InfoHub Logo

Jaz mezgiliniń kartotekasy
1. Aýa - raıyn baqylaý
Baqylaý
Aýa - raıyna júıeli túrde qadaǵalaý jasaý; maýsymnyń sıpatty belgisine kóńil aýdaryp jáne biriktirý; barlyq jan janýarlardyń belsendi ómirine, ósimdikterdiń ósýine jáne jaryǵyna, jylýdyń tógilýine baılanysty ornatý.
Maýsym - jaz basy, almalar gúldep bolady, kúnniń tógilýi, ylǵaldar - ósimdiktiń tolqyndy ósýimen, qurt - qumyrsqalardyń, qustardyń kelýimen baılanysty; 22 - maýsym eń uzaq kún, eń qysqa tún ekenin atap ótken jón.
Shilde - eń ystyq ýaqyt; kúndizgi kúnniń ystyǵy tún sýyǵyna ıe bolady da, jıi kún kúrkireý, jańbyr bolady.
Tamyz - kúni ystyq, túni sýyq, temperatýra azaıady. Sýytý alǵashqy qatýǵa ákeledi.
Balalarǵa jaz tabıǵatynyń ózgerisi jónindegi bilimin nyǵaıtý.
Qımyldy oıyn
«Tatý, barlyǵy birge»
Alańnyń qarama qarsy jaǵyna tepe teńdikti saqtaı otyryp, bir jolǵa qozǵalýǵa balalardy úıretý; bir jyldamdyqpen birin biri qýyp jetpeı, júgirýdi úıretip damytý.

Eńbek is - áreketi
Qumnyń ústine qum sebý jáne sýarý
Eńbekke qatysý, eńbekke baýlý; bastaǵan isin aıaǵyna deıin jetkizýge úıretý.

2. Kúndi baqylaý
Baqylaý
Kúnniń kózi jylý men jaryqtyń negizgi kózi bolatynyn uǵyndyrý; kúnniń qozǵalysymen shyǵýyn qadaǵalaýdy jalǵastyrý, kúnniń uzarýymen jylynýyn belgileý kún uzyn, kúnniń kózi uzaq turady, joǵary kóterilse ystyq bolyp, onan saıyn ysıdy. Kúniń tógilýi, ylǵaldar - ósimdiktiń tolqyndy ósýimen, qurt - qumyrsqalardyń, qustardyń paıda bolýymen
baılanysty ornata bilý.
Qımyldy oıyn
«Aq súıek»
Óz betinshe oıyndy uıymdastyra bilýge damytýdy jalǵastyrý, erejeniń normasyn jáne tártibin oryndaý.

Eńbek is - áreketi
Gúldi kútý
Ýchaskede ósetin ósimdikterdi óz betinshe qorǵaýǵa úıretý.
Gúlge uqypty qaraýǵa jáne súıýge tárbıeleý.

3. Jeldi baqylaý
Baqylaý
Aýa qozǵalysy jóninde bastapqy túsiniktemeni nyǵaıtý; jeldiń qalaı qurylýy jónindegi málimetterdi tolyqtyrý: jer qyzady, jerden aýa qyzady, odan ári joǵarlaıdy, al sýyq aýa onyń ornyn basady, sodan soń jel turady. Jeldiń nashar, kúshti jaqtaryn ajyrata bilýge úıretý; qandaı belgileri boıynsha jeldiń kúshtiligin anyqtaý qajet ekenin túsindire bilý; aǵash qozǵalsa kúshti jel, shóp terbelse álsiz jel. Jazǵy jeldi qysqy jelmen salystyra bilýge úıretý. Tabıǵatqa qyzyǵýshylyqty, qadaǵalaýdy damytý.

Qımyldy oıyn:
«Qol ustasyp júrý»
Belgi boıynsha ortaǵa qozǵalýǵa, eki sheńber qura bilýge úıretý(ortalar qarama qarsy jaqqa aınalady, qoldaryn ustamaı bir jaǵyna). Ujymdyq sezimge tárbıeleý.

Eńbek «is - áreketi»
Úı ósimdigin otyrǵyzý
Úı ósimdigin otyrǵyzýǵa qatysý. Jumys aıaqtalǵan soń jumys ornyn óz betinshe jınaýǵa úıretý.

Dıdaktıkalyq oıyndar. Tájirıbe jáne eksperımentter
«Oılan, asyqpa»
Tárbıeshi tapsyrmasy boıynsha sóz tabý. «Kúnniń kózi» sózine - aıqyn, ystyq, jaryq...;
«aspan» sózine - bult, kógildir, jańbyr sáıke keletin sóz tabý.
Tapsyrma. Sý boıynsha jeldiń kúshtiligin anyqtaý.

Ózindik is - áreketi.
Oıynda balalardyń óz betinshe bir birimen aralasa bilýin, óziniń is áreketimen qylyǵyn bildirýge, óz pikirinde turýǵa, qurdasynyń usynysymen kelise almaıtynyn kórsetýge úıretý.

4. Aspandy baqylaý
Baqylaý
Balalarǵa aspannyń ásemdigin kórýge úıretý; qadaǵalaý barysynda bultty ajyrata bilý, aspan bultty, bultsyz ekenin aıtý kerek. Tabıǵatta sýdyń aýyspaly aınalymy jóninde túsiniktemeni tolyqtyrý jáne bekitý; eń bastysy jeldiń bultty qalaı qalyptastyratyny jóninde túsinikteme berý. Bulttyń qozǵalysy jáne ózgerisi jóninde baqylaǵanda qadaǵalaýdy damytý. Ashyq aspanda bultty baıqaý jeńilirek, onyń baıaý qozǵalatynyn, birte - birte kóbeıip, óziniń túrin ózgertetinin, maqtaǵa uqsaıtyn massaǵa aınalatynyn, nemese, kerisinshe, azaıyp jáne erıtinin atap ótýge bolady. Tabıǵattyń ásemdigin tamashalaýǵa tárbıeleý.
Qımyldy oıyn
«Dóńgelek lapta»
Eki topqa bóline bilýge úıretý, oıynshylarǵa dopty laqtyrý, oıyn tártbin saqtaı otyryp(syzyqty baspaı). Qozǵalys koordınasıasyn damytý.

Eńbek ás - áreketi
Atyz arasyndaǵy shópterdi otaý jáne jınaý
Atyz mańaıyndaǵy joldardy óz betinshe tártipke keltirý, tazalyqty saqtaý.

Dıdaktıkalyq oıyndar. Tájirıbe jáne eksperımentter
«Ne jóninde aıtylady»
Sıpatty belgisi boıynsha tabıǵat qubylysyn sheshe bilý(jarqyraıdy, aspan, bulyńǵyr naızaǵaı oınaıdy).

Ózindik is - áreketi
Balalardy óz betinshe oıyn taqyrybyn tańdaýǵa, qorshaǵan ortanyń jaǵymdy jaqtaryn qadaǵalaý kezinde alynǵan tájirıbe kezindegi sújetin damytýǵa úıretý. Oıynnyń biryńǵaı sújetinde beınelengen, ár túrli qaınar kózderinen alynǵan bilimderin ushtastyrýǵa úıretý.

5. Jaýyn, burshaqty baqylaý
Baqylaý
Jaýynnyń alǵashqy belgilerin baıqaý: bulttar bul qarańǵy, qalyń bulttar. Jaýynnyń qalaı qurylatyny jóninde túsiniktemeni bekitý(sý tamshysynan qurylatyn bult aspanda uzaq turmaıdy, jerge jaýyn bolyp qulaıdy; eger tamshylar kishirek bolsa - jaýyn sirkireıdi, iri tamshylar - jaýyn jıi quıady; ár baǵyta bolsa - tikeleı, qısyq). Jazda jaýyn ár túrli bolatynyn túsindirýdi qalyptastyrý. Jyldyń jyly ýaqytynda jaýynnyń ornyna burshaq jaýýy múmkin – bul muz jaýynnyń qatqan tamshylary. Eger burshaq óte aýyr bolsa, olar jerge túsedi. Qorytyndylaı kele, bul aýa temperatýrasyna baılanysty bolatynyn ataǵan jón. Jerden joǵary aýa óte sýyq, ol jer býynyn sýytady. Jazda jansyz tabıǵat qubylysyna qyzyǵýshylyǵyn damytý.
Qımyldy oıyn
«Ot - sý»
Júrgizýshiniń esepteýdi tańdaý talabyn nyǵaıtý; belgi boıysha áreket etýge úıretý«Ot» bári otyra bastaıdy, «Sý» aınalym boıynsha bir jaqqa aǵady.
Oıynda joldastarynyń jáne óziniń oıyn nátıjesin durys baǵalaýǵa úıretý.
Eńbek is - áreketi
Qajettilik boıynsha(akvarıýmda sýdyń aýysýy)
Akvarıýmdaǵy sýdy aýystyrýda eresekterge kómektesý. qolaısyz jumystan qashpaı, belsendi oryndaý.
Dıdaktıkalyq oıyndar. Tájirıbe jáne eksperımentter
«Qaısysy uqsaıdy»
Belgisi men aıyrmashylyǵy boıynsha pánderdi toptastyrý; óz jaýabyn túsindire bilý.
Eksperıment. Qum men balshyqtyń sý ótkizýin kórsetý.
Qorytyndy. Qum arqyly sý tez ótti jáne balshyq arqyly ótpedi,

Ózindik is - áreketi
3 - 4 adamnan quralatyn oıyn tobynyń bastapqy keńistikti jaǵdaıdy uıymdastyrýǵa, róldi bólýge, oıyn taqyrybyn aldyn ala kelisýge balalardy daıyndaý.
Jaz mezgiliniń kartotekasy. júkteý