys shaınalmaı, nátıjesinde taǵam durys qorytylmaıdy da aǵzaǵa taǵamnyń paıdaly zattary sińbeıdi.
Eger qatań dıetalar ustanyp, az tamaq jese, aǵzaǵa dárýmender jetispeıtin bolady. Al bul jalpy densaýlyq úshin óte mańyzdy.
Jemister men kókónister adam rasıonynda eleýli oryn alýy kerek. Bul avıtamınoz, ishek mıkroflorasynyń buzylýynyń aldyn alady.
Eger adamnyń turaqty tamaq ishý rejımi bolmasa, aǵza asqazan sólin qashan bólýi kerektigin bilmeı, árdaıym aýyr kúıde bolady, bul da asqazan men ishek aýrýlarynyń týýyna áser etedi. Túnde tamaq jeý quptalmaıdy, óıtkeni as qorytý júıesine demalys qajet.
Adamnyń tamaqtaný mólsheri:
Qazirgi tańda adam bir táýlikte shamamen 800 gram qorek jáne 1, 5 - 2 lıtr sý paıdalanady. Paıdalanatyn jalpy taǵamdar quramynda 15% nárýyzdar, 30% maılar, 55% kómirsýlar bolǵany tıimdi.
Jer sharynyń halqynyń táýliktik rasıony (6 mlrd. adamnan astam) 5 mıllıon tonna qorek quraıdy.
Adam 70 jyl ómirinde 70 tonna sý ishedi, 17 tonna kómirsýlar, 3 tonna nárýyzdar, 2 tonna maılar, 2 - 3 sentner tuzdar, 38 kılogramm fosfor, 8 kılogramm magnııdi paıdalanady.
Suraqtar:
FASTFOOD degenimiz ne?
Artyq salmaq degenimiz ne? Qandaı sebepterin bilesińder?
Sebepter:
* salaýatty ómir saltyn saqtamaý;
* durys tamaqtanbaý;
* qımyldaý belsendiligi tómen.
tapsyrma:
• Bárimiz birige otyryp durys tamaqtaný erejesin quraıyq:
1. Maıly taǵamdardy kóp paıdalanbańyz.
2. Tym ashshy jáne tuzdy taǵamdardan saqtanyńyz
3. Táttiler kóp, al densaýlyq bireý - aq.
4. Jemis – jıdekter - paıdaly taǵam.
5. Kúnine 3 ret, bir ýaqytta tamaqtaný qajet.
6. Tamaqty durystap shaınap jutý kerek.
7. Tym ystyq ne sýyq tamaqtan tis emali buzylady.
8. Túrli dámdeýishter qosylǵan taǵamdar aǵzaǵa óte zıan.
1. Aǵzaǵa kúsh beretin, oılaý qabiletin arttyratyn qandaı taǵamdardy bilesińder?
2. Aǵzanyń damýyna kómektesetin qandaı taǵamdardy bilesińder?
Synyp saǵatyn qorytyndylaý.
«№35 orta mektep» MKM 9 synyp jetekshisi
Tezekbaeva Laýra Maýlenbaevna
Synyp saǵaty
Durys tamaqtanbaýdyń keri áseri
Maqsaty: Paıdaly jáne zıandy taǵamdyq zattarmen tanystyrý.
Tamaqtaný erejelerin jattaý.
Uzaq ómir súrý úshin basty sebep - durys tamaqtana bilýge tikeleı baılanysty ekenin dáleldeý.
Durys tamaqtana bilý mádenıetine tárbıeleý.
Synyp saǵatynyń kórnekiligi: Naqyl sózder, slaıd.
Synyp saǵatynyń barysy:
Aǵzanyń densaýlyǵyna tuqym qýalaýshylyq, ekologıa, zıandy ádet degen sıaqty faktorlar áser etetini anyq, oǵan qosa durys tamaqtaný da mańyzdy ról atqarady. Zıandy taǵamdardyń zalaly birden baıqalmasa da, ýaqyt óte kele mindetti túrde ózi jaıly syr bere bastaıdy. Durys tamaqtanbaý kóptegen aýrýlardyń týýyna yqpal etedi.
Durys tamaqtanbaý degenimiz ne?
Durys tamaqtanbaý túsiniginiń aıasy keń. Buǵan shamadan tys tamaqtaný, zıandy taǵamdardy jıi tutyný, qatań dıetalar, ashtyq jáne t. b. kiredi.
Siz durys tamaqtanbaı júrsiz, eger:
- qarnyńyz ashpasa da tamaq jeısiz;
- kóp mólsherde qant jáne quramynda rafınadtalǵan qanty kóp ónimderdi jıi tutynasyz;
- qosymsha ónimderi bar taǵamdardy jıi tutynasyz;
- tamaq jeý mádenıetin saqtamaısyz: dastarqan ústinde emes, teledıdar nemese kompúter aldynda tamaqtanasyz;
- tym kóp nemese tym az tamaq jeısiz;
- júrip bara jatyp tamaq jeısiz;
- rasıonyńyzǵa jemister men kókónisterdi qospaısyz;
- turaqty azyqtaný tártibi joq bolǵandyqtan keıde túnde de tamaq jeısiz;
- dıetaǵa jıi otyrasyz.
Durys tamaqtanbaýdyń zıany
Atalǵan ár pýnkt densaýlyqqa orasan zor zıan tıgizip, saldary jaǵymsyz bolýy múmkin. Al ishek - qaryn joldary aýyratyn adamdar úshin, balalar men júkti áıelderge bulaı tamaqtaný tipti jaramaıdy. Adam aǵzasy jetkilikti túrde nárli zattardy alý úshin qarnyńyz qatty ashqan kezde emes, azdap ashqan kezde tamaqtaný kerek. Eger siz stressten tamaq jeıtin bolsańyz nemese tátti bolǵany úshin, ádet boıynsha tamaq jeı berseńiz, ishte aýyrlyq paıda bolyp, asqazanda tym kóp asqazan qyshqyly qurylady, bul gastrıt nemese jaraǵa ákep soǵady.
Shamadan tys qant tutyný uıqy bezine salmaq túsiredi, budan ol kóp mólsherde ınsýlın bóle bastaıdy. Nátıjesinde bul proses buzylyp, qant dıabeti beleń alady.
Sonymen qatar tym kóp mólsherde tátti tutyný semizdik pen karıeske uryndyrady.
Kóp mólsherdegi ashshy taǵamdar aǵzadaǵy suıyqtyqty bógep, nesep tas aýrýy men júrek - tamyr júıesi aýrýlaryn týdyrady.
Qosymsha ónimder kóptegen taǵamdardyń quramynda bolady. Olardyń keıbireýiniń esh zıany joq, al keıbiri alergıa týdyryp, asqazan men ishek aýrýlarynyń týýyna sep bolady.
Qosymsha ónimdi taǵamdardyń mólsherin azaıtý úshin oramadaǵy túrli ónimderdi, chıpster, gazdalǵan tátti sýsyn, shujyq, dúken bálishterin azyraq satyp alyńyz.
Eger teledıdar aldynda, gazet oqyp otyryp nemese ınternetten jańalyq oqyp otyryp tamaq jese asqazan sóli durys bólinbeıdi. Bul da óz kezeginde asqazan máselelerin týdyrady. Júrip bara jatyp ta tamaq jeý quptalmaıdy, óıtkeni qımyl - qozǵalys kezinde taǵam durys shaınalmaı, nátıjesinde taǵam durys qorytylmaıdy da aǵzaǵa taǵamnyń paıdaly zattary sińbeıdi.
Eger qatań dıetalar ustanyp, az tamaq jese, aǵzaǵa dárýmender jetispeıtin bolady. Al bul jalpy densaýlyq úshin óte mańyzdy.
Jemister men kókónister adam rasıonynda eleýli oryn alýy kerek. Bul avıtamınoz, ishek mıkroflorasynyń buzylýynyń aldyn alady.
Eger adamnyń turaqty tamaq ishý rejımi bolmasa, aǵza asqazan sólin qashan bólýi kerektigin bilmeı, árdaıym aýyr kúıde bolady, bul da asqazan men ishek aýrýlarynyń týýyna áser etedi. Túnde tamaq jeý quptalmaıdy, óıtkeni as qorytý júıesine demalys qajet.
Adamnyń tamaqtaný mólsheri:
Qazirgi tańda adam bir táýlikte shamamen 800 gram qorek jáne 1, 5 - 2 lıtr sý paıdalanady. Paıdalanatyn jalpy taǵamdar quramynda 15% nárýyzdar, 30% maılar, 55% kómirsýlar bolǵany tıimdi.
Jer sharynyń halqynyń táýliktik rasıony (6 mlrd. adamnan astam) 5 mıllıon tonna qorek quraıdy.
Adam 70 jyl ómirinde 70 tonna sý ishedi, 17 tonna kómirsýlar, 3 tonna nárýyzdar, 2 tonna maılar, 2 - 3 sentner tuzdar, 38 kılogramm fosfor, 8 kılogramm magnııdi paıdalanady.
Suraqtar:
FASTFOOD degenimiz ne?
Artyq salmaq degenimiz ne? Qandaı sebepterin bilesińder?
Sebepter:
* salaýatty ómir saltyn saqtamaý;
* durys tamaqtanbaý;
* qımyldaý belsendiligi tómen.
tapsyrma:
• Bárimiz birige otyryp durys tamaqtaný erejesin quraıyq:
1. Maıly taǵamdardy kóp paıdalanbańyz.
2. Tym ashshy jáne tuzdy taǵamdardan saqtanyńyz
3. Táttiler kóp, al densaýlyq bireý - aq.
4. Jemis – jıdekter - paıdaly taǵam.
5. Kúnine 3 ret, bir ýaqytta tamaqtaný qajet.
6. Tamaqty durystap shaınap jutý kerek.
7. Tym ystyq ne sýyq tamaqtan tis emali buzylady.
8. Túrli dámdeýishter qosylǵan taǵamdar aǵzaǵa óte zıan.
1. Aǵzaǵa kúsh beretin, oılaý qabiletin arttyratyn qandaı taǵamdardy bilesińder?
2. Aǵzanyń damýyna kómektesetin qandaı taǵamdardy bilesińder?
Synyp saǵatyn qorytyndylaý.
You Might Also Like
-
Qyzylorda oblysy, Qyzylorda qalasy,
