Dara san esim men kúrdeli san esim
Qyzylorda oblysy, Syrdarıa aýdany,
Naǵı İlıasov aýyly, №132 Túımebaı Aıtbaev atyndaǵy mektep
qazaq tili jáne qazaq ádebıeti pán muǵalimi
Rzahıa Mýhan Karbozqyzy
Qazaq tili. 6 - synyp.
Taqyryby: San esim. Dara san esim men kúrdeli san esim.
İ kezeń.
Tómendegi «Kópir» tapsyrmalaryn oqýshylar úıde oryndap, búgingi sabaqqa daıyndalyp keledi. Muǵalim alǵashqy 5 - 7 mınýtta: a) uıymdastyrý sátin; b) aldyńǵy taqyryptyń İİİ kezeńiniń úsh deńgeılik tapsyrmalaryn úıde aıaqtap kelý dárejesin teksergennen keıin v) «Kópir» tapsyrmasyn tekseredi.
«Kópir» tapsyrmalary
(oqýshylar úıde sabaqqa daıyndalyp keledi)
Sóz ishinen zat esimderdi bir bólek, syn esimderdi bir bólek, qalǵan sózderdi bir bólek jaz.
Aǵash, sý, bulaq, tatý - tátti, ónerpaz, paıdaly, elý, on eki, bes, ekinshi, úsheý, on - nan, bir jarym, tórtterde, bala, taı, jumys, tózimdi, aq, qyzyl, sary, aqshyl, qyp - qyzyl, birinshi, beseý, jıyrma.
2. Úshinshi baǵandaǵy sózder qalaı atalady?
Endeshe, búgingi sabaǵymyz san esimder, dara san esim men kúrdeli san esimge arnalady.
İİ kezeń (toptyq jumys) Jańa sabaqty toptyq jumys barysynda oqýshylardyń óz betimen meńgerýine jaǵdaı jasaý: a) oqýshylar tómendegi «Bilý», «Túsiný», «Taldaý», «Jınaqtaý» tásilderine sáıkes tapsyrmalaryn ózderi toltyrady. (10 mınýt); á) jaýaptaryn muǵalimmen birge taldaıdy.( 10 mınýt). Nátıjesi aýyzsha marapattalady.
İİ kezeń.
Myna san esimderdi zat esimdermen tirkestirip jaz, bir túbirden bolǵan san esimderdi bir bólek, eki nemese odan da kóp túbirden bolǵan san esimderdi bir bólek jaz.
Bir, bes, jeti, ekinshi, on besinshi, altynshy, úsheý, tórteý, jıyrma, jıyrma bes, otyz bir, on shaqty.
J. Bir túbirden bolǵan san esimder: bir kitap, bes bala, jeti ata, ekinshi oryn, altynshy kún, jıyrma dápter;
Eki nemese odan da kóp túbirden bolǵan san esimder: On besinshi qatar, jıyrma bes qalam, otyz bir sýret, on shaqty sıyr.
San esimder zattyń sanyn, mólsherin, retin bildirip, zat esimmen tirkesedi, keıde san esimder zat esimdersiz - aq jumsala beredi. Ondaıda san esim ári zattyq maǵynany, ári sol zattyń sanyn, mólsherin bildirip turady.
2 - qadam: teorıany «Túsiný» úshin nege? Nelikten? Sebebi? Ne úshin?
Berilgen sóılemderdiń ishinen san esimderdi taýyp, quramyna qaraı ból.
Sharýashylyqtyń jyldyq tabysy jıyrma mıllıon teńge. Munyń ústine sharýashylyqta elý myń qoı, úsh myń sıyr bar, myńdaı jylqy bar. On kúnde eki úıdi qatar jyǵamyz. Ol qandy maıdannyń alǵy shebinde úsh jyl, jeti aı bolǵan. Ár kúni aıǵa, jylǵa tatyǵan sol kúnderdiń - bir myń eki júz toqsan kúnniń ishinde qanshama syr jatyr?
J: Dara: myńdaı, on, eki, úsh, jeti; Kúrdeli: jıyrma mıllıon, elý myń, úsh myń, bir myń júz toqsan.
3 - qadam: teorıany «Taldaý» úshin 1. Salystyr, 2. Aıyrmashylyǵy nede? 3. Uqsastyǵy nede?
4. Taqyryptyń basty ıdeıasyn jaz.
San esim men syn esimdi Venn dıagram arqyly salystyr.
San esim uqsastyǵy syn esim
Taqyryptyń basty ıdeıasy nede?
A) San esimniń ózine tán ereksheligi: San esim zattyń sanyn bildiredi.
Á) Syn esimniń ózine tán ereksheligi: Syn esim zattyń synyn, sapasyn, mólsherin bildiredi.
Uqsastyǵy: ekeýi de esim sózder.
4 - qadam: teorıany «Jınaqtaý» úshin qorytyndy shyǵar, anyqtama ber.
Sonymen, san esim degenimiz ne? Quramyna qaraı qalaı bólindi?
J: San esim degenimiz – zattyń sanyn, mólsherin, retin bildiretin sózder. Qansha? neshe? nesheý? neshinshi? tárizdi suraqtarǵa jaýap beredi. Quramyna qaraı dara jáne kúrdeli san esim bolyp bólinedi.
5 - qadam: praktıka júzinde«Qoldaný» oqýlyqpen jumys júrgizý, qarapaıym tapsyrmalarmen bekitý.
Oqýlyqpen jumys. 133 - jattyǵý. Mátinnen san esimderdi tabyńdar.
1 - qadam: teorıa boıynsha «Bilý» úshin taqyryp mazmunynan kim? ne? Qandaı? Qalaı? neni? qashan? Ne istedi? sıaqty suraqtarǵa jaýap beretin tolyq aqparat irikteliný kerek.
İİİ kezeń. Deńgeılik tapsyrmalar.( keri baılanys - baǵalaý kezeńi)
İ deńgeı. (5 bal)
1 - tapsyrma
Mátinnen san esimderdi tap. Quramyna qaraı bólip jaz.
Úsh - tórt kún qatarynan soqqan qum daýylynan asqan tozaq joq. Birer kúnde ınternatyna attandyrady ǵoı. Men ózi otyz bes jyl zaýytta slesar bolǵan adammyn. Garajdyń aýzynan jıyrma bes tonnalyq aýyr mashına kórindi. Erjan munyń betine birinshi ret burylyp qarady. Ýnıversıtettiń úshinshi kýrsyn bitirgen. Tórt atty jaqyndaı berip, eki - ekiden qaq jaryldy. Ekeýi oń jaqtan, ekeýi sol jaqtan shyqty.
3 - qadam: teorıany «Túsiný» úshin nege? Nelikten? Sebebi? Ne úshin? suraqtary oqýshynyń joǵaryda bergen jaýaptaryna qoıylady.
1 - tapsyrma.
Kóp núkteniń ornyna tıisti san esimderdi qoıyp, quramyna qaraı talda.
Kerekti san esimder: birdi - ekili, eki - úsh, eki, ekinshi, on shaqty, bes - alty, úsh, úsheýi, on eki.
Jylqyshylardyń... menshik bıesine sharýashylyqtan.... bıe qosyp baılap, qymyz ashytyp júr. Erjan munyń qasynan.... eli qalmaı sóılep keledi. Ortalyqqa baratyn.... taı úshin osynshama jylqyny sarsańǵa salǵanyna Aǵybaı ishteı qynjylyp keledi..... ret barýǵa júregi daýalamaǵan. Bıe saýatyn shelegi men... qulynnyń noqtasyn qıralańdap zorǵa kóterip keledi......... jaqtan júrip, aınaldyrǵan.....
qulyndy zorǵa baılady.
4 - qadam: praktıka júzinde «Qoldaný»
2 - tapsyrma.
Durys jaýaptaryn belgile.
1. Jalpy esimdi tap.
A) Alataý á) Balqash b) qolǵap
2. Týyndy zat esimdi tap.
A) bıshi á) aqyl b) ynta
3. Derekti zat esimdi tap.
A) minez á) oıynshyq b) arman
4. Syn esimniń maǵynalyq túri qansha?
A) ekeý á) altaý b) tórteý
5. Negizgi syn esimdi tap.
A) kómirdeı á) qyzyl b) sútti
6. San esimniń suraǵyn tap
A) qashan? Á) qansha? B) qaıda?
7. San esim quramyna qaraı qalaı bólinedi?
A) negizgi jáne týyndy á) dara jáne kúrdeli
5 - qadam: «Jınaqtaý» úshin qorytyndy shyǵar
İİİ deńgeı (5 bal +4bal+3bal)
1 - tapsyrma. Kóp núkteniń ornyna kerekti san esimderdi qoıyńdar.
Qandaı san esim qoıdyń? Qaısysy dara, qaısysy kúrdeli? Oryndaryn aýystyrýǵa keledi me?
Gúldi úzbe
Keshkilik te, kúndiz de
Ósip turǵan gúldi úzbe.
Týǵan jerdi dalaǵa
Tastaǵaly júrmiz be?
Úzip alsań sen.... gúl
Úzip alsam men..... gúl,
Ne qalady sıqynan
Qyzyl - jasyl jerdiń bul?!
Bókterden be, qyrdan ba,
..... gúlden julǵanda,-
Ne bolady aqyry,
Ne qalady bul mańda?!
6 - qadam: praktıka júzinde baǵa berý.
2 - tapsyrma. Sen qalaı oılaısyń? San esimderdi ne úshin dara, kúrdeli dep topqa bólemiz?
3 - tapsyrma. San esimderdi aralastyryp mátin qura.
3 - nátıje (Baǵalaý. Aıaqtalmaǵan tapsyrmany úıde aıaqtaý)
Tolyq nusqasyn júkteý
Naǵı İlıasov aýyly, №132 Túımebaı Aıtbaev atyndaǵy mektep
qazaq tili jáne qazaq ádebıeti pán muǵalimi
Rzahıa Mýhan Karbozqyzy
Qazaq tili. 6 - synyp.
Taqyryby: San esim. Dara san esim men kúrdeli san esim.
İ kezeń.
Tómendegi «Kópir» tapsyrmalaryn oqýshylar úıde oryndap, búgingi sabaqqa daıyndalyp keledi. Muǵalim alǵashqy 5 - 7 mınýtta: a) uıymdastyrý sátin; b) aldyńǵy taqyryptyń İİİ kezeńiniń úsh deńgeılik tapsyrmalaryn úıde aıaqtap kelý dárejesin teksergennen keıin v) «Kópir» tapsyrmasyn tekseredi.
«Kópir» tapsyrmalary
(oqýshylar úıde sabaqqa daıyndalyp keledi)
Sóz ishinen zat esimderdi bir bólek, syn esimderdi bir bólek, qalǵan sózderdi bir bólek jaz.
Aǵash, sý, bulaq, tatý - tátti, ónerpaz, paıdaly, elý, on eki, bes, ekinshi, úsheý, on - nan, bir jarym, tórtterde, bala, taı, jumys, tózimdi, aq, qyzyl, sary, aqshyl, qyp - qyzyl, birinshi, beseý, jıyrma.
2. Úshinshi baǵandaǵy sózder qalaı atalady?
Endeshe, búgingi sabaǵymyz san esimder, dara san esim men kúrdeli san esimge arnalady.
İİ kezeń (toptyq jumys) Jańa sabaqty toptyq jumys barysynda oqýshylardyń óz betimen meńgerýine jaǵdaı jasaý: a) oqýshylar tómendegi «Bilý», «Túsiný», «Taldaý», «Jınaqtaý» tásilderine sáıkes tapsyrmalaryn ózderi toltyrady. (10 mınýt); á) jaýaptaryn muǵalimmen birge taldaıdy.( 10 mınýt). Nátıjesi aýyzsha marapattalady.
İİ kezeń.
Myna san esimderdi zat esimdermen tirkestirip jaz, bir túbirden bolǵan san esimderdi bir bólek, eki nemese odan da kóp túbirden bolǵan san esimderdi bir bólek jaz.
Bir, bes, jeti, ekinshi, on besinshi, altynshy, úsheý, tórteý, jıyrma, jıyrma bes, otyz bir, on shaqty.
J. Bir túbirden bolǵan san esimder: bir kitap, bes bala, jeti ata, ekinshi oryn, altynshy kún, jıyrma dápter;
Eki nemese odan da kóp túbirden bolǵan san esimder: On besinshi qatar, jıyrma bes qalam, otyz bir sýret, on shaqty sıyr.
San esimder zattyń sanyn, mólsherin, retin bildirip, zat esimmen tirkesedi, keıde san esimder zat esimdersiz - aq jumsala beredi. Ondaıda san esim ári zattyq maǵynany, ári sol zattyń sanyn, mólsherin bildirip turady.
2 - qadam: teorıany «Túsiný» úshin nege? Nelikten? Sebebi? Ne úshin?
Berilgen sóılemderdiń ishinen san esimderdi taýyp, quramyna qaraı ból.
Sharýashylyqtyń jyldyq tabysy jıyrma mıllıon teńge. Munyń ústine sharýashylyqta elý myń qoı, úsh myń sıyr bar, myńdaı jylqy bar. On kúnde eki úıdi qatar jyǵamyz. Ol qandy maıdannyń alǵy shebinde úsh jyl, jeti aı bolǵan. Ár kúni aıǵa, jylǵa tatyǵan sol kúnderdiń - bir myń eki júz toqsan kúnniń ishinde qanshama syr jatyr?
J: Dara: myńdaı, on, eki, úsh, jeti; Kúrdeli: jıyrma mıllıon, elý myń, úsh myń, bir myń júz toqsan.
3 - qadam: teorıany «Taldaý» úshin 1. Salystyr, 2. Aıyrmashylyǵy nede? 3. Uqsastyǵy nede?
4. Taqyryptyń basty ıdeıasyn jaz.
San esim men syn esimdi Venn dıagram arqyly salystyr.
San esim uqsastyǵy syn esim
Taqyryptyń basty ıdeıasy nede?
A) San esimniń ózine tán ereksheligi: San esim zattyń sanyn bildiredi.
Á) Syn esimniń ózine tán ereksheligi: Syn esim zattyń synyn, sapasyn, mólsherin bildiredi.
Uqsastyǵy: ekeýi de esim sózder.
4 - qadam: teorıany «Jınaqtaý» úshin qorytyndy shyǵar, anyqtama ber.
Sonymen, san esim degenimiz ne? Quramyna qaraı qalaı bólindi?
J: San esim degenimiz – zattyń sanyn, mólsherin, retin bildiretin sózder. Qansha? neshe? nesheý? neshinshi? tárizdi suraqtarǵa jaýap beredi. Quramyna qaraı dara jáne kúrdeli san esim bolyp bólinedi.
5 - qadam: praktıka júzinde«Qoldaný» oqýlyqpen jumys júrgizý, qarapaıym tapsyrmalarmen bekitý.
Oqýlyqpen jumys. 133 - jattyǵý. Mátinnen san esimderdi tabyńdar.
1 - qadam: teorıa boıynsha «Bilý» úshin taqyryp mazmunynan kim? ne? Qandaı? Qalaı? neni? qashan? Ne istedi? sıaqty suraqtarǵa jaýap beretin tolyq aqparat irikteliný kerek.
İİİ kezeń. Deńgeılik tapsyrmalar.( keri baılanys - baǵalaý kezeńi)
İ deńgeı. (5 bal)
1 - tapsyrma
Mátinnen san esimderdi tap. Quramyna qaraı bólip jaz.
Úsh - tórt kún qatarynan soqqan qum daýylynan asqan tozaq joq. Birer kúnde ınternatyna attandyrady ǵoı. Men ózi otyz bes jyl zaýytta slesar bolǵan adammyn. Garajdyń aýzynan jıyrma bes tonnalyq aýyr mashına kórindi. Erjan munyń betine birinshi ret burylyp qarady. Ýnıversıtettiń úshinshi kýrsyn bitirgen. Tórt atty jaqyndaı berip, eki - ekiden qaq jaryldy. Ekeýi oń jaqtan, ekeýi sol jaqtan shyqty.
3 - qadam: teorıany «Túsiný» úshin nege? Nelikten? Sebebi? Ne úshin? suraqtary oqýshynyń joǵaryda bergen jaýaptaryna qoıylady.
1 - tapsyrma.
Kóp núkteniń ornyna tıisti san esimderdi qoıyp, quramyna qaraı talda.
Kerekti san esimder: birdi - ekili, eki - úsh, eki, ekinshi, on shaqty, bes - alty, úsh, úsheýi, on eki.
Jylqyshylardyń... menshik bıesine sharýashylyqtan.... bıe qosyp baılap, qymyz ashytyp júr. Erjan munyń qasynan.... eli qalmaı sóılep keledi. Ortalyqqa baratyn.... taı úshin osynshama jylqyny sarsańǵa salǵanyna Aǵybaı ishteı qynjylyp keledi..... ret barýǵa júregi daýalamaǵan. Bıe saýatyn shelegi men... qulynnyń noqtasyn qıralańdap zorǵa kóterip keledi......... jaqtan júrip, aınaldyrǵan.....
qulyndy zorǵa baılady.
4 - qadam: praktıka júzinde «Qoldaný»
2 - tapsyrma.
Durys jaýaptaryn belgile.
1. Jalpy esimdi tap.
A) Alataý á) Balqash b) qolǵap
2. Týyndy zat esimdi tap.
A) bıshi á) aqyl b) ynta
3. Derekti zat esimdi tap.
A) minez á) oıynshyq b) arman
4. Syn esimniń maǵynalyq túri qansha?
A) ekeý á) altaý b) tórteý
5. Negizgi syn esimdi tap.
A) kómirdeı á) qyzyl b) sútti
6. San esimniń suraǵyn tap
A) qashan? Á) qansha? B) qaıda?
7. San esim quramyna qaraı qalaı bólinedi?
A) negizgi jáne týyndy á) dara jáne kúrdeli
5 - qadam: «Jınaqtaý» úshin qorytyndy shyǵar
İİİ deńgeı (5 bal +4bal+3bal)
1 - tapsyrma. Kóp núkteniń ornyna kerekti san esimderdi qoıyńdar.
Qandaı san esim qoıdyń? Qaısysy dara, qaısysy kúrdeli? Oryndaryn aýystyrýǵa keledi me?
Gúldi úzbe
Keshkilik te, kúndiz de
Ósip turǵan gúldi úzbe.
Týǵan jerdi dalaǵa
Tastaǵaly júrmiz be?
Úzip alsań sen.... gúl
Úzip alsam men..... gúl,
Ne qalady sıqynan
Qyzyl - jasyl jerdiń bul?!
Bókterden be, qyrdan ba,
..... gúlden julǵanda,-
Ne bolady aqyry,
Ne qalady bul mańda?!
6 - qadam: praktıka júzinde baǵa berý.
2 - tapsyrma. Sen qalaı oılaısyń? San esimderdi ne úshin dara, kúrdeli dep topqa bólemiz?
3 - tapsyrma. San esimderdi aralastyryp mátin qura.
3 - nátıje (Baǵalaý. Aıaqtalmaǵan tapsyrmany úıde aıaqtaý)
Tolyq nusqasyn júkteý
You Might Also Like
