D. I. Mendeleevtiń perıodtyq zańy. Jańa hımıalyq elementterdiń ashylý týraly málimetter
8 - synyp
Taqyryby: D. I. Mendeleevtiń perıodtyq zańy. Jańa hımıalyq elementterdiń ashylý týraly málimetter.
Maqsaty
Bilimdilik: Oqýshylarǵa D. I. Mendeleevtiń perıodtyq júıesiniń mańyzy. Hımıalyq elementterdiń perıodtyq júıesindegi orny boıynsha elementtiń jáne onyń qosylystaryna sıpattama berý, elementtiń basty sıpattamalary, olardyń atom qurylysy men ózara baılanysy, perıodty zań týraly bilim berý.
Damytýshylyq: óz betinshe oılaýǵa, ózdiginen jumys isteýge jáne óz bilimin baǵalap tekserý daǵdysyn damytý.
Tárbıelik: bilim alýǵa, eńbek etýge, jaýapkershilikke, ýaqytty tıimdi paıdalanýǵa, izdenimpazdyqqa tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: jańa sabaq
Sabaqtyń ádisi: suraq - jaýap, esepteý, oıyn, asosıasıa.
Sabaqtyń kórnekiligi: perıodtyq júıe, taratpa qaǵazdar
Pán aralyq baılanys: fızıka, geografıa, qazaq tili
1. Uıymdastyrý kezeńi
2. Úı tapsyrmalaryn tekserý.
Sabaq barysy
Oqýshylardy jáne olardyń oqý - quraldaryn túgendeý. Sabaqqa daıyndyqtarýn tekserý.
Oqýshylardy juptastyrý. Juptarǵa bólip otyrǵyzý.
Suraqtar qoıý
1. Perıodtyq júıedegi elementter neshege bólinedi?
2. perıodtyq júıedegi ár túrli túster neni bildiredi?
3. júıedegi metaldardy ata.
4. júıedegi beı metaldardy ata.
5. perıodtyq júıede neshe element bar.
Elementterdi tabıǵı erekshelikterine qasıetteriniń uqsastyǵyna qaraı toptarǵa jikteımiz.
Siltilik metaldar
Siltilik jer metaldar
Galagender
Halkogender
Oqýshylarǵa kesteler beriledi, elementterdi kestege jazyp shyǵady.
3. jańa taqyrypty meńgerý kezeńi
Perıod degenimiz - atomdyq massalarynyń ósý reti boıynsha ornalasqan elementter qatary. Perıod siltilik metaldan bastalyp salǵyrt (ınertti) elementten aıaqtalady.
Hımıalyq elementterdiń perıodtyq júıesi Elementterdiń ártúrli qasıetteriniń atom ıadrosy zarádyna táýeldiligin belgileıtin hımıalyq elementterdiń jiktelý reti. Júıe ataqty orys hımıgi D. I. Mendeleevtiń 1869 jyly ashqan perıodtyq zańynyń grafıkalyq túrde beınelenýi bolyp tabylady. Onyń bastapqy nusqasyn D. I. Mendeleev 1869 - 1871 jyldary shyǵarǵan edi jáne bul nusqasynda elementterdiń qasıetteriniń olardyń atomdyq massasyna táýeldiligin qórsetken edi.
Alǵashqy kestede Mendeleev áli ashylmaǵan birneshe elementter bar ekenin boljap, olarǵa kestede tıisti oryn qaldyryp, keıbir qasıetterin kúni buryn aıtyp berdi. Sondaı boljanǵan “ekoalúmınıı” (1875 j. fransýz hımıgi P. Lekok de Býabordan ashqan qazirgi galı Ga), “ekabor” (shved ǵalymy L. Nılson 1879 j. ashqan skandıı Sc) jáne “ekasılısıı” (1886 j. nemis ǵalymy K. Vınklır ashqan germanıı Ge) elementteri keıin ashyldy. Sonymen qatar Mendeleev marganeske (qazirgi tehnesıı Ts jáne renıı Re), telýrge (polonıı Ro), ıodqa (astat At), sezııge (fransıı Fr), barııge (radıı Ra), tantalǵa (protaktınıı Ra) uqsas elementterdiń bar ekenin aıtqan. Kúni buryn boljanǵan qasıetter men anyqtalǵan qasıetterdiń dál kelýi Mendeleevtiń perıodty zańyn dúnıe júzi ǵalymdaryna tanytty. Radıoaktıvtik ydyraýdyń (1806), rentgen sáýleleriniń (1895) ashylýy, nemis fızıgi M. Planktiń sáýle shyǵarýdyń kvanttyq teorıasyn (1900), aǵylshyn fızıgi E. Rezerfordtyń atomnyń planetarlyq modelin (1911) jasaýy, N. Bordyń atomnyń qurylys teorıasyn usynýy (1913) atomnyń kúrdeli tabıǵaty men perıodtyq júıe qurylymynyń fız. mánin túsindirdi. Aǵylshyn fızıgi G. Mozlı eńbekteriniń nátıjesinde Mendeleev usynǵan ár elementtiń ret nómeriniń onyń ıadro zarádymen teń bolýy, sondaı - aq atomdaǵy elektrondar sanynyń anyqtalýy, olardyń ornalasýyndaǵy perıodtyq zańnyń tutastaı ishki syryn ashty. Bor teorıasyn ári qaraı nemis fızıgi A. Zommerfeldtiń damytýy, keıin shveısarıalyq fızık V. Paýlı prınsıpiniń shyǵýy elektrondyq ár qabyqta ornalasý zańdylyǵyn anyqtady. Qazirgi E. p. j. 126 hım. elementti qamtıdy, olardan transýran elementteri (Z – 93 – 110) jáne keıbir elementter Z – 43 (Tc), 61 (Pm), 85 (At), 87 (Fr) jasandy jolmen alynǵan. Mendeleev perıodtyq júıeni jasaǵannan beri ony keńistikte nemese jazyqtyqta ornalastyrýdyń grafıktik ár túrli nusqalary usynylǵanmen, Mendeleevtiń yqshamdy qysqa jáne uzyn perıodty keste túrindegi nusqasy kóbirek qoldanylady.
D. M. mendeleev terıodtyq júıesinde
7 perıod \ úlken jáne kishi\
10 qatar
8 top \negizgi jáne qosymsha\
Oqýlyqtaǵy perıodtyq júıeniń anyqtamasyn jazyp alý.
Hımıa pániniń muǵalimi: A. Sydyqova
Taqyryby: D. I. Mendeleevtiń perıodtyq zańy. Jańa hımıalyq elementterdiń ashylý týraly málimetter.
Maqsaty
Bilimdilik: Oqýshylarǵa D. I. Mendeleevtiń perıodtyq júıesiniń mańyzy. Hımıalyq elementterdiń perıodtyq júıesindegi orny boıynsha elementtiń jáne onyń qosylystaryna sıpattama berý, elementtiń basty sıpattamalary, olardyń atom qurylysy men ózara baılanysy, perıodty zań týraly bilim berý.
Damytýshylyq: óz betinshe oılaýǵa, ózdiginen jumys isteýge jáne óz bilimin baǵalap tekserý daǵdysyn damytý.
Tárbıelik: bilim alýǵa, eńbek etýge, jaýapkershilikke, ýaqytty tıimdi paıdalanýǵa, izdenimpazdyqqa tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: jańa sabaq
Sabaqtyń ádisi: suraq - jaýap, esepteý, oıyn, asosıasıa.
Sabaqtyń kórnekiligi: perıodtyq júıe, taratpa qaǵazdar
Pán aralyq baılanys: fızıka, geografıa, qazaq tili
1. Uıymdastyrý kezeńi
2. Úı tapsyrmalaryn tekserý.
Sabaq barysy
Oqýshylardy jáne olardyń oqý - quraldaryn túgendeý. Sabaqqa daıyndyqtarýn tekserý.
Oqýshylardy juptastyrý. Juptarǵa bólip otyrǵyzý.
Suraqtar qoıý
1. Perıodtyq júıedegi elementter neshege bólinedi?
2. perıodtyq júıedegi ár túrli túster neni bildiredi?
3. júıedegi metaldardy ata.
4. júıedegi beı metaldardy ata.
5. perıodtyq júıede neshe element bar.
Elementterdi tabıǵı erekshelikterine qasıetteriniń uqsastyǵyna qaraı toptarǵa jikteımiz.
Siltilik metaldar
Siltilik jer metaldar
Galagender
Halkogender
Oqýshylarǵa kesteler beriledi, elementterdi kestege jazyp shyǵady.
3. jańa taqyrypty meńgerý kezeńi
Perıod degenimiz - atomdyq massalarynyń ósý reti boıynsha ornalasqan elementter qatary. Perıod siltilik metaldan bastalyp salǵyrt (ınertti) elementten aıaqtalady.
Hımıalyq elementterdiń perıodtyq júıesi Elementterdiń ártúrli qasıetteriniń atom ıadrosy zarádyna táýeldiligin belgileıtin hımıalyq elementterdiń jiktelý reti. Júıe ataqty orys hımıgi D. I. Mendeleevtiń 1869 jyly ashqan perıodtyq zańynyń grafıkalyq túrde beınelenýi bolyp tabylady. Onyń bastapqy nusqasyn D. I. Mendeleev 1869 - 1871 jyldary shyǵarǵan edi jáne bul nusqasynda elementterdiń qasıetteriniń olardyń atomdyq massasyna táýeldiligin qórsetken edi.
Alǵashqy kestede Mendeleev áli ashylmaǵan birneshe elementter bar ekenin boljap, olarǵa kestede tıisti oryn qaldyryp, keıbir qasıetterin kúni buryn aıtyp berdi. Sondaı boljanǵan “ekoalúmınıı” (1875 j. fransýz hımıgi P. Lekok de Býabordan ashqan qazirgi galı Ga), “ekabor” (shved ǵalymy L. Nılson 1879 j. ashqan skandıı Sc) jáne “ekasılısıı” (1886 j. nemis ǵalymy K. Vınklır ashqan germanıı Ge) elementteri keıin ashyldy. Sonymen qatar Mendeleev marganeske (qazirgi tehnesıı Ts jáne renıı Re), telýrge (polonıı Ro), ıodqa (astat At), sezııge (fransıı Fr), barııge (radıı Ra), tantalǵa (protaktınıı Ra) uqsas elementterdiń bar ekenin aıtqan. Kúni buryn boljanǵan qasıetter men anyqtalǵan qasıetterdiń dál kelýi Mendeleevtiń perıodty zańyn dúnıe júzi ǵalymdaryna tanytty. Radıoaktıvtik ydyraýdyń (1806), rentgen sáýleleriniń (1895) ashylýy, nemis fızıgi M. Planktiń sáýle shyǵarýdyń kvanttyq teorıasyn (1900), aǵylshyn fızıgi E. Rezerfordtyń atomnyń planetarlyq modelin (1911) jasaýy, N. Bordyń atomnyń qurylys teorıasyn usynýy (1913) atomnyń kúrdeli tabıǵaty men perıodtyq júıe qurylymynyń fız. mánin túsindirdi. Aǵylshyn fızıgi G. Mozlı eńbekteriniń nátıjesinde Mendeleev usynǵan ár elementtiń ret nómeriniń onyń ıadro zarádymen teń bolýy, sondaı - aq atomdaǵy elektrondar sanynyń anyqtalýy, olardyń ornalasýyndaǵy perıodtyq zańnyń tutastaı ishki syryn ashty. Bor teorıasyn ári qaraı nemis fızıgi A. Zommerfeldtiń damytýy, keıin shveısarıalyq fızık V. Paýlı prınsıpiniń shyǵýy elektrondyq ár qabyqta ornalasý zańdylyǵyn anyqtady. Qazirgi E. p. j. 126 hım. elementti qamtıdy, olardan transýran elementteri (Z – 93 – 110) jáne keıbir elementter Z – 43 (Tc), 61 (Pm), 85 (At), 87 (Fr) jasandy jolmen alynǵan. Mendeleev perıodtyq júıeni jasaǵannan beri ony keńistikte nemese jazyqtyqta ornalastyrýdyń grafıktik ár túrli nusqalary usynylǵanmen, Mendeleevtiń yqshamdy qysqa jáne uzyn perıodty keste túrindegi nusqasy kóbirek qoldanylady.
D. M. mendeleev terıodtyq júıesinde
7 perıod \ úlken jáne kishi\
10 qatar
8 top \negizgi jáne qosymsha\
Oqýlyqtaǵy perıodtyq júıeniń anyqtamasyn jazyp alý.
Hımıa pániniń muǵalimi: A. Sydyqova
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
-
Sabaqtyń taqyryby: «Maǵjan Jumabaevtyń ómiri men shyǵarmashylyǵy»
