Sońǵy jańartý

(Ózgertilgen ýaqyty 3 kún buryn)
Bilgir bıolog
Taqyryby: Bilgir bıolog.
Maqsaty: Oqýshylardy bilim júıesimen ǵana qarýlandyryp qana qoımaı, olardyń nazaryn, bilgenderin, jadynda saqtaı bilý qabiletin, oılaýyn, til sheberligin, bilimge qushtarlyǵyn, ómirge kózqarasynyń durys qalyptasýyn, izdenimpazdyǵyn, shyǵarmashylyq qabiletin damytý.
«Bar izgilik tek bilimnen alynar,
Bilimmenen aspanǵa jol tabylar»
J. Balasuǵyn.
Al, olaı bolsa qurmetti saıyskerler endi ushqyr oı, kóp aqyl, tereń bilimmen bıologıa páninen alǵan bilimderińizdiń asqaqtyǵyn kórsetińizder.

İ. «Báıge» kezeńinde oqýshylar berilgen suraqtarǵa jaýap beredi. Ár jaýapqa 10 upaı.
1) Qandaǵy qanttyń mólsherin rettep otyratyn garmon (ınsýlın).
2) Eń tez jyldam ósetin ósimdik (bambýk).
3) «HHİ ǵasyr indeti» atalǵan aýrý (spıd).
4) 2000 jyly juqpaly aýrýdan 50 myń ıtbalyǵy qyrylǵan teńiz (Kaspıı).
5) Astyń qorytylýyn jyldamdatatyn aktıvti zat (ferment).
6) Kletkany zertteıtin ǵylym (sıtologıa).
7) Tirkes tuqym qýalaý zańyn ashqan ǵalym (T. Morgan).
8) Jasýshadaǵy energıa beretin organoıd (mıtohondrıa).
9) Emdik bal beretin býnaqdeneli jándik? (ara)
10) Aǵzadaǵy eń úlken bez (baýyr).
11) 10 jyl ósken aǵashtyń jyldyq saqınalar sany (10).
12) Shaıdyń otany (Qytaı).
13) Búlingen jerdiń qaıta qalpyna kelý qubylysy? (regenerasıa).
14) Aýrý týǵyzatyn bakterıalarmen adamdardyń jappaı aýrýyn qalaı ataıdy? (epıdemıa)
15) «Zoologıa fılosofıasy» eńbeginiń avtory (J. B. Lamark).
16) Maqaldy aıaqtańyz: Qasqyrdyń aýzy jese de, jemese de.... (qan).
17) Elektr zarády bar balyq (skat).
18) Informasomany ashqan ǵalym (M. Aıtqojın).
19) Eń joǵary satyda damyǵan prımat (adam).
20) Bıogenetıkalyq zańdy ashqan ǵalymdar. (F. Múller, E. Gekkel).

İİ. Ǵajaıyp úshtik. Bul bólimde oqýshylar qosymsha múmkindik alady. Alǵan jaǵdaıda upaıdyń jartysyna ıe bolady.

Ósimdikter álemi
(10 upaı) Bul ósimdikti jınar kezde halqymyz ıilip sálem bergen. Emdik qasıeti jaǵynan Orta Azıada erteden belgili bolsa, Kavkaz halqy uıyqtatatyn dári retinde paıdalanady. Túıetabandar tuqymdasyna jatatyn jaǵymsyz ıisti, ýly ósimdik.
(Qosymsha kómek. Halqymyz «pále - jaladan saqtasyn» dep tútinimen alastaıdy). (Adyraspan).
(20 upaı) Tamyry, sabaǵy, japyraǵy bolmaıtyn parazıt ósimdik. Jabysqaq tuqymdaryna jińishke jipsheleri ósip shyǵyp, basqa aǵashtyń dinderi men tamyrlaryn oraıdy da, birtindep óse bastaıdy. Uzyndyǵy – 90sm, keıbir úlken túrleri 1 jastaǵy balanyń salmaǵyndaı bolatyn eń úlken gúl.
(Qosymsha kómek. Ǵalymdar ony brıtan gýbernatory Tomas Stemford Rafflezdiń qurmetine ataǵan). (Rafflezıa).
(30 upaı) Bul ósimdik fotosıntez úrdisinde túziletin, qorektik zattardan basqa býnaqdenelilermen jáne usaq jándiktermen qorektenedi. Olardy ol túrin ózgertken aýshy japyraqtary arqyly aýlaıdy. ádemi túsi, jaǵymdy ıisimen býnaqdenelilerdi ózine tartyp japyraq betin birden jaılap alady.
(Qosymsha kómek. Japyraqta erigish fermentter bólinip, býnaqdenelilerdi qorytady. Jyrtqysh ósimdik). (Shybynjut).
Janýarlar álemi
(10 upaı) Ushyp kele jatyp jemisine tómen qaraı samǵaǵan kezde saǵatyna 300 shaqyrym, odan da

Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.

You Might Also Like

Jańalyqtar

Jarnama