InfoHub Logo

Taqyryby: «Bilimdiden shyqqan sóz, Talaptyǵa bolsyn kez» (ınellektýaldyq oıyn)
Maqsaty:
1. bilimdilik - geografıadan alǵan teorıalyq bilimderin biliktilikpen ushtastyrý, bilimderin tekserý, bilimderin shyńdaý.
2. damytýshylyq - tapqyrlyqqa, sheshendikke baýlý, izdenimpazdyqqa jeteleý, oı - órisin, til mádenıetine degen súıispenshiligin arttyrý.
3. tárbıelik - jastardy elin, jerin, onyń dástúrlerin syılaýǵa, halqymyzdyń bolashaǵyn gúldenter tárbıeli, bilimdi bolyp ósýine yqpal etý jáne tárbıeleý.
Kórnekiligi: naqyl sózder, kompúter, medıaproektor, slaıd, plakat, sharlar.

Ótilý barysy
Júrgizýshi: «Bilgenge bilim - baılyq, baǵasy artyq,
Salmaǵy san jetpeıtin qorǵasyndaı.
Úırenseń óner - bilim, óshpes mura,
Taýsylmas taý keniniń qorǵasyndaı.
Oqysań ǵylym qoryn bilim asar,
Kóńildiń kirshik basqan kózin ashar.
Bar izgilik tek bilimmen alynar,
Bilim al, ol ómirdiń jolyn ashar»- deı otyryp, búgingi «Bilimdiden shyqqan sóz, talaptyǵa bolsyn kez» atty bilim saıysyn bastaımyz. Saıysymyzdy bastamas buryn aldymen ádil - qazylar alqasyn saılap alaıyq.

Kózge túser júırikter baǵasymen,
Sý da aǵar taýlardyń salasymen.
Qara qyldy qaq jarar aldaryńda,
Tanystyraıyq ádil qazy alqasymen.

(Qazylardy tanystyrý)
1. Arqabaeva Elmıra – ádisker.
2. Jumabaeva Sharbaný – geografıa pániniń muǵalimi.
3. Qonarova Mıra – tarıh pániniń muǵalimi.

Júrgizýshi: «Tek sáttilik tileımiz, qatysyńdar saıysqa,
Myqty bolsań, qabyrǵańmen qaıys pa.
Oqý kerek, bilim kerek qashanda,
Ol bolmasa, saıys degen saıys pa?»- deı otyryp saıysymyzdy jalǵastyramyz. Aldymen saıys josparymen tanystyraıyq.
Saıystyń jospary:
1. Tanystyrý (Ár top óz komandalarynyń atymen, uranymen, emblemalarymen tanystyrady).
2. Kim tapqyr? (geografıalyq suraqtar)
3. Oılan, tap! (oıyn)
4. Oıly bolsań, ozyp kór. (geografıalyq jumbaqtar, maqal - mátelder)
1 - kezeń
1. Saıyskerler kelip jetti tanysýǵa,
Boıyndaǵy bar daryndy darytýǵa.
Qaımyqpastan sahynaǵa kelip tur,
Ádeppenen, izetpenen tanysýǵa, - deı kele saıysymyzdyń alǵashqy sharty – «Tanystyrýdy» bastaımyz.
(Ár komanda óz toptaryn tanystyryp ótedi.)
(Baǵalaý)

2 - kezeń
Osynaý dúbirimen kúı aqtarǵan,
Báıgeden ozyp kelý sıaqty arman.
Týǵan el úshin úmit úzbeı qarap otyr,
Tulpardan qalǵan óńkeı tuıaqtardan.
Aldaǵy bir baratyn baǵyt anyq,
Sáıgúlik ekenińdi taǵy tanyt.
Báıgede attyń basyn tartpas bolar,
Al endi tizginińdi aǵytalyq.»- deı otyryp 2 - kezeń «Kim tapqyr?» saıysyn bastaımyz.
Bul aınalymda árbir komanda suraqtarǵa tez ári durys jaýap berýi kerek. Eger suraqqa komanda músheleri jaýap bere almaı qalsa, basqa komandalar (birishi bolyp qol kótergeni) jaýap bere alady. Upaı sany jaýap bergen komandaǵa esepteledi. Ár suraqtyń durys jaýaby 10 upaımen esepteledi.

9 «a» synyby «Jas tolqyn» tobyna:
1. Eń ystyq materık? ( Afrıka. )
2. Eń uzyn paralel? (Ekvator.)
3. Eń sany kóp halyq? (Qytaı.)
4. Eń uzyn buǵaz? (Mozambık.)
5. Eń tereń shuńǵyma? (Marıan 11022m.)
6. Eń bıik shyń qaı taýda, qalaı atalady, bıiktigi qansha? (Gımalaıda, Everest nemese Djamolýngma, 8848m).
7. Eń úlken shyǵanaq? (Bengal)
8. Eń jaryq ǵalamshar? (Sholpan)

9 «Á»synyby «Aq - Orda» tobyna:
1. Eń qurǵaq materık? (Aýstralıa)
2. O - dik merıdıan qaı qalanyń ústinen ótedi? (London)
3. Eń kóp taralǵan til? (Aǵylshyn)
4. Eń keń buǵaz? (Dreık)
5. Eń úlken sý asty jotasy? (Ortalyq Atlant)
6. Eń uzyn ózen? (Nil)
7. Ońtústik Amerıkanyń eń bıik shyńy, bıiktigi? (Akonkagýa)
8. Eń úlken ǵalamshar? (Iýpıter)

9 «B»synyby «Han - Táńiri» tobyna:
1. Eń ylǵaldy materık? (Ońtústik Amerıka)
2. Eń úlken oıpat? (Amazonka)
3. Eń kóp taralǵan din? (Hrestıan)
4. Eń úlken túbek? (Arabıa)
5. Eń úlken jyly aǵys? (Gólfstrım)
6. Soltústik Amerıkadaǵy eń bıik shyń, bıiktigi? (Mak - Kınlı, 6194m)
7. Eń sýy mol ózen? (Amazonka)
8. Qaı ǵalamshar jasyl tústi? (Ýran)

9 «V» synyby «Murager tobyna:
1. Eń sýyq materık? (Antarktıda)
2. Jer silkiný oshaǵy? (Epısentr)
3. Eń kóp ultty el? (Úndistan)
4. Eń úlken aral? (Grenlandıa)
5. Eń úlken sýyq aǵys? (Batys jelder)
6. Afrıka eń bıik shyńy, bıiktigi? (Kılımandjaro, 5895m)
7. Eń tereń kól? (Baıkal, 1620m)
8. Eń alys ǵalamshar? (Plýton)

9 «G» synyby «Báıterek» tobyna:
1. Eń kishi materık? (Aýstralıa)
2. Eń tuzdy Teńiz? ( Qyzyl teńiz)
3. Tropıkterden ekvatorǵa qaraı soǵatyn turaqty jel? (Passat)
4. Máńgi qala? (Rım)
5. Eń úlken el? (Reseı)
6. Aýstralıanyń eń bıik núktesi? (Kosúshko, 2228m)
7. Dúnıe júzindegi eń bıik sónbegen janartaý? (Ohos - del - Salado)
8. Dúnıe júzindegi eń uzyn jer asty úńgiri? (Flınt - Mamont, Appalach taýynda)

9 «D» synyby «Everest» tobyna:
1. Eń jasyl materık? (Ońtústik Amerıka.)
2. Eń úlken materık? (Eýrazıa)
3. Eń úlken kól? (Kaspıı teńizi)
4. Jer sharyndaǵy eń oıys jer? (Óli teńiz, - 403m)
5. Qurylyqtaǵy eń iri janýar? (Afrıka pili salmaǵy 7, 5 tonna)
6. Dúnıe júzindegi eń úlken, ári eń tereń kanon? (Kolorado kanony)
7. Dúnıe júzindegi eń úlken qala? (Mehıko)
8. Jer sharyndaǵy eń úlken shól? (Sahara)
8. Dúnıe júzindegi eń úlken taý muzdyǵy? (Aláskadaǵy Habbort muzdyǵy)
Júrgizýshi: Qurmetti ádil qazylar alqasy «Kim tapqyr» kezeńin baǵalap jibersek.
3 - kezeń
«Oıyn tolqyn jatqandaı asyp - tasyp,
Bireý myǵym, bireýler shalys basyp,
Bul oıynnan ótedi ǵulama oılar,
Jeńseń de, jeńilseń de qalma jasyp.» - degendeı 3 - kezeń «Oılan, tap!» oıynyn bastaımyz. Oıyn sharty ekrannan «Álemniń keremetteri», «Qoryq» sýretteri kórsetilip qysqasha maǵulmattar beriledi, ár top olardyń atyn qaı jerde ornalasqanyn aıtýy kerek.

«Jas tolqyn» tobyna (9 a):
1. Bul músin osy eldiń sımvoly jáne ataqty eskertkishi bolyp tabylady. Músin óte úlken, birneshe bólikten turady, onyń bir qolynyń uzyndyǵy 2 metr 40 sm. Músindi budan 100 jyl buryn Parıjde jasaǵan. Odan ony muhıt sý joly arqyly osy elge Fransıa halqy atynan syılyq retinde alyp kelgen. Músin qaı elde, qaı qalada ornalasqan, qalaı atalady? (Jaýaby: AQSH - tyń Nú - Iork qalasynda ornalasqan, «Bostandyq músini» dep atalady.)

«Aq - Orda» tobyna (9 á):

2. Bul pıramıdalar qatar - qatar tizilgen tóbesi súıir sarǵylt tústi jasandy taýlar sekildi. Bul pıramıdalar osy el patshalarynyń tabythanasy bolyp tabylady. Pıramıdalar qasynda jartastan qashap jasalǵan denesi arystan, basy adam beınesindegi tas músin bar. Ol senim boıynsha «Patshany kúzetip tur» mys. Pıramıdalar « Perǵaýn qudaıy – máńgilik» degen ıdeıany tanytady. Olardyń ishindegi eń alyby – osy pıramıda. Onyń bıiktigi 447 metr. Bul pıramıdalar ejelgi patshalyq dáýirindegi sáýlet óneriniń eń úzdigi. Álemniń jeti keremetiniń birine jatady. Pıramıda qaı elde, qaı qalada ornalasqan, qalaı atalady? (Jaýaby: Egıpet astanasy Kaırde ornalasqan, Hıops pıramıdasy.)

«Han - Táńiri tobyna (9 b)
3. Álemdegi eń ásem murajaı. Ony osy el bıleýshisi sultan – Shah - Djahan óte sulý áıeli Mýmtaz - Mahaldyń qurmetine, tabythana retinde, 1630 - 1652 jyldary 22jyl boıy, 20 myń ustany jaldap, aq mramrdan saldyrǵan. (Jaýaby: Úndistannyń, Agra qalasyndaǵy Taj - Mahal murajaıy.)

«Murager» tobyna (9 v)
4. Bul qorǵan 3 - 4 ǵasyrlarda osy eldiń soltústigin jaý shapqynshylyǵy - nan qorǵaý maqsatynda salynǵan. (Jaýaby: Qytaıdaǵy «Uly Qytaı qorǵany.)

«Báıterek» tobyna (9 g)
5. Qurylys tas kesek, kirpish jáne beton qospalarynan salynǵan. Amfıteatr gladıatorlar shaıqasy men sırk oıyndaryn tamashalaý maqsatynda turǵyzylǵan. Ortada oıyn kórsetetin alańy, aınala satylap joǵarlaı beretin 4 qabatty oryndyqtary bolǵan. Otyratyn oryndar mármár tastarmen kómkerilip, qasbetteri túrli músindermen kómkerilgen. Bul qurylys qaı elde, qaı qalada ornalasqan, qalaı atalady? (Jaýaby: Italıanyń Rım qalasyndaǵy, Kolızeıa amfıteatry)

«Everest» tobyna
6. Bul músin Korkovadý taýynda, 704metr bıiktikte ornalasqan. Músin osy qalany óziniń qushaǵyna alyp, qaýipten, qaterden qorǵap turǵandaı. Músin Parıjde sýyqqa, jańbyrǵa, jelge tózimdi etip jasalǵan. 1931 jyly 12 qazanda ashylý saltanaty bolǵan. Músin qaı elde, qaı qalada ornalasqan, qalaı atalady? (Jaýaby: Brazılıanyń Rıo - da - Janeıro qalasyndaǵy Isýs - Hrıstos músini.)

«Jas tolqyn» tobyna
1. 1927 j quryldy. Bul qoryq Qazaqstandaǵy erteden kele jatqan qoryq. Ońtústik Qazaqstan oblysynyń Talas Alataýy men Ógem jotasynda 85, 4 myń ga - dan astam jerdi alyp jatyr. Bul qaı qoryq. ( Aqsý - Jabaǵyly)

«Aq - Orda» tobyna
2. Qoryq soltústiginde Qazaqstan Altaıynyń Kúrshim jotasy men ońtústiginde teńiz deńgeıinen 1447m bıiktiktegi Azýtaý jotasy aralyǵynda ornalasqan. Bul qaı qoryq? ( Marqakól)

«Han - Táńiri» tobyna
3. 1992 j qurylǵan qoryq Shyǵys Qazaqstan oblysy Glýbokoe aýdanynda ornalasqan. Altaı taý júıesiniń Qazaqstandyq bóliginiń solt - batys jaǵyn, Holzýn, Kóksý, Ivanov jotalaryn qamtıdy. Bul qaı qoryq? ( Batys Altaı qoryǵy)

«Murager» tobyna
4. 1984 j Mańǵystaý oblysynda «Qyzyl kitapqa» engizilgen janýarlar men qustardy saqtap qalý úshin qurylǵan qoryq. Bul qaı qoryq? ( Ústirt)


«Báıterek» tobyna
5. 1968 j Aqmola oblysynyń tyń dalasynyń, sondaı - aq Qorǵaljyn jáne Teńiz kólderi aýmaǵyndaǵy janýarlar men ósimdikterdi saqtap qalý maqsatynda uıymdastyrylǵan qoryq. Bul qaı qoryq? (Qorǵaljyn)

«Everest» tobyna
6. 1998 j Almaty oblysyndaǵy Alakól júıesine enetin kólderde mekendeıtin sý qustaryn, janýarlar men ósimdikterdi qorǵaý maqsatynda uıymdastyrylǵan qoryq. Bul qaı qoryq? (Alakól qoryǵy.)

4 - kezeń.
Ǵylymnyń syryn uǵyna,
Shyǵyńdar bilim shyńyna.
Uqyptylyq pen zerektik,
Jetkizer sizderdeı órendi,
Jeńistiń mynaý shyńyna, deı otyryp saıysymyzdyń 4 - aınalymy «Oıly bolsań, ozyp kór» saıysyn bastaımyz.
Oıyn sharty boıynsha ár komandaǵa maqal aıtylady, onyń jalǵasyn tabý kerek jáne jumbaq qoıylady, jumbaqty sheshý kerek

«Jas tolqyn» tobyna
Maqal - mátel
1. Kóldiń kórki - quraq,
Taýdyń kórki – bulaq.
Jumbaq:
1. Tańmen kózin ashady,
Álemge nuryn shashady. (kún)

«Aq - Orda» tobyna
Maqal - mátel
2. Elinen bezgen er ońbas,
Kólinen bezgen qaz ońbas.
Jumbaq:
2. Qoly joq sýret salady,
Tisi joq tistep alady. (aıaz)

«Han - Táńiri» tobyna
Maqal - mátel
3. Saǵynǵan elin ańsaıdy,
Sarala qaz kólin ańsaıdy.
Jumbaq
3. Aıaǵy joq júredi,
Sylq - sylq kúledi. (sý)

«Murager» tobyna
Maqal - mátel
4. Týǵan jerdeı jer bolmas
Týǵan eldeı el bolmas.
Jumbaq:
4. Keń álemdi kerneıdi,
Kóziń biraq kórmeıdi. (aýa)

«Báıterek» tobyna
Maqal - mátel
5. Eńbektiń nany tátti,
Jalqaýdyń jany tátti.
Jumbaq
5. Qabat - qabat qattama,
Aqylyń bolsa attama. (kitap)

«Everest» tobyna
Maqal - mátel
6. Óz bilmegenińdi kisiden sura,
Úlken joq bolsa, kishiden sura.
Jumbaq
6. Ózi sóıleı bilmeıdi,
Salǵan izi sóıleıdi. (qalam)

Júrgizýshi: Ushqyr oıǵa serik bolsyn sheberlik,
Sóz kezegin qazylarǵa bereıik
Aramyzda tapqysh dostar kóp eken,
Solardyń biz nátıjesin kóreıik,- deı kele endigi qorytyndy sóz kezegin qazylar alqasyna beremiz. (Marapattaý)

Júrgizýshi: Ǵylymnyń syryn uǵyna,
Shyǵyńdar bilimniń shyńyna.
Daryndylyq pen tapqyrlyq,
Jetkizedi sizderdi,
Geografıa syryna,- deı otyryp saıysymyzdy aıaqtaımyz.

Kóńil bólip bul keshke,
Kelgenderge kóp rahmet.
Shyn sezingen kórermenge,
Myń, myń rahmet.