Beıneleý óneri sabaǵynda tanymdyq jáne shyǵarmashylyq belsendilikterin damytý.
Beıneleý óneri sabaǵynda tanymdyq jáne shyǵarmashylyq belsendilikterin damytý.
Maqsaty:
- Mektep jasyna deıingi balanyń shyǵarmashylyǵyn beıneleý túrleri arqyly damytyp, sóıleý qabiletterin jan - jaqty jetildirý. Ana tiline degen qurmet sezimderine adamgershilikke tárbıeleý.
Mindetteri:
• Balalardyń tilin, sóıleý mádenıeti men dúnıetanymyn damytý.
• Balalardy adamgershilikke baýlý.
• Balanyń qıalyn este saqtaýyn shyǵarmashylyq qabiletin damytý, ujymda tatý, birlese sýret salýǵa daǵdylandyrý. Sýret arqyly oıyn, qabiletin, shyǵarmashylyǵyn damytý.
• Balanyń áleýmettik jáne emosıonaldyq damýyna jaǵdaı jasap, ár balanyń jeke dara shyǵarmashylyq qabiletterin eskere otyryp, ózin qorshaǵan ortaǵa, adamdarǵa, qurbylaryna, ózine degen qarym - qatynas mádenıetin qalyptastyrý.
Qazirgi kúnniń talaby – bilimdi, ónerli, ónegeli jas urpaq tárbıeleý. Balanyń shyǵarmashylyq qabiletin damytý máselesin taldaý eń aldymen «qabilet» uǵymynyń mánin túsinip alýdy qajet etedi. Fılosofıada «qabiletterdi» tulǵanyń belgili bir áreketti oryndaýǵa jaǵdaı jasaıtyn jeke erekshelikteri deı kele, olar qoǵamdyq – tarıhı is – áreketterdiń nátıjesinde qalyptasyp, ári qaraı damyp otyratyndyǵyn atap kórsetken.«Shyǵarmashylyq» degen sózdiń tórkini, etımologıalyq «shyǵarý», «oılap tabý» degendi bildiredi. Demek jańa nárse oılap tabý, sol arqyly jetistikke jetý dep túsiný kerek. Fılosofıalyq sózdik: «... shyǵarmashylyq – qaıtalanbaıtyn, tarıhı qoǵamdyq máni bar, joǵary sapadaǵy jańalyq ashatyn is – áreket, - dep túsindiriledi. Kórnekti psıholog L. S. Vygotskıı «shyǵarmashylyq» dep jańadan ashatyn áreketti ataǵan. Al osy máseleni tereń zerttegen psıhologtardyń biri Ia. A. Ponomarev ony «damý» uǵymymen qatar qoıady. Óıtkeni jańalyq, ásirese ıntellektýaldyq turǵyda bolsa, ol balanyń psıhıkasyn jańa sapalyq deńgeıge kóteredi de esepteıdi. Bul pikir búgingi kúni pedagogıkanyń talaptaryna sáıkes kelýimen kóńilge qonymdy. Shyǵarmashylyqpen jumys jasaý tárbıeleý barysynda ózin qorshaǵan ortamen baılanystyra beıneleýdi tapsyrý kerek. Mysaly: (sen ne saldyń?) dep balany oıǵa salý kerek. Osy is – áreket barysynda qorshaǵan aınalamen tanysý uǵyný úshin, salynǵan beıneni bala shyǵarmashyl qıalmen jetildire salý barysynda qoıylǵan suraq alǵashynda bul suraqqa bala úndemeı jaýap qaıtarmaýy múmkin. Bul uǵynysty nárse. Bala maqsat qoıa almaǵan. Bul ýaqytta asyqpaǵan durys. Mektep qabyrǵasynyń bastaýysh býynyna qaraǵanda balabaqsha jasyndaǵy balalardyń zeıini turaqsyz. Osyny eskerip balaǵa (bul qandaı úı? Úıge uqsamaıdy) dep aıtýǵa asyqpaý tıis. Bala tez aınyp qalýy múmkin. Osy turǵyda jumysty úzbeı shyǵarmashylyq jumys jasaý barysynda, bala neni jáne qalaı unatatynyn túsine bastaıdy. Balabaqshadaǵy balalardyń qabiletteri eki túrli árekette damıdy. Birinshide, kez kelgen bala oqý áreketinde adamzat balasynyń osy kezge deıin jınaqtalǵan tájirıbesin meńgerse, ekinshiden, kez kelgen bala shyǵarmashylyq áreketter oryndaý arqyly óziniń ishki múmkindikterin damytady. Oqý áreketinen shyǵarmashylyq árekettińaıyrmashylyǵy – ol balanyń ózin – ózi qalyptastyrýyna óz ıdeıasyn júzege asyrýyna baǵyttalǵan jańa ádis – tásilderdi izdeıdi. Problemany ózinshe, jańasha sheshýge talpynys jasaıdy. Búgingi kúni balabaqsha balalary kez kelgen shyǵarmashylyq tapsyrmalar sheshýdi tabyspen meńgere alady. Tek ol jumysqa durys basshylyq, sheber uıymdastyrýshylyq kerek.
Shyǵarmashylyq – bul adamnyń ómir shyndyǵynda ózin – ózi tanýǵa umtylýǵa, izdený. Ómirde durys jol tabý úshin adam durys oı túıip, ózdiginen sapaly, dáleldi sheshimder qabyldaı bilýge úırenýi qajet. Adam boıyndaǵy qabiletterin damytyp, olardyń óshýine jol bermeý, onyń rýhanı kúshin nyǵaıtyp, ómirden óz ornyn tabýǵa kómektesedi. Óıtkeni adam týyndy ǵana emes, jaratýshy da. Balanyń shyǵarmashylyq qabiletterin damytýdyń joldaryn, quraldaryn anyqtaý psıhologıa men pedagogıka ǵylymdaryna óte erteden zerttelip keledi. Shyǵarmashylyq álemdik mádenıettiń barlyq dáýirindegi oıshylardyń nazaryna bolǵandyǵyn baıqaýǵa bolady. Bul áreketter óziniń logıkalyq shegine jetken dep aıtýǵa bolmaıdy. Sondyqtan, shyǵarmashylyq pedagogıkasynyń negizgi maqsaty – búgingi kúngi talaptarynan týyndaǵan, ozyq qoǵamǵa laıyqty jańa sana, rýhanı sapa qalyptastyrý jáne tyń joldar men sony sheshimder izdestirý bolyp tabylady. Mektepke deıingi jáne mektep jasyndaǵy balalardyń minez - qulqyn kóptegen ǵalymdar zerttegen. Olar: S. T. Shatskıı, P. P. Blonskıı, L. S. Vygotskıı, V. A. Sýhomlınskıı. Balalardyń sýreti, sýret salý úrdisi, bul balanyń rýhanı ómiriniń bir bóligi. Balalar qaǵaz betine qorshaǵan álemdi túsirip qana qoımaı, ózderi de sol álemde ómir súredi. Sol ómiriniń ádemiligine tamsanady.
Daıyndaǵan: Korpeshova Shynar
Beıneleý óneri sabaǵynda tanymdyq jáne shyǵarmashylyq belsendilikterin damytý. júkteý
Maqsaty:
- Mektep jasyna deıingi balanyń shyǵarmashylyǵyn beıneleý túrleri arqyly damytyp, sóıleý qabiletterin jan - jaqty jetildirý. Ana tiline degen qurmet sezimderine adamgershilikke tárbıeleý.
Mindetteri:
• Balalardyń tilin, sóıleý mádenıeti men dúnıetanymyn damytý.
• Balalardy adamgershilikke baýlý.
• Balanyń qıalyn este saqtaýyn shyǵarmashylyq qabiletin damytý, ujymda tatý, birlese sýret salýǵa daǵdylandyrý. Sýret arqyly oıyn, qabiletin, shyǵarmashylyǵyn damytý.
• Balanyń áleýmettik jáne emosıonaldyq damýyna jaǵdaı jasap, ár balanyń jeke dara shyǵarmashylyq qabiletterin eskere otyryp, ózin qorshaǵan ortaǵa, adamdarǵa, qurbylaryna, ózine degen qarym - qatynas mádenıetin qalyptastyrý.
Qazirgi kúnniń talaby – bilimdi, ónerli, ónegeli jas urpaq tárbıeleý. Balanyń shyǵarmashylyq qabiletin damytý máselesin taldaý eń aldymen «qabilet» uǵymynyń mánin túsinip alýdy qajet etedi. Fılosofıada «qabiletterdi» tulǵanyń belgili bir áreketti oryndaýǵa jaǵdaı jasaıtyn jeke erekshelikteri deı kele, olar qoǵamdyq – tarıhı is – áreketterdiń nátıjesinde qalyptasyp, ári qaraı damyp otyratyndyǵyn atap kórsetken.«Shyǵarmashylyq» degen sózdiń tórkini, etımologıalyq «shyǵarý», «oılap tabý» degendi bildiredi. Demek jańa nárse oılap tabý, sol arqyly jetistikke jetý dep túsiný kerek. Fılosofıalyq sózdik: «... shyǵarmashylyq – qaıtalanbaıtyn, tarıhı qoǵamdyq máni bar, joǵary sapadaǵy jańalyq ashatyn is – áreket, - dep túsindiriledi. Kórnekti psıholog L. S. Vygotskıı «shyǵarmashylyq» dep jańadan ashatyn áreketti ataǵan. Al osy máseleni tereń zerttegen psıhologtardyń biri Ia. A. Ponomarev ony «damý» uǵymymen qatar qoıady. Óıtkeni jańalyq, ásirese ıntellektýaldyq turǵyda bolsa, ol balanyń psıhıkasyn jańa sapalyq deńgeıge kóteredi de esepteıdi. Bul pikir búgingi kúni pedagogıkanyń talaptaryna sáıkes kelýimen kóńilge qonymdy. Shyǵarmashylyqpen jumys jasaý tárbıeleý barysynda ózin qorshaǵan ortamen baılanystyra beıneleýdi tapsyrý kerek. Mysaly: (sen ne saldyń?) dep balany oıǵa salý kerek. Osy is – áreket barysynda qorshaǵan aınalamen tanysý uǵyný úshin, salynǵan beıneni bala shyǵarmashyl qıalmen jetildire salý barysynda qoıylǵan suraq alǵashynda bul suraqqa bala úndemeı jaýap qaıtarmaýy múmkin. Bul uǵynysty nárse. Bala maqsat qoıa almaǵan. Bul ýaqytta asyqpaǵan durys. Mektep qabyrǵasynyń bastaýysh býynyna qaraǵanda balabaqsha jasyndaǵy balalardyń zeıini turaqsyz. Osyny eskerip balaǵa (bul qandaı úı? Úıge uqsamaıdy) dep aıtýǵa asyqpaý tıis. Bala tez aınyp qalýy múmkin. Osy turǵyda jumysty úzbeı shyǵarmashylyq jumys jasaý barysynda, bala neni jáne qalaı unatatynyn túsine bastaıdy. Balabaqshadaǵy balalardyń qabiletteri eki túrli árekette damıdy. Birinshide, kez kelgen bala oqý áreketinde adamzat balasynyń osy kezge deıin jınaqtalǵan tájirıbesin meńgerse, ekinshiden, kez kelgen bala shyǵarmashylyq áreketter oryndaý arqyly óziniń ishki múmkindikterin damytady. Oqý áreketinen shyǵarmashylyq árekettińaıyrmashylyǵy – ol balanyń ózin – ózi qalyptastyrýyna óz ıdeıasyn júzege asyrýyna baǵyttalǵan jańa ádis – tásilderdi izdeıdi. Problemany ózinshe, jańasha sheshýge talpynys jasaıdy. Búgingi kúni balabaqsha balalary kez kelgen shyǵarmashylyq tapsyrmalar sheshýdi tabyspen meńgere alady. Tek ol jumysqa durys basshylyq, sheber uıymdastyrýshylyq kerek.
Shyǵarmashylyq – bul adamnyń ómir shyndyǵynda ózin – ózi tanýǵa umtylýǵa, izdený. Ómirde durys jol tabý úshin adam durys oı túıip, ózdiginen sapaly, dáleldi sheshimder qabyldaı bilýge úırenýi qajet. Adam boıyndaǵy qabiletterin damytyp, olardyń óshýine jol bermeý, onyń rýhanı kúshin nyǵaıtyp, ómirden óz ornyn tabýǵa kómektesedi. Óıtkeni adam týyndy ǵana emes, jaratýshy da. Balanyń shyǵarmashylyq qabiletterin damytýdyń joldaryn, quraldaryn anyqtaý psıhologıa men pedagogıka ǵylymdaryna óte erteden zerttelip keledi. Shyǵarmashylyq álemdik mádenıettiń barlyq dáýirindegi oıshylardyń nazaryna bolǵandyǵyn baıqaýǵa bolady. Bul áreketter óziniń logıkalyq shegine jetken dep aıtýǵa bolmaıdy. Sondyqtan, shyǵarmashylyq pedagogıkasynyń negizgi maqsaty – búgingi kúngi talaptarynan týyndaǵan, ozyq qoǵamǵa laıyqty jańa sana, rýhanı sapa qalyptastyrý jáne tyń joldar men sony sheshimder izdestirý bolyp tabylady. Mektepke deıingi jáne mektep jasyndaǵy balalardyń minez - qulqyn kóptegen ǵalymdar zerttegen. Olar: S. T. Shatskıı, P. P. Blonskıı, L. S. Vygotskıı, V. A. Sýhomlınskıı. Balalardyń sýreti, sýret salý úrdisi, bul balanyń rýhanı ómiriniń bir bóligi. Balalar qaǵaz betine qorshaǵan álemdi túsirip qana qoımaı, ózderi de sol álemde ómir súredi. Sol ómiriniń ádemiligine tamsanady.
Daıyndaǵan: Korpeshova Shynar
Beıneleý óneri sabaǵynda tanymdyq jáne shyǵarmashylyq belsendilikterin damytý. júkteý
You Might Also Like
