InfoHub Logo

Taqyryby: «Bilimdiden shyqqan sóz,
Talaptyǵa bolsyn kez» atty saıys
Sabaqtyń maqsattary:
1. Oqýshylardyń ósimdikterdiń qurylysy, mańyzy, erekshelikteri týraly bilimderin tereńdetý;
2. Jer betindegi ósimdikterdi qorǵaýǵa, tabıǵatty súıe bilýge, uqyptylyqqa, ujymdylyqqa, oqýshylardyń shyǵarmashylyq izdenisterin keńeıtýge jáne óz betinshe jumys jasaýǵa, pánge degen qyzyǵýshylyǵyn arttyra bilýge, tatýlyqqa tárbıeleý;
3. Oqýshylardyń shyǵarmashylyq izdenisterin keńeıtýge jáne óz betinshe jumys jasaýǵa, pánge degen qyzyǵýyn arttyra bilýge, eńbekqorlyqqa, adaldyqqa, tabıǵatty súıe bilýge, oı – órisin keńeıtý, ásemdikke tárbıeleý.
Sabaqtyń tıpi: saıys sabaq
Kórnekiligi: plakat, ınterbelsendi taqta

Kirispe sóz.
Qaıyrly kún jınalǵan qaýym. Qus kúni merekesi alǵash ret 1924 jyly Smolensk oblysyna qarasty Ermolınsk selolyq mektebinde ótkizilgen. 1925 jyly Máskeý qalasyndaǵy jas natýralıserdiń Ortalyq bıologıalyq stansasynyń úndeýi boıynsha «Qus kúni» kóktem merekesi bolyp jarıalandy. Qustar – tabıǵat baılyǵy. Qustar aýyl sharýashylyǵynyń belsendi kómekshi dosy. Qustar – tabıǵat kórki. Halyq – kúmis kómeı ánshisin bulbulǵa, ardaqty azamatyn suńqarǵa, sulý qyzdaryn aqqýǵa, jigersiz, namyssyz jigitterin japalaqqa teńegen. Osyǵan oraı bilimdi jastardy anyqtaıtyn, bilimge qyzyǵýshylyqtaryn arttyratyn «Bilimdiden shyqqan sóz, talaptyǵa bolsyn kez» atty saıysymyzdy bastaıyq! Jalpy saıys 3 top arasynda ótedi. 7 kezeńnen turady.

Saıystyń júrý barysy:
1. Tanystyrý
2. «Kim kóp biledi?»
3. Oı tolǵanys (Mátinmen jumys isteý).
4. Bul qandaı qus? (sýret boıynsha qustyń atyn tabý).
5. Jumbaq sýret.
6. «Maqal – mátel» saıysy
7. «Oılan tap!»

Ádil - qazy alqasymen tanysý.

İ kezeń «Tanystyrý». Ár top urandary men emblemalaryn qorǵaıdy.

İİ kezeń «Kim kóp biledi?»
Qustar boıynsha suraqtar:
1. Qustardyń negizgi mekeni (Uıa)
2. Torǵaıdyń júregi mınýtyna neshe ret soǵady? (960 ret)
3. Eń kishkentaı qus (kolıbrı)
4. Eń sýyqqa tózimdi qus (pıngvın)
5. Sóıleı alatyn, qolǵa úıretilgen qus? (Totyqus)
6. Qaı qusta múlde uıa bolmaıdy? (Kókek)
7. Adam qaı qusty ań aýlaýǵa paıdalanady? (Búrkit)
8. Sý tazalyǵyn saqtaıtyn sanıtar qus (Shaǵala)
9. Sýda jubyn jazbaı júretin qus? (Aqqý)
10. Qandaı qus, hat tasýshy qus? (Kógershin)

Ósimdikter boıynsha suraqtar:
1. Eń jyldam ósetin ósimdik (bambýk)
2. Eń bıik aǵash (evkalıpt)
3. Kún gúli dep qaı ósimdikti aıtady (kúnbaǵys)
4. Japyraqtar qaı aıda túsip bitedi. (qarasha)
5. Ósimdikterdi zertteıtin ǵylym.(Botanıka)
6. Qazaqstannyń qyzyl kitaby qashan shyqty? (1981 jyly)
7. Qazaqstanda qansha qoryq bar? (9)
8. Ósimdiktiń ósim múshelerin ata.(tamyr, sabaq, japyraq)
9. Ósimdiktiń kóbeıý músheleri (gúl, jemis, ulpa)
10. Jasýshany ashqan ǵylym (Robert Gýk)

Janýarlar boıynsha suraqtary:
1. Eń júırik sútqorekti (gepard)
2. Eń iri sý janýary (kıt)
3. Eń uzyn janýar (kerik)
4. Eń iri qurlyqtaǵy sútqorekti –(pil)
5. Uzyn qulaqty jabaıy, ári úıde ósiriletin janýar. (qoıan)
6. Kıiktiń laǵy qalaı atalady (quralaı)
7. Eń alǵash qolǵa úıretilgen janýar?(ıt)
8. Túıe neshe jyl ómir súredi? (30 - 35 jyl jasaıdy)
9. Janýarlardy zertteıtin ǵylym (zoologıa)
10. Sýda da, qurlyqta da kezdesetin omyrtqaly janýarlar qalaı atalady? (qosmekendiler)

İİİ kezeń. Oı tolǵanys (mátinmen jumys isteý). 3 topqa mátin beriledi. Bul áńgimede 10 qustyń aty jasyryn jazylǵan. 3 mınýt ishinde qustardyń atyn taýyp qaǵazǵa jazý kerek.

Mátin. Asqar men Aıtqazy ekeýi bir synypta oqyǵan kezdegi oqıǵalardy áńgime etedi. Búginde Aıtqazy úı ishiniń qonaqtarǵa arnap qara qazanǵa asyp qoıǵan bir qazan etti aýdaryp alǵandary, jazdyń ystyq kúnderinde aýyl syrtyndaǵy kólge kelip, kún uzaq sýǵa túsip, aqqýraıdy otqa jaǵyp, aýlaǵan balyqtaryn pisirip jep, jaqsy dem alyp qaıtý – sol kezdegi ádetteri bolǵandyǵyn áńgimelep kele jatqanda, qar japalaqtap jaýa bastady. Osy kezde aldarynan kekili kelte, bir synypta oqıtyn Maıra shyqty. Maıranyń bularǵa aıtqan jańalyǵy jeksenbi kúni shopandar toıynyń bolatyndyǵy edi. Shopandar toıyn kórýge kóńilderi aýǵan bul ekeýi Asqardyń jylqyshy atasy – Beısenniń úıine barmaq boldy. Bul toıda ekeýi súıikti ustazdary – Úkilim apaıdy kezdestirdi. Bular aýyldaǵy toıdy kórýmen qatar, atalary Beısenniń únemi aıtyp otyratyn aqyly «kekshil bolmańdar» taǵy estip qaıtqanda ekeýi de ózderiniń kekshil ekendikterin túsindi.

Qustar: Bir qazan, uzaq, balyqshy, japalaq, kekilik, úki, aqqý, jylqyshy, qaz, ular

İV kezeń. Bul qandaı qus? (ıaǵnı sýret boıynsha qustyń atyn tabý). Qustyń sýreti jasyryn tur. Berilgen sandardyń ishinen bir sandy ashyp, qustyń atyn tabý kerek. Eger tabýǵa qıyn bolsa, onda kómek beriledi. (Aqqý, pıngvın, túıequs).
Aqqý:
1) Tirshiliginiń kóp ýaqytyn sýda ótkizedi, qurlyqqa sırek shyǵady.
2) Jaqsy júzedi, biraq súńgı almaıdy,
3) Jup quryp tirshilik etedi.

Túıequs:
1) Qustyń ishindegi eń irisi.
2) Afrıkalyq savanna jáne shóleıtti aımaqtarda taralǵan,
3) Jaqsy júgiredi.

Pıngvın:
1) Ońtústik jarty sharda ǵana taralǵan, ásirese Antarktıka jaǵalaýynda kóptep kezdesedi.
2) Jup quryp tirshilik etedi.
3) Usha almaıdy, biraq júzedi.

V kezeń. «Jumbaq - sýret» 6 qustyń atyn tabý úshin árbir fıgýralardaǵy sýretter men kishkene dóńgelekshelerdi paıdalaný kerek. Eger sýretterdi durys túsinip, kishkene dóńgelekterge qosymsha áripterdi oryndy toltyra bilseńder, onda jumbaqtalǵan 6 qustyń atyn bilip alasyńdar. Ár top óz oryndarynda turyp, qustardyń atyn qaǵazǵa jazyp alyńdar. 2 mınýt ýaqyt beriledi. Ýaqyt ótkesin ár toptan 1 oqýshy ortaǵa shyǵady.
İ top: 1 – qarǵa; 2 – úırek; 3 – taýyq; 4 – japalaq; 5 – kúıkentaı; 6 – qyzǵysh;
İİ top: 1 – saýysqan; 2 – ıtelgi; 3 – birqazan; 4 – nandý; 5 - áýpildek; 6 – balyqshy;
İİİ top: 1 - túıequs; 2 – toty; 3 – oraqtumsyq; 4 – boztorǵaı; 5 – bulbul; 6 - qylquıryq

Vİ kezeń. Maqal – mátel saıysy.
«Qylyshynan qan tamǵan batyrdy, tilinen bal tamǵan aqyn óltiredi» - demekshi, toqsan sózdiń tobyqtaı túıiniń bir aýyz sózben jetkizip, júıeli oıyndy bildiresiń. «Maqal – sózdiń máıegi» - dep atam qazaq aıtqandaı, sóz atasy – maqal aıtyp jarysaıyq. Ár topqa konvert beriledi, onyń ishindegi sózderdi qarastyryp, oryn tártibimen ornalastyrǵanda 2 maqal – mátel shyǵý kerek.
1 – konvert:
1. Bir, bolý, qus, qyzyq. Bir, qus, qyzyq, salýda
(Qus bolý bir qyzyq, qus salýda bir qyzyq)

2. Balasy, qustyń, aq suńqar. Jem, aldyna, jemes, qoımaı
(Aq suńqar qustyń balasy, aldyna qoımaı jem jemes)

2 - konvert:
1. Balasy, ushsa, qustyń, kelmes, uıaǵa, qyran
(Qyran qustyń balasy ushsa kelmes uıaǵa).

2. Barlap, búrkit, ushady, bala. Sharlap, balapan, ushady, búrkit
(Bala búrkit barlap ushady, balapan búrkit sharlap ushady)

3 – konvert:
1. Ushar, úshin, aq suńqar, jem. Týǵan, úshin, el, er jigit.
(Aq suńqar ushar jem úshin, er jigit týǵan el úshin)

2. Qanatymen, quıryǵymen, qus, qonady, ushyp
(Qus qanatymen ushyp, quıryǵymen qonady)

Vİİ. Qorytyndy:
Adamzat qara jerden nesibe alady,
Tabıǵattan urpaq úshin óshin alady!
Jerdegi ań, kóktegi qusty qyrap salsaq,
Tabıǵat anamyzdan ne qalady?

Adambyz ǵoı, adambyz anasy bar,
Balapandaı qoınynda balasy bar.
Qanaty bar dosymyzdy qorǵaıyqshy,
Olardyń da, urpaǵy balasy bar.

Qorytyndylaý
1. Ádil - qazy alqasynyń sheshimi
2. Marapattaý