InfoHub Logo

Daýn sındromy aýrýyn aǵylshyn dárigeri Djon Daýn zerttegen bolatyn. Osyǵan baılanysty gendik aýrý uly dárigerdiń esimimen atalyp ketken. Daýn sındromy radıasıanyń áserinen, ekologıanyń buzylýynan, adam aǵzasyndaǵy ımýnıtettiń nasharlaýynan paıda bolady. aıta ketetin taǵy bir jaıt - vırýstyń júkti áıelderge óte tez áser etýi ıaǵnı júkti áıeldiń aǵzasy kez kelgen aýrý túrin tez qabyldaıdy. Tumaý nemese basqada aýrýlar qursaqtaǵy sábıge keri áser etýi múmkin, sol sebepti dárigerdiń keńesine qulaq túrý kerektigin aıtady genetık ǵalymdar. Ǵalymdarymyzdyń aıtýynsha, daýn sındromyn emdeýde elimiz biraz jetistikterge qol jetkizgen.
Daýn sındromymen dúnıege kelgen náresteni mamandar tek sımptomdyq em berý arqyly aıyqtyrýǵa bolatynyn, ıaǵnı balanyń aqyl - oıyn alǵashqy satyda qalpyna keltirýge bolatynyn aıtady. Hromosomanyń artyq bolýy aqyl - oıdyń kemdigimen qatar, dene músheleriniń jetilýine de keri áserin tıgizedi. "Úmit úzgen jan - eshqashan úmittenip kórmegen jan" dep B, Momyshuly aıtqandaı, osy atalǵan aýrýmen aýyrǵan balalar eshqashan óz rýhtaryn túsirmegeni abzal. Elimizde profılaktıkalyq jumystardyń jıi júrgizilýi arqasynda daýn sındromy birshama saty tómendedi.
Basqa balalarmen salystyrǵanda Daýn sındromy bar náresteler keıbir aýrýlarmen jıirek aýyrady. Sondyqtan bala bir jasqa kelgenshe, ony kardıolog, otolarıngolog, ortoped, okýlıs, balalar hırýrgi, nevrapatologqa mindetti túrde qaratyp, keńes alý qajet. Bul óte mańyzdy!
Daýn sındromy bar náreste damýynyń mańyzdy kezeńderi: Bul bala damýynyń basqa náresteler damýynan prınsıptik aıyrmashylyǵy joq, tek damý jyldamdyǵy tómenirek bolady. Aqyl - oıy men sóıleý qabileti buzylysy kóriný dárejesi tek týa bitken faktorlarǵa ǵana emes, balamen qanshalyqty oqý - damytý jumystary júrgizilýine de baılanysty. Daýn sındromy bar balalarǵa arnaıy ádisterdi qoldanyp oqytý nátıjeleri jaman emes. Bala oqýda qınalsa da, júrip, sóılep, oqyp, jazyp úırene alady. olardyń ımýnıteti álsiz bolǵandyqtan, sondyqtan jıi aýyrady. Daýn sındromy bar balalarda jıi sóıleýmen qıyndyqtar týady. Sózdi túsiný men, sóz qaıtarý arasynda kidirý bolady. Kishi motorıkasynyń damýy kidiredi. Keıbir naýqastar 2 jasynda júrse, keıbireýleri 4 jasynda aıaq basady. Balany jetildirý úshin:
- balanyń neǵurlym erterek, belsendi qımyldaýyna ata - ana, mamandar mindetti túrde sebepker bolý kerek.
- oqytý, úıretý prosesteri birtindep júrgizilýi kerek jáne jattyǵýdy kóbirek qaıtalaý qajet
- balanyń qımyly erte damý úshin bala daǵdylardy uǵyp alyp, ıgerýine ata - analar, mamandar kúndelikti kómek kórsetýi kerek.
Sındrom daýnasy bar balalarǵa oıyn is - sharalaryn uıymdastyrý.
bul balalarǵa qımyldy oıyndar ótkizý jáne onyń uzaqtyǵy orta mólshermen 6 - 8 mınýttan az bolmaýy tıis. Jalpy oıyndardy jyldyń sýyq mezgilinde, jańbyrly kúnderi topta uıymdastyrylady. aldyn ala bólmeniń aýasy tazartylady, eden dymqyl shúberekpen súrtedi. keıbir balalar oıynǵa qatyspasa da emosıaly kóńil - kúıin bildiredi. Qol shapalaqtaıdy, bıleıdi. ózderiniń birge qatysyp turǵanyn bildiredi. Biraq mamannyń basqa balalarmen birge oına degen usynysyna olar qanaǵattanǵysyz jaýap beredi. Eger qattyraq talap etse, olar úndemeı, oınap jatqandardan shetkerirek otyrýy múmkin. Mundaı balalarǵa maman óte názik qarym - qatynas jasaýy kerek. eriksiz kóndirý, asyǵystyq jasaý jaramaıdy. Balamen únemi aralasý, erkeletý, kóńil qoıý durys nátıjege qol jetkizedi. Bul balardyń oı - óristeri tar, zeıini turaqsyz, sondyqtan olar úshin qarapaıym da ońaı sújetti oıyndardyń keıipkerleri kúndelikti ómirde tanys kartınany, ertegini, oıynshyqtardy (aıý, qoıan, túlkini ) paıdalaný kerek. Bir mezette eki oıyn oınatýǵa bolmaıdy. Balalarǵa tanys jattyǵýy bar oıyndar oınatylady. Mysaly "Qoıandar men túlki" oıyny, "Kún men bult", "Poıyz", "Kememen saıahat", "óz úıińdi tap". t. b oıyndar oınatýǵa bolady. Bul oıyndar daýn balalardyń qımyl úılesimdigin damytýda mańyzy zor. Taqpaq aıtý arqyly qysqa da kórkem sóz sóıleý, balalarǵa qandaı qımyldar jasaý kerektigin aıtady.
Mysaly: Aq qoıanym turshy
betińdi jýshy - degende balalar oryndarynan turyp, beti qoldaryn jýý kerektigin,
top - top balaqan, shapalaqtap alaqan degende balalar aıaqtaryn tarpyldatyp, qoldaryn shapalaqtaýdy túsiný úshin únemi qımyldardy qaıtalaý arqyly jasatamyz. Balalardyń ishinen bul qımyldardy oryndamasa onyń esh sógettigi joq. Bul qımyldar jeke jumys kezinde taǵyda qaıtalanady. Bul balalar oıynnyń erejelerin, qajetti jerlerin meılinshe jaı meńgeredi. Sondyqtan olarmen bir oıynnyń ózin birneshe ret jáne kúndelikti jumysta qoldanyp otyrylady. Qımyldy oıyndar oınaǵan kezde, balalardyń óte sharshamaýyn, qyzbalanbaýyn qadaǵalaý qajet. Betteriniń qyzarýy, keıbir balalardyń óńi bozarǵany, qatty terleýi, tynysynyń jıileýi baıqalsa, oıyndy qysqartyp nemese ýaqytsha toqtatyp qoıyp, balalarǵa dem aldyrý kerek. Tynystaǵan kezde balalarmen áńgimelesýge, taqpaq máninderin qaıtalaýǵa bolady.