Bul álemge kelgen soń
Taqyryp: BUL ÁLEMGE KELGEN SOŃ
Qundylyq: Aqıqat Qasıetter: sabyrlylyq, aqyldylyq, erik - jigerlilik
8 synyp
Maqsaty: oqýshylarǵa «álem», «ómir», adam uǵymdaryn túsindirý arqyly, aqıqat qundylyǵynyń mánin ashý.
Mindetteri:
Bilimdilik: oqýshylarǵa adamnyń rýhanı álemi týraly túsinik berý;
Tárbıeliligi: máńgilikti ýaqytshydan, shyndyqty jalǵannan ajyrata bilýge tárbıeleý;
Damytýshylyǵy: tereń tolǵanýǵa, ózdiginen izdenýge, adam ıgiligi úshin rıasyz qyzmet etýge baýlý;
Resýrstar: dápter, úntaspa, quraldar, málimetter
Sabaq barysy:
1. Uıymdastyrýshylyq kezeń
Oqýshylarmen amandasý. «Ózin - ózi taný» sabaǵynyń erejesin «5 - T» eske túsirý
Tynyshtyq sáti:
- Balalar, durys otyraıyq, arqalaryńyzdy túzý ustaıyq, qoldaryńyzdy partaǵa qoıýǵa bolady, kózderińizdi jumaıyq
Eskertý
Toppen ataý (tártip, talap, tazalyq, tatýlyq, tynyshtyq)
Jáı baıaý jaǵymdy mýzyka qoıý)
Úı tapsyrmasyn tekserý
№1sabaq: «Qaıtqanda» M. Áýezov
Talqylaý suraqtary
Analary Abaıdy qalaı qarsy aldy?
Abaı óziniń nanym - senimderge kózqarasyn qalaı baıqatty?
Abaıdyń analarymen qarym - qatynasyn jalpy adamzattyq qundylyqtar turǵysynan qalaı túsinýge bolady?
Abaıdyń boıynan qandaı qasıetterdi baıqadyńdar?
Óziniń anańmen qandaı jaǵymdy oqıǵalar boldy? Aıtyp berińder?
№2sabaq: «Taǵylym» Baqytjan Maıtanov
Talqylaý suraqtary:
Jazýshy M. Áýezov áke men bala arasyndaǵy qarym - qatynas týraly qandaı derek qaldyrǵan?
Abaıdyń ómirge degen kózqarasynyń, maqsat - muratynyń, minez - qulqynyń qalyptasýyna kimder yqpal etti?
Dýlat aqynnyń bata berýine Abaıdyń qandaı qasıetteri sebep boldy?
Abaıdyń boıyndaǵy qandaı qasıetterdi úlgi tutasyńdar? Nelikten?
Ómirde danalyqqa jetý úshin ne isteý kerek dep oılaısyń?
Dáıeksóz Toppen 3 ret qaıtalaý, dápterge jazyp alý
Adamzattyń bárin súı baýyrym dep...
Abaı Búkil álemde adam balasy qanshalyqty mol bolsa, sonshalyqty jalǵyz – ony jalǵyzsyratpaıtyn aırylmas adal dosy - óziniń OIY ǵana
Oralhan Bókeı
Dáıeksózdiń maǵynasyn qalaı túsindińder?
Birge oqımyz(Muǵalimniń syıy)
№1 sabaq:
Bir ormannyń janyndaǵy ózenniń jıeginde aǵashtar ósetin edi, olar kúshti jáne bıik ósýge jáne ádemi gúlderi men qalyń japyraqty bolýlary úshin bar kúshterin jumsaıtyn.
Álbette, olardyń tamyrdy damytýǵa kúshteri qalmady, olar úshin bıiktik pen sulýlyq mańyzdyraq bolyp kórindi…
Sol ózderiniń bıiktigimen jáne úlken gúlderimen tamsandyrǵan aǵashtardyń arasynda gúlsiz, kishkentaı lavr aǵashy ósetin - di.
Ol bar kúshin tamyrǵa jumsady.
Barlyǵy onyń úlken ári ádemi gúlderi, alyp boıy bolmaǵandyqtan, mazaq etip kúletin.
«Lavr! Sen bar kúshińdi nesine tamyrǵa jumsaısyń, bizge qarasańshy. Bizdi bári úlken japyraqtarymyz, hosh ıisti gúlderimiz, bıiktigimiz úshin maqtaıdy».
Al lavr bolsa bylaı jaýap beretin:
«Men odan da óz kúshimdi tamyryma jumsaımyn: ósemin jáne maǵan muqtaj bolǵandarǵa óz japyraqtarymdy beremin».
Biraq báribir de basqalary oǵan kúlýden jalyqpady.
Birde qatty jel soǵyp, sol aǵashtar tamyrlary álsiz bolǵandyqtan kulap qaldy. Al lavr bolsa, tek bir - eki japyraǵyn ǵana joǵaltqany bolmasa, aman qaldy.
Sol kezde ǵana, basqalary qıyn sátterde bizdi syrtqy kelbetimiz ben túrimiz emes, tamyrymyzdaǵy, júregimizdegi, jan - dúnıemizdegi kúshimiz saqtap qalatynyn túsindi. Interbelsendi taqtadan ashyp qoıý.
№2 sabaq
Qolda bar resýrstardyń sany emes, olardy qoldaný múmkindigi áldeqaıda mańyzdy. Adam ómirinde eń mańyzdy 3 resýrs bar.
1. Aqsha
Aqsha mańyzdylyǵy jaǵynan úshinshi orynǵa iligedi. Óıtkeni, ol – sarqylmaıtyn ári qaıta ornyna keletin adam qajettiligi. Aramyzda aqshanyń tapshylyǵyn sezinetin adamdar bar. Aıta bermese de, baı bolýdy, kóp aqsha tabýdy armandaıtyndar sany jetkilikti. Biraq, sizge usynǵaly otyrǵan 3 resýrstiń ishinde aqshaǵa qol jetkizý ońaı ekenin eskergeısiz. Tek oǵan qol jetkizýdiń qarapaıym erejesin este ustasańyz boldy: syry – eńbek.
2. Kúsh
Ekinshi orynǵa kúshti qoıdyq. Sebebi, álsiz adamnyń qolynan kóp nárse kelmeıdi. Sondyqtan, tilek aıtqanymyzda basty orynǵa densaýlyqty qoıamyz. Deni saý adamnyń kúshi men múmkindigi áldeqaıda basym bolady. Kúsh – jetistik bastaýy. Bastysy ony qalaı qoldanýdy bilseńiz jetkilikti. Mysaly, siz kompúter oıynyn oınap otyrsyz. Qarsylasyńyzdyń qarý - jaryǵy, ómir deńgeıi men kúshi sizdikimen birdeı. Biraq, sońynda bireý jeńiledi, al endi bir jeńedi. Nege? Jeńgen oıynshynyń artyqshylyǵy ol óz resýrstaryn oryndy qoldanyp biledi. Ómirde de solaı: kúshińizdi tıimdi jumsańyz. Paıdasyz nársege kúshińiz ben júıkeńizdi qurtpańyz. Jastyq shaqta adam óziniń kúshiniń sarqylmaıtynyna senedi. Degenmen, 30 - 35 jasqa kelgeninde sheksizdik dep júrgeni ýaqytsha ekenin uǵady. Óıtkeni, burynǵysha tań atqansha qydyrý, keıin kúni boıy jumys isteý qolynan kelmeıdi. Al, eseıgen saıyn «kúsh» tek azaıa beredi.
3. Ýaqyt
Aqshaǵa tynbaı eńbek etý arqyly qol jetkizseńiz, kúshti ýaqytyly demalý arqyly qaıta qalpyna keltirýge bolady. Al, ýaqytty qaıtarý múmkin emes. Sondyqtan, ýaqyt – adam ómirindegi eń mańyzdy resýrs. Sekýndtar tili alǵa jyljyǵan saıyn ýaqytymyz azaıyp kele jatqanyn da uǵý kerek. Orta jasqa kelgende adamdar ýaqyttary tekke ketkenin uǵyp, barmaq tistep qalyp jatady. Keıbir nársege úlgermeımiz: ne ýaqyt, ne kúsh jetpeıdi.
4. Jańa aqparat
Aqynnyń otyz toǵyzynshy sózi osy bir kezeńdi sýretteıdi: «Ras, burynǵy ata - babalarymyzdyń bul zamandaǵylardan bilimi, kútimi, sypaıylyǵy, tazalyǵy tómen bolǵan, biraq bul zamandaǵylardan artyq eki minezi bar eken... Ol eki minezi qaısy deseń, ol zamanda el basy, top basy degen kisiler bolady eken. Kósh - qondy bolsa, daý - janjaldy bolsa, bılik solarda bolady eken. Ózge qara jurt jaqsy - jaman ózderiniń sharýasymen júre beredi eken... Ekinshisi — namysqor keledi eken. At atalyp, arýaq shaqyrylǵan jerde aǵaıynǵa ókpe, arazdyqqa qaramaıdy eken, janyn salysady eken...»
Toppen án aıtý
Óleńi: Rınat Zaıytov
Áni: Ulyqpan Joldasov
Asyp - tasyp, tógiletin,
Alqynyp ushatyn kóńil - aı,
Ózgermesteı kórinetin,
Baıansyz bes kúndik ómir - aı,
Tasqyn bolyp, tasyp turǵan
Jastyq shaq aldady tańdamaı
Áldenege asyqtyrǵan
Jeligi basylmas jalǵan - aı.
Qaıyrmasy:
Ómir - ózen aǵady, átteń,
Ókinishtiń alaýy
Janymdy jep barady.
Ómir - ózen aǵady, átteń,
Meniń janym jaraly
Qaı jaǵada qalady?
Dúnıege aldanady
Qomaǵaı kózimiz toımaǵan.
Biraq sonyń bar ma máni,
Tek ońasha únsiz oılanam.
Ótkizermin ómirimdi
Shabytty ozdyryp saǵatqa,
Júrektegi senimimdi
Sóndire kórmeshi, jaratqan.
6. Shyǵarmashylyq jumys
1 - tapsyrma, 10 - bet
Uly oıshyl Abaıdyń «Ásempaz bolma árnege» óleńin oqyp, adamnyń ómirdegi orny týraly pikirlerińdi ortaǵa salyp aıtyńdar
2 - tapsyrma,
Uly oıshyl Abaıdyń tabıǵat týraly óleńderin oqyp, ondaǵy adam tabıǵattyń úılesimdiligi týraly aıtyp berińder.
3 - tapsyrma,
Adamdar arasyndaǵy izgi qarym - qatynas týraly esse jazyńdar 4 - tapsyrma, 13 - bet
M. Áýezovtiń «adam balasynyń jaman qulqy jaratylysynan emes, ósken orta, kórgen úlgi, ónege biletindiginen... kópshilikti adamshylyqqa tárbıeleý úshin, jas býyndy jaqsylap tárbıeleý qajet» degen oıyn basshylyqqa alyp, oı - tolǵaý jazyńdar.
2 - tapsyrma,
Mátindi oqyp, «ómir joly úlken qozǵalys» degen oıdy taldańdar.
3 - tapsyrma, 14 - bet
Óleńdi oqyp, ómirge baılanysty túıindi sózderdi terip jazyńdar. Maǵynasyn túsindirińder.
7. Úıge tapsyrma:
№1 sabaq: 11 - 13 bet oqý.
№2 sabaq: 16 - 18bet oqý
8. Sabaqqa taldaý.
Búgingi sabaqty taldap kóreıik árkim qoıatyn baǵasyn bir qoldyń saýsaǵymen, sanaq boıynsha bir mezgilde kórsetý kerek. Ne unady? Qandaı qıyndyqtar boldy? Kimdi baǵalaǵan qıyn, ózińdi me — ózgeni me?
9. Sońǵy tynyshtyq sáti
Sabaqtan alǵan áserimizdi júregimizge saqtap, ómirde qoldana bileıik. Jaqsy áserlermen bóliseıik. Sabaq aıaqtaldy. Saý bolyńdar. Baıaý mýzyka tyńdaý.
Mektep: №32 JOBBM
Muǵalim: Tokenova J.S.
Qundylyq: Aqıqat Qasıetter: sabyrlylyq, aqyldylyq, erik - jigerlilik
8 synyp
Maqsaty: oqýshylarǵa «álem», «ómir», adam uǵymdaryn túsindirý arqyly, aqıqat qundylyǵynyń mánin ashý.
Mindetteri:
Bilimdilik: oqýshylarǵa adamnyń rýhanı álemi týraly túsinik berý;
Tárbıeliligi: máńgilikti ýaqytshydan, shyndyqty jalǵannan ajyrata bilýge tárbıeleý;
Damytýshylyǵy: tereń tolǵanýǵa, ózdiginen izdenýge, adam ıgiligi úshin rıasyz qyzmet etýge baýlý;
Resýrstar: dápter, úntaspa, quraldar, málimetter
Sabaq barysy:
1. Uıymdastyrýshylyq kezeń
Oqýshylarmen amandasý. «Ózin - ózi taný» sabaǵynyń erejesin «5 - T» eske túsirý
Tynyshtyq sáti:
- Balalar, durys otyraıyq, arqalaryńyzdy túzý ustaıyq, qoldaryńyzdy partaǵa qoıýǵa bolady, kózderińizdi jumaıyq
Eskertý
Toppen ataý (tártip, talap, tazalyq, tatýlyq, tynyshtyq)
Jáı baıaý jaǵymdy mýzyka qoıý)
Úı tapsyrmasyn tekserý
№1sabaq: «Qaıtqanda» M. Áýezov
Talqylaý suraqtary
Analary Abaıdy qalaı qarsy aldy?
Abaı óziniń nanym - senimderge kózqarasyn qalaı baıqatty?
Abaıdyń analarymen qarym - qatynasyn jalpy adamzattyq qundylyqtar turǵysynan qalaı túsinýge bolady?
Abaıdyń boıynan qandaı qasıetterdi baıqadyńdar?
Óziniń anańmen qandaı jaǵymdy oqıǵalar boldy? Aıtyp berińder?
№2sabaq: «Taǵylym» Baqytjan Maıtanov
Talqylaý suraqtary:
Jazýshy M. Áýezov áke men bala arasyndaǵy qarym - qatynas týraly qandaı derek qaldyrǵan?
Abaıdyń ómirge degen kózqarasynyń, maqsat - muratynyń, minez - qulqynyń qalyptasýyna kimder yqpal etti?
Dýlat aqynnyń bata berýine Abaıdyń qandaı qasıetteri sebep boldy?
Abaıdyń boıyndaǵy qandaı qasıetterdi úlgi tutasyńdar? Nelikten?
Ómirde danalyqqa jetý úshin ne isteý kerek dep oılaısyń?
Dáıeksóz Toppen 3 ret qaıtalaý, dápterge jazyp alý
Adamzattyń bárin súı baýyrym dep...
Abaı Búkil álemde adam balasy qanshalyqty mol bolsa, sonshalyqty jalǵyz – ony jalǵyzsyratpaıtyn aırylmas adal dosy - óziniń OIY ǵana
Oralhan Bókeı
Dáıeksózdiń maǵynasyn qalaı túsindińder?
Birge oqımyz(Muǵalimniń syıy)
№1 sabaq:
Bir ormannyń janyndaǵy ózenniń jıeginde aǵashtar ósetin edi, olar kúshti jáne bıik ósýge jáne ádemi gúlderi men qalyń japyraqty bolýlary úshin bar kúshterin jumsaıtyn.
Álbette, olardyń tamyrdy damytýǵa kúshteri qalmady, olar úshin bıiktik pen sulýlyq mańyzdyraq bolyp kórindi…
Sol ózderiniń bıiktigimen jáne úlken gúlderimen tamsandyrǵan aǵashtardyń arasynda gúlsiz, kishkentaı lavr aǵashy ósetin - di.
Ol bar kúshin tamyrǵa jumsady.
Barlyǵy onyń úlken ári ádemi gúlderi, alyp boıy bolmaǵandyqtan, mazaq etip kúletin.
«Lavr! Sen bar kúshińdi nesine tamyrǵa jumsaısyń, bizge qarasańshy. Bizdi bári úlken japyraqtarymyz, hosh ıisti gúlderimiz, bıiktigimiz úshin maqtaıdy».
Al lavr bolsa bylaı jaýap beretin:
«Men odan da óz kúshimdi tamyryma jumsaımyn: ósemin jáne maǵan muqtaj bolǵandarǵa óz japyraqtarymdy beremin».
Biraq báribir de basqalary oǵan kúlýden jalyqpady.
Birde qatty jel soǵyp, sol aǵashtar tamyrlary álsiz bolǵandyqtan kulap qaldy. Al lavr bolsa, tek bir - eki japyraǵyn ǵana joǵaltqany bolmasa, aman qaldy.
Sol kezde ǵana, basqalary qıyn sátterde bizdi syrtqy kelbetimiz ben túrimiz emes, tamyrymyzdaǵy, júregimizdegi, jan - dúnıemizdegi kúshimiz saqtap qalatynyn túsindi. Interbelsendi taqtadan ashyp qoıý.
№2 sabaq
Qolda bar resýrstardyń sany emes, olardy qoldaný múmkindigi áldeqaıda mańyzdy. Adam ómirinde eń mańyzdy 3 resýrs bar.
1. Aqsha
Aqsha mańyzdylyǵy jaǵynan úshinshi orynǵa iligedi. Óıtkeni, ol – sarqylmaıtyn ári qaıta ornyna keletin adam qajettiligi. Aramyzda aqshanyń tapshylyǵyn sezinetin adamdar bar. Aıta bermese de, baı bolýdy, kóp aqsha tabýdy armandaıtyndar sany jetkilikti. Biraq, sizge usynǵaly otyrǵan 3 resýrstiń ishinde aqshaǵa qol jetkizý ońaı ekenin eskergeısiz. Tek oǵan qol jetkizýdiń qarapaıym erejesin este ustasańyz boldy: syry – eńbek.
2. Kúsh
Ekinshi orynǵa kúshti qoıdyq. Sebebi, álsiz adamnyń qolynan kóp nárse kelmeıdi. Sondyqtan, tilek aıtqanymyzda basty orynǵa densaýlyqty qoıamyz. Deni saý adamnyń kúshi men múmkindigi áldeqaıda basym bolady. Kúsh – jetistik bastaýy. Bastysy ony qalaı qoldanýdy bilseńiz jetkilikti. Mysaly, siz kompúter oıynyn oınap otyrsyz. Qarsylasyńyzdyń qarý - jaryǵy, ómir deńgeıi men kúshi sizdikimen birdeı. Biraq, sońynda bireý jeńiledi, al endi bir jeńedi. Nege? Jeńgen oıynshynyń artyqshylyǵy ol óz resýrstaryn oryndy qoldanyp biledi. Ómirde de solaı: kúshińizdi tıimdi jumsańyz. Paıdasyz nársege kúshińiz ben júıkeńizdi qurtpańyz. Jastyq shaqta adam óziniń kúshiniń sarqylmaıtynyna senedi. Degenmen, 30 - 35 jasqa kelgeninde sheksizdik dep júrgeni ýaqytsha ekenin uǵady. Óıtkeni, burynǵysha tań atqansha qydyrý, keıin kúni boıy jumys isteý qolynan kelmeıdi. Al, eseıgen saıyn «kúsh» tek azaıa beredi.
3. Ýaqyt
Aqshaǵa tynbaı eńbek etý arqyly qol jetkizseńiz, kúshti ýaqytyly demalý arqyly qaıta qalpyna keltirýge bolady. Al, ýaqytty qaıtarý múmkin emes. Sondyqtan, ýaqyt – adam ómirindegi eń mańyzdy resýrs. Sekýndtar tili alǵa jyljyǵan saıyn ýaqytymyz azaıyp kele jatqanyn da uǵý kerek. Orta jasqa kelgende adamdar ýaqyttary tekke ketkenin uǵyp, barmaq tistep qalyp jatady. Keıbir nársege úlgermeımiz: ne ýaqyt, ne kúsh jetpeıdi.
4. Jańa aqparat
Aqynnyń otyz toǵyzynshy sózi osy bir kezeńdi sýretteıdi: «Ras, burynǵy ata - babalarymyzdyń bul zamandaǵylardan bilimi, kútimi, sypaıylyǵy, tazalyǵy tómen bolǵan, biraq bul zamandaǵylardan artyq eki minezi bar eken... Ol eki minezi qaısy deseń, ol zamanda el basy, top basy degen kisiler bolady eken. Kósh - qondy bolsa, daý - janjaldy bolsa, bılik solarda bolady eken. Ózge qara jurt jaqsy - jaman ózderiniń sharýasymen júre beredi eken... Ekinshisi — namysqor keledi eken. At atalyp, arýaq shaqyrylǵan jerde aǵaıynǵa ókpe, arazdyqqa qaramaıdy eken, janyn salysady eken...»
Toppen án aıtý
Óleńi: Rınat Zaıytov
Áni: Ulyqpan Joldasov
Asyp - tasyp, tógiletin,
Alqynyp ushatyn kóńil - aı,
Ózgermesteı kórinetin,
Baıansyz bes kúndik ómir - aı,
Tasqyn bolyp, tasyp turǵan
Jastyq shaq aldady tańdamaı
Áldenege asyqtyrǵan
Jeligi basylmas jalǵan - aı.
Qaıyrmasy:
Ómir - ózen aǵady, átteń,
Ókinishtiń alaýy
Janymdy jep barady.
Ómir - ózen aǵady, átteń,
Meniń janym jaraly
Qaı jaǵada qalady?
Dúnıege aldanady
Qomaǵaı kózimiz toımaǵan.
Biraq sonyń bar ma máni,
Tek ońasha únsiz oılanam.
Ótkizermin ómirimdi
Shabytty ozdyryp saǵatqa,
Júrektegi senimimdi
Sóndire kórmeshi, jaratqan.
6. Shyǵarmashylyq jumys
1 - tapsyrma, 10 - bet
Uly oıshyl Abaıdyń «Ásempaz bolma árnege» óleńin oqyp, adamnyń ómirdegi orny týraly pikirlerińdi ortaǵa salyp aıtyńdar
2 - tapsyrma,
Uly oıshyl Abaıdyń tabıǵat týraly óleńderin oqyp, ondaǵy adam tabıǵattyń úılesimdiligi týraly aıtyp berińder.
3 - tapsyrma,
Adamdar arasyndaǵy izgi qarym - qatynas týraly esse jazyńdar 4 - tapsyrma, 13 - bet
M. Áýezovtiń «adam balasynyń jaman qulqy jaratylysynan emes, ósken orta, kórgen úlgi, ónege biletindiginen... kópshilikti adamshylyqqa tárbıeleý úshin, jas býyndy jaqsylap tárbıeleý qajet» degen oıyn basshylyqqa alyp, oı - tolǵaý jazyńdar.
2 - tapsyrma,
Mátindi oqyp, «ómir joly úlken qozǵalys» degen oıdy taldańdar.
3 - tapsyrma, 14 - bet
Óleńdi oqyp, ómirge baılanysty túıindi sózderdi terip jazyńdar. Maǵynasyn túsindirińder.
7. Úıge tapsyrma:
№1 sabaq: 11 - 13 bet oqý.
№2 sabaq: 16 - 18bet oqý
8. Sabaqqa taldaý.
Búgingi sabaqty taldap kóreıik árkim qoıatyn baǵasyn bir qoldyń saýsaǵymen, sanaq boıynsha bir mezgilde kórsetý kerek. Ne unady? Qandaı qıyndyqtar boldy? Kimdi baǵalaǵan qıyn, ózińdi me — ózgeni me?
9. Sońǵy tynyshtyq sáti
Sabaqtan alǵan áserimizdi júregimizge saqtap, ómirde qoldana bileıik. Jaqsy áserlermen bóliseıik. Sabaq aıaqtaldy. Saý bolyńdar. Baıaý mýzyka tyńdaý.
Mektep: №32 JOBBM
Muǵalim: Tokenova J.S.
You Might Also Like
-
Tárbıelik sharanyń taqyryby: Ustazy jaqsynyń ustamy jaqsy
