InfoHub Logo

Qazaq tili 4 qazaq
Sabaqtyń taqyryby: Býyn úndestigi
Maqsaty: 1. Bilimdilik: Býyn úndestigi jaıly oqýshylarǵa jalpylaı túsindirý. Oqýshylardyń býyn úndestigi týraly bilimin arttyrý; Sózder birde jýan, birde jińishke aıtylý erekshelikterine basty nazar aýdartý.
2. Damytýshylyq: Oqýshynyń óziniń oıyn jasyrmaı anyq dálme - dál jetkize bilýge damytý.
3. Tárbıelilik: Úlkenge qurmet, kishige izet kórsetý jáne boıyna jaqsy tárbıelik mańyzy zor qasıetter berip tárbıeleý.
Kútiletin nátıje: Sózderdiń aıtylý men jazylý erekshelikterin meńgertý.
Sabaq túri: ashyq sabaq.
Sabaqtyń ádisi: Suraq - jaýap, oı bólisý, sózjumbaqtar sheshý.
Kórnekilikter: plakattar, sýretter, taratpa materıaldar, t. b.

Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi.
Amandasý rásimi: Sálemetsizder me oqýshylar
İİ. Ótkendi qaıtalaý.
İİI. Jańa sabaqty suraý. Qyzyǵýshylyǵyn arttyrý,;
Kirispe bólim.
Býyn úndestigi - sıngarmonızm

Suraqtar qoıý arqyly ótken bilimderdi eske túsirý, pikirlesý.
- Býyn úndestigi degenimiz ne?
Sózdiń sońǵy býynynyń jýan, jińishkeligine qaraı qosymshalardyń da biryńǵaı jýan, biryńǵaı jińishke túrde jalǵanýyn býyn úndestigidep ataımyz.

- Mysaldar keltirý arqyly dálelde.

Qazaq tilinde sózderge qosymshalar ne biryńǵaı jýan, ne biryńǵaı jińishke bolyp jalǵanady. Muny myna mysaldar arqyly kórýge bolady.
Qosymshalardyń jýan túrde jalǵanýy Qosymshalardyń jińishke túrde jalǵanýy
Jumys - shy - lar - ǵa
Qýanysh - ta - ryń - dy
Aqyl - dy - lyq - qa
Eńbek - shi - ler - ge
Sú - ıin - ish - te - riń - di
Es - ti - lik - ke
Sózdiń sońǵy býynyń jýan, jińishkeligine qaraı qosymshalardyń da ne jýan, ne
jińishke jalǵanýy.
Jýan sózder: Jińishke sózder:
Jumys - shy - lar – ǵa; Súıinshi - ler - iń - di
Tarıh - ty Lager - ge
Seh - ta Rol - diń rol - im
Sonymen qatar býyn túrleri de bar, olar: ashyq, tuıyq, biteý bolyp bólinedi.
Ashyq býyn degenimiz - daýysty dybystan bastalyp, daýysty dybyspen aıaqtalady.
Mysaly: Ashyq býyn
a - ta
á - ke
Tuıyq býyn degenimiz - daýysty dybystan bastalyp, daýyssyz úndi nemese qatań
dybyspen aıaqtalady.
Mysaly: Tuıyq býyn
Ań
Ult
Biteý býyn degenimiz - daýyssyzdan bastalyp, daýyssyzben aıaqtalady.
Mysaly: Biteý býyn
tas
dáp - ter
IV. Oqýlyqpen jumys.
1 - tapsyrma. Kórsetilgen jurnaqtarǵa túbir sóz qosyp jaz.
_________________________________- hana
_________________________________- paz
__________________________________- qoı
__________________________________- ker
2 - tapsyrma. Sózderge qosymsha jalǵap jaz, erejesin eske túsir.
Bıdaı, M. Áýezov, arbakesh.

3 - tapsyrma. Apta kúnderin aıtylýyna qarap, durys jaz.

Apta kúnderiniń aıtylýy men jazylýynyń qandaı aıyrmashylyǵyn baıqadyń?
Aıtylýy Jazylýy
dúısembi ___________________________________
seısembi ___________________________________
sársembi ___________________________________
beısembi ____________________________________
juma ____________________________________
sembi ____________________________________
jeksembi _____________________________________

4 - tapsyrma. Aralas býyndy sózder bolyp keletin adam aty - jónderin jaz.
Mysaly: Begimbaı, Esenbaı___________________________________________________________________________________________________________________________________________________
5 - tapsyrma. Ertegini óz oıyńnan jalǵastyryp, aıaqtap jaz. Qaısardyń aqyldylyǵy, bilimdiligi onyń tańdaýynan baıqalatyn bolsyn.
Tańdaý
(Ertegi)
Erte, erte, ertedegi ertegiler elinde bir saýdager bazardaǵy halyqqa:
- Aqyl, bilim, baılyq, baqyt satamyn. Óte arzan. Alyp, qaryq bolyp qalyńyzdar,- dep jar salǵan eken.
Estigen halyq dúrligip, biri aqylǵa, ekinshileri baılyqqa kenelmekshi bolypty. Al taǵy bireýleri baqytty almaqshy boldy. Sonyń ishinde qaısar degen bir bala óziniń tańdaýy týraly bylaı degen eken:_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

V. «Oı qozǵaý»ádisi Rebýs sheshý. Sheshýi: dostyq. Dostyq degen sózdi taqyryp etip alyp, áńgime jazý.

VI. Jınaqtaý. Úlestirmelermen jumys.
№1. Kóp núkteniń ornyna tıisti qosymshany qoıyp jaz.

Nelikten sol qosymshany jalǵaǵanyńdy túsindir.
Aqyl – jas..., asyl tas...,
№2 Berilgen sózderdi býynǵa bólip jaz. Ár býyndaǵy daýysty dybystyń jýan ne jińishke ekenin aıt.
Ónerli, ónerpaz, kókjıekte, shańyraqtyń.
Osy sózderdi qatystyryp sóılem qura.
№3 Túbir sózderge tıisti jalǵaýlardy terip jaz.
qurylys... - ter
ań... - shy
kóbelek... – dar
Oqýshylarymnyń satylaı keshendi taldaý unaǵany sonshalyqty tórt joldy
óleńderinde arnady.
Gramatıka bar seniń san qyzyq jańalyǵyń,
Úırenýden biz jalyqpaı, talmaımyz.
Bolsaq eger eń saýatty oqýshy,
Ol da seniń arqań dep bil.
Al, satylaı keshendi taldaýdy bylaı ózderine qaraı sóz jumbaq qyp sheship aldy.
S - sanaly, K – keleshegimiz
A - azamat, E - ertenimiz
T - tártipti, Sh - shynyqqan
Y - yrysty, E – eldiń
L - laıyqty, N - namysty
A - armanshyl, D - dostyqty
Ádepti I - ınabatty «ı». İ - izdengish urpaqpyz dep ózderine baǵa bere
alatyn azamat, tulǵa bar ekeni, sonymen qatar qyzyǵýshylyǵy úıirmege degen
arta túsetindikteri baıqalady

VII. Sabaqtyń sońynda oqýshylarǵa úıde erejelerdi jattaı otyryp, qalam, kitap, oqýlyq
degen sózdermen kúrdeli sóılemder qurastyra otyryp, sóılem múshesine jáne býyn
túrlerine ajyratyp taldaý tapsyrylady. - Sonymen, balalar, qazaq tilindegi sózderdiń birińǵaı jýan, ne biryńǵaı jińishke bolyp kelý sebebi nede eken?
- Onyń sebebi: túbir sózdiń sońǵy býynynda jýan daýysty dybys bolsa, oǵan jalǵanatyn qosymsha da jýan, jińishke bolsa, qosymsha da jińishke bolyp jalǵanady.
VIII. Madaqtaý. Baǵalaý.
Býyn úndestigi. júkteý