InfoHub Logo

Shyńjań aımaǵynda ǵumyr keshken belgili bı, áıgili kúıshi Beısenbi Dónenbaıulynyń (1825-1898) «Bodaý keńes» dep atalatyn kúıi bar. Osy kúıdiń ańyzyn aqyn Núkesh Bádiǵululy bylaı baıandaıdy:

«Altaıdaǵy abaq-kereı eliniń bodaýsyz ketken daý-sharyn bitirý úshin úlken jıyn bolady. Qaba degen jerdegi Alqabek ózeniniń kókoraı shalǵynyna aqshańqan úıler tigiledi. Bul oqıǵa 1853 jyly bolyp edi deıdi. Bodaý keńesine arǵyn, naıman, kereı, ýaqtyń tizgin ustaǵan ıgi jaqsylary shaqyrylady. Eń bir eńseli aq ordaǵa arnaıy shaqyrylǵan aǵa sultan Qunanbaı Óskenbaıuly kelip túsedi... Kereıdiń Maman bıi ózi baýlyp júrgen jas jigit Beısenbini ertip keledi. Mundaı bas qosýǵa Beısenbiniń endi-endi aralasa bastaǵan jańa talap kezi bolsa kerek.

Ýádeli merzim bolǵanda bılikke aralasatyndar Qunanbaı túsken úıge jınalyp, eseli oryndaryna jaıǵasa bastaıdy. Jasy kishi Beısenbige bosaǵa jaqtan oryn tıedi. Mejeli kisilerdiń basy qosyldy-aý degende, Qunanbaı otyryp:

— Káne, daý-shardy neden bastaımyz? — dep saýal tastaıdy. Kereı jaǵynan daý ıesi bolyp otyrǵan Shaý bı aınala otyrǵan bılerge salmaq salyp, «sóz bastańdar», — deıdi. Alaıda, aǵa sultan Qunanbaıdyń mysy basyp, eshkim sýyrylyp shyǵa qoımaıdy. Sonda, bosaǵa jaqta otyrǵan Beısenbi eńsesin tiktep, júgine otyryp til qatady:

— Sultan aǵa, biz sózdi qalaı bastaımyz? — deıdi Beısenbi, —  arǵyn, naıman bizdiń aǵamyz edi. Alaıda áridegi Syr boıynan aýǵanda arǵyn aǵanyń qamshysynyń jýandyǵynan, beridegi Qalbadan aýǵanda naıman aǵanyń qamshysynyń jýandyǵynan qonys teppeı kelip edik. Sodan, ortamyz oıylǵandaı, ordamyz buzylǵandaı bolyp, meken qýyp júrgen elmiz. Qonys aýdaryp kelgen jerimiz qalyń dúrbit pen urańqaıdyń ortasy. Bulardyń besik belgisi, tósek úlgisi joq el, alsa — bitim, berse — ıtim degendi ǵana biledi eken. Sondyqtan keýdeleýdi kórip, ortasy
oıylmaǵan, saýdalaýdy kórip ordasy buzylmaǵan, jany bir, zańy bir aǵanyń balasy ózi sóz bastamaı ma?

Jańa talap, jas jigittiń ór minez, ójet sózi, qıynnan qıystyrǵan oryndy ýáji otyrǵan jurtty ózine osharylata qaratady. Qos jastyqty shyntaqtaǵan ári pań, ári asqaq aǵa sultan Qunanbaı da basyn kóterip, Beısenbige barlaı bir qarap alady. Sonan soń sóılep ketedi:

— Bolar, bolar! — depti Qunanbaı. — ózi de bolǵaly tur eken ǵoı! Aýzynyń jurt ılanar kıesi, kómeıiniń jaý jasqanar dýasy bar jigit eken... Aý, aǵaıyn, jıyn ózi de bastalyp ketti emes pe?! Bala jigit jón sóz aıtyp otyr: sender bilgeli jýandardan basymdyq kórip elden shettedińder, jerden aıyryldyńdar. Oǵan men qamyqpasam, qýanbaımyn. Kereıden sendeı balanyń týǵany ısi qazaqqa maqtanysh. Bul rettegi bıliktiń tizginin osy balaǵa berip, biz tyńdaýshy ǵana bolaıyq!

Qunanbaıdyń oń shyraıy otyrǵandardy jadyratyp, tileý-qor nıetterdi toǵystyrǵandaı bolady. Sol jolǵy bodaý keńeste Beısenbi tóbe bı bolyp, daý túıinin qaldyrmaı sheshim aıtady. Aǵaıyn arasy kelisimge kelip, jarasym tabady. Munyń bárin qalt jibermeı synnan ótkizgen Qunanbaı jıyn tarqar kezde Beısenbige «kómeıinen bitimdi sóz aqtarylǵan sheshen, bıligine el toqtaıtyn kósem, aýzy dýaly, oıy kıeli jigit eken» dep baǵa beripti.

Sonda, Beısenbi osy bas qosýdyń urpaqqa úlgi bolar bir belgisi bolsyn dep, óziniń «Bodaý keńes» atty kúıin shertken eken».

---