Buryshty teń úsh bólikke bólip salý esebi
Buryshty teń úsh bólikke bólip salý esebi
Esepti tek túsinip qoıý jetkiliksiz, ony shyǵaram degen talap – tilek te bolý qajet. Kúshti talap - tilek bolmasa, qıyn esepti shyǵarý múmkin emes, al ol bar bolsa, - shyǵarýǵa bolady.
Qushtarlyq bar jerde jol tabylady! (Poıa D)
Kóptegen salý esepterin sırkúl jáne syzǵyshty paıdalanyp shyǵara alamyz ári osy quraldarmen berilgen buryshty qalaı eki, tórt teń buryshqa bólýge bolatyndyǵyn bilemiz. Al sırkúl jáne syzǵyshtyń kómegimen buryshty úsh teń buryshqa bólýge bola ma? Bul esep buryshtyń trıseksıasy ( úsh seksıasy ) jaıly esep degen atqa ıe bolyp, birneshe ǵasyr boıy matematıkterdiń nazarynda boldy. Tek 19 - ǵasyrda ǵana erkin alynǵan burysh úshin mundaı salý múmkin emes ekendigi dáleldendi.
Ejelgi Mysyr ǵulamalary bas qatyryp, buryshty teń úshke bóle almaǵandyqtan, kóptegen esepter sheshimin tappaı, qurylys pen arhıtektýrada keıbir jumystardy oryndaýǵa kedergi keltirgen. Mysaly, sheńberdi teń 6, 8, 12 bólikterge bólý belgili bolǵanmenen, 9 bólikke bólý joly belgisiz bolǵan. Sol sebepti durys 6, 8, 12 buryshty prızma tárizdi tuǵyr – tireýler ( kolonnalar ) paıdalanylǵan da, al toǵyz buryshty tuǵyr – tireýler bolmaǵan.
Rene Dekart „sheshilmeıtin esep” dep tujyrym jasaǵan, 1837 jyly P. Vansel qatań túrde « buryshtyń trıseksıasy oryndalmaıdy» dep dáleldegen. Sheshilmeıtin esep bolǵannan osy máselemen aınalysqan Elladalyq Gıppı, Aleksandrıalyq Nekomed, Arhımed arnaıy ádis – tásildermen, quraldar oılastyrǵanmen, sheshimi tabylmaǵan.
Sonymen, trıseksıa esebi matematıkada áli sheshimi joq esepterdiń qataryna jatady.
Z. A. Skopes «Geometrıcheskıe mınıatúry», Moskva «Prosveshenıe», 1990jyly shyqqan kitabynda jáne A. G. Sypkın «Spravochnık po matematıke» Moskva «Naýka» 1981 j. bylaı dep atap kórsetken: - «Zadacha o delenıı proızvolnogo ýgla na trı ravnye chastı «trıseksıa ýgla» - odna ız treh znamenıtyh zadach na postroenıe reshaemyh v Drevneı Gresıı ( trıseksıa ýgla, kvadratýra krýga, ýdvoenıe kýba), reshenıe kotoryh razyskıvalos v techenıı neskolkıh stoletıı do teh por poka ne bylo dokazano, chto etı zadachı ne mogýt byt resheny s pomoshú sırkýlá ı lıneıkı. Tak, trıseksıa ýgla svodıtsá k postroenıý korná kýbıcheskogo ýravnenıa x³ + px + q = 0. Dlá proızvodnogo dannogo ýgla polýchennoe ýravnenıe ne ımeet rasıonalnogo korná. Poetomý ( soglasno krıterıý postroenıa otrezka s pomoshú sırkýlá ı lıneıkı) trıseksıa ýgla ne vypolnıma etımı sredstvamı. Naprımer, ýgol v 600 nelzá tochno razdelıt na trı ravnye chastı s pomoshú sırkýlá ı lıneıkı. ( Trıseksıeı ýgla nazyvaetsá lých, provedennyı cherez vershıný ýgla ı deláshıı ego v otnoshenıı 1/2».
1972jyly «Matematıcheskoe prosveshenıe» baspasynan shyqqan aǵylshyn ǵalymy Ý. Ý. Soıerdiń «Prelúdıe k matematıke» kitabiniń ekinshi taraýyndaǵy «Kakımı kachestvamı doljen obladat matematık» taqyrybynda da buryshty sırkúl jáne syzǵyshtyń kómegimen teńdeı úsh bólikke bólýge bolmaıtynyn jazǵan.
Degenmen, 1972 jyly «Naýka Kazahskoı SSR» baspasynan ál – Farabıdiń «Matematıcheskıe traktaty» A. Kóbesovtyń jınaqtaýymen shyqqan «Knıga dýhovnyh ıskýsnyh prıemov ı prırodnyh taın o tonkostáh geometrıcheskıh fıgýr» taraýynda buryshtardy teń úsh bólikke bólýge bolatynyn jazǵan, biraq dáleldeýi men salý joldary qarastyrylmaǵan. ( S. Amandyqov, «Algorıfm» №3 – 2004j )
Buryshtyń trıseksıasyna baılanysty derekterdi keıbir baspa betterinen de kezdestirýge bolady.
Argýnov, Balk avtorlyǵymen shyqqan «Elementarnaıa geometrıa» oqýlyǵynda eseptiń sheshimi doǵany keretin horda arqyly qarastyrylyp, jiberilgen qatelik týraly18/- tan aspaıdy delingen. Bul keltirilgen derekterdiń barlyǵy trıseksıa esebine qatysty oryn alǵan tarıhı málimetter.
Kelesi suraq osy ataqty eseptiń dál sheshimi bar ma, álde joq pa degen naqty jaýapta tur. Olaı bolsa, biz osynyń sheshý jolyn izdeıik.
1. Sırkýl jáne syzǵyshtyń kómegimen bólip salý.
Esep: Berilgen súıir buryshtyń 1/3 bóligin salý kerek
Taldaý:
a) jaǵdaı. Berilgen KAS súıir buryshy teń úsh bólikke bólingen dep oılaıyq (1 – sýret).
Esepti tek túsinip qoıý jetkiliksiz, ony shyǵaram degen talap – tilek te bolý qajet. Kúshti talap - tilek bolmasa, qıyn esepti shyǵarý múmkin emes, al ol bar bolsa, - shyǵarýǵa bolady.
Qushtarlyq bar jerde jol tabylady! (Poıa D)
Kóptegen salý esepterin sırkúl jáne syzǵyshty paıdalanyp shyǵara alamyz ári osy quraldarmen berilgen buryshty qalaı eki, tórt teń buryshqa bólýge bolatyndyǵyn bilemiz. Al sırkúl jáne syzǵyshtyń kómegimen buryshty úsh teń buryshqa bólýge bola ma? Bul esep buryshtyń trıseksıasy ( úsh seksıasy ) jaıly esep degen atqa ıe bolyp, birneshe ǵasyr boıy matematıkterdiń nazarynda boldy. Tek 19 - ǵasyrda ǵana erkin alynǵan burysh úshin mundaı salý múmkin emes ekendigi dáleldendi.
Ejelgi Mysyr ǵulamalary bas qatyryp, buryshty teń úshke bóle almaǵandyqtan, kóptegen esepter sheshimin tappaı, qurylys pen arhıtektýrada keıbir jumystardy oryndaýǵa kedergi keltirgen. Mysaly, sheńberdi teń 6, 8, 12 bólikterge bólý belgili bolǵanmenen, 9 bólikke bólý joly belgisiz bolǵan. Sol sebepti durys 6, 8, 12 buryshty prızma tárizdi tuǵyr – tireýler ( kolonnalar ) paıdalanylǵan da, al toǵyz buryshty tuǵyr – tireýler bolmaǵan.
Rene Dekart „sheshilmeıtin esep” dep tujyrym jasaǵan, 1837 jyly P. Vansel qatań túrde « buryshtyń trıseksıasy oryndalmaıdy» dep dáleldegen. Sheshilmeıtin esep bolǵannan osy máselemen aınalysqan Elladalyq Gıppı, Aleksandrıalyq Nekomed, Arhımed arnaıy ádis – tásildermen, quraldar oılastyrǵanmen, sheshimi tabylmaǵan.
Sonymen, trıseksıa esebi matematıkada áli sheshimi joq esepterdiń qataryna jatady.
Z. A. Skopes «Geometrıcheskıe mınıatúry», Moskva «Prosveshenıe», 1990jyly shyqqan kitabynda jáne A. G. Sypkın «Spravochnık po matematıke» Moskva «Naýka» 1981 j. bylaı dep atap kórsetken: - «Zadacha o delenıı proızvolnogo ýgla na trı ravnye chastı «trıseksıa ýgla» - odna ız treh znamenıtyh zadach na postroenıe reshaemyh v Drevneı Gresıı ( trıseksıa ýgla, kvadratýra krýga, ýdvoenıe kýba), reshenıe kotoryh razyskıvalos v techenıı neskolkıh stoletıı do teh por poka ne bylo dokazano, chto etı zadachı ne mogýt byt resheny s pomoshú sırkýlá ı lıneıkı. Tak, trıseksıa ýgla svodıtsá k postroenıý korná kýbıcheskogo ýravnenıa x³ + px + q = 0. Dlá proızvodnogo dannogo ýgla polýchennoe ýravnenıe ne ımeet rasıonalnogo korná. Poetomý ( soglasno krıterıý postroenıa otrezka s pomoshú sırkýlá ı lıneıkı) trıseksıa ýgla ne vypolnıma etımı sredstvamı. Naprımer, ýgol v 600 nelzá tochno razdelıt na trı ravnye chastı s pomoshú sırkýlá ı lıneıkı. ( Trıseksıeı ýgla nazyvaetsá lých, provedennyı cherez vershıný ýgla ı deláshıı ego v otnoshenıı 1/2».
1972jyly «Matematıcheskoe prosveshenıe» baspasynan shyqqan aǵylshyn ǵalymy Ý. Ý. Soıerdiń «Prelúdıe k matematıke» kitabiniń ekinshi taraýyndaǵy «Kakımı kachestvamı doljen obladat matematık» taqyrybynda da buryshty sırkúl jáne syzǵyshtyń kómegimen teńdeı úsh bólikke bólýge bolmaıtynyn jazǵan.
Degenmen, 1972 jyly «Naýka Kazahskoı SSR» baspasynan ál – Farabıdiń «Matematıcheskıe traktaty» A. Kóbesovtyń jınaqtaýymen shyqqan «Knıga dýhovnyh ıskýsnyh prıemov ı prırodnyh taın o tonkostáh geometrıcheskıh fıgýr» taraýynda buryshtardy teń úsh bólikke bólýge bolatynyn jazǵan, biraq dáleldeýi men salý joldary qarastyrylmaǵan. ( S. Amandyqov, «Algorıfm» №3 – 2004j )
Buryshtyń trıseksıasyna baılanysty derekterdi keıbir baspa betterinen de kezdestirýge bolady.
Argýnov, Balk avtorlyǵymen shyqqan «Elementarnaıa geometrıa» oqýlyǵynda eseptiń sheshimi doǵany keretin horda arqyly qarastyrylyp, jiberilgen qatelik týraly18/- tan aspaıdy delingen. Bul keltirilgen derekterdiń barlyǵy trıseksıa esebine qatysty oryn alǵan tarıhı málimetter.
Kelesi suraq osy ataqty eseptiń dál sheshimi bar ma, álde joq pa degen naqty jaýapta tur. Olaı bolsa, biz osynyń sheshý jolyn izdeıik.
1. Sırkýl jáne syzǵyshtyń kómegimen bólip salý.
Esep: Berilgen súıir buryshtyń 1/3 bóligin salý kerek
Taldaý:
a) jaǵdaı. Berilgen KAS súıir buryshy teń úsh bólikke bólingen dep oılaıyq (1 – sýret).
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
-
Taqyryby: Paint grafıkalyq redaktorynyń quraldary
