Til merekesi
Til merekesi
Birinshi kórinis: Dala sahnasy «Sheshendik áleminde» degen jazý alystan kóz tartady. Sahna tórinde qazaq tarıhyndaǵy kórnekti sheshen bıler Tóle bı, Qazybek bı, Áıteke bı otyrady. Ortada dastarhan jaǵalaı aqsaqaldar, otyrysqan.
Birinshi júrgizýshi: «Halqymyzdyń tarıhynda el úshin eńirenip, urpaǵynyń bolashaǵy úshin alysyp ótken kemeńgeri, oıshyldary, qaıratkerleri az bolmaǵan. Olardyń eń bastylary ot aýyzdy oraq tildi, aqyly asyp týǵan bıler. Tóle bı, Áıteke bı, Qazybek bı. El taǵdyry synǵa túskende abyzdaı kúńirenip, arashaǵa kelip sonaý suńǵyla jandardyń atqarǵan qyzmeti ushan - teńiz. Tóle bıdiń rýy Úısin - Dýlat. Onyń ishinde Janys, Tóle bı Orta júzdiń aǵa bıi Qazybek Keldibekulymen, Kishi júzdiń aǵa bıi Áıteke Baıbekulymen birge Áz Táýkeniń basty keńesshisi ári kómekshisi bolady. Tóle bı Álibekuly qazirgi Shymkent oblysy Leńgir aýdanyna qarasty Aqburhan Orda degen jerde 93 jasynda dúnıeden ótken.
Tóle bı: Eı, áleýmet! Qus arysa, qanaty talady, at arysa tuıaǵy tozady», - degen, alys qıannan kelip otyrsyzdar, osy attyń kúshi qaı jerde bolady? – dep suraıdy.
Bireý: Attyń kúshi aldyńǵy eki aıaǵynda shyǵar.
Ekinshi bireý: Artqy eki aıaǵynda bolar. Sonda bala Qazybek turyp:
Qazybek bı: Attyń kúshi aldyńǵy aıaǵynda da emes, artqy aıaǵynda da emes, ortasynda bolady, - depti.
Tóle bı: (balaǵa qadala qarap). Ony qaıdan bildiń, sebebi ne?
Qazybek bı: Astynda tórt tireýi joq jerde kúsh qaıdan bolsyn, kúsh tireýi ortasynda. Aldymda aǵam bar, artymda inim bar, eki jaǵynan da tiregim zor. Ádil bılik laıyq emes pe? – degen eken.
Tóle bı: (Sonda Qazybekke bata bergen eken)
Aıtqan sóziń ataly bolsyn, júrgen jeriń bátýáli bolsyn, dýaly aýyz, ádil jan atanǵaı, osy saǵan berer batam, - depti.
Ekinshi júrgizýshi: Tilim meniń!
Osy tilde shejirem, jyrym meniń.
Asan qaıǵy armany, Qorqyt kúıi,
Taǵdyrymmen tamyrlas muńym meniń.
Birinshi júrgizýshi: Tilim meniń!
Jaýǵa aıbarym, uranym, týym meniń.
Naızasymen teń ustap, ana tildi,
Namysymdy qorǵady Syrym meniń.
Ekinshi júrgizýshi: Tilim meniń!
Tirshiligim, tanysym, qunym meniń!
Bas bergenmen, Mahambet til bergen joq,
Til kesilse, ne bolmaq kúnim meniń.
Birinshi júrgizýshi: Tilim meniń!
Tutastyǵym, eldigim, úıim meniń,
El qorǵaǵan erlerge rýh bergen,
Osy tilde tolǵady bıim meniń.
Ekinshi júrgizýshi: Tilim meniń!
Uly Abaıdaı, Muhtardaı pirim meniń!
Tunyǵym, rýhanı jan azyǵym,
Ol búlinse, meniń de búlingenim.
Birinshi júrgizýshi: Tilim meniń!
Tilim úshin myń ólip, tirildi elim,
Aralymmen, arymmen, qatar qoıyp,
Tildi qorǵaý – paryzym búgin meniń.
Qazaq halqynyń dástúr - saltyna arnalǵan keshimizdi ádebı - mýzykalyq konsertpen bastaıyq.
Án shashý
Kórkem sóz oqýshy: qazaq eliniń qaıta jańǵyryp, mańdaıy jarqyrap, baǵy janýy rýhanı taza, adamgershilik muralardan nár alýynda, ata - babalar tálimin qasterlep, ulttyń ıirimderiniń nebir shuraılysyn halyqtyq muralardan izdep tabýda.
Imandylyq, adamdyq qasıetterdi boıǵa sińirýde halyq pedagogıkasynyń tereńine úńilsek, qazaq halqy óziniń urpaǵyn «tek» dep ósirgen eken. «Jaqsy sóz – jarym yrys» - degen ata - babalarymyz jaman sózdi, sýyq sózdi aıtýǵa tyıym salǵan. Al jón - joralǵylardy, jaqsy - jaman yrymdardy estip kórmegen, mektepte olardyń bárin eskiniń qaldyǵy dep jırendirgen soń, búgingi urpaq 7 atasyn, teginiń kim ekenin bilmeıdi bylaı qoıyp, ana tilinde sóıleý artta qalýshylyq dep uqty - aý.
Birinshi oqýshy:
Beıbit elde bolmasa da qatal kún,
Beıqam júrip «shala qazaq» atandym.
Anyq tegin anyq bilmeı atamnyń,
Ar - namyssyz, «shala qazaq» atandym.
Qasıetin qadirlemeı saqaldyń,
Qas – nadandaı «shala qazaq» atandym.
Maǵynasyn túsine almaı maqaldyń,
Masqara bop «shala qazaq» atandym.
Qusa bolyp qustaı, talaı qaqaldym,
Báribirde «shala qazaq» atandym.
Óz balasy bolam qalaı Otannyń,
Óz úıimde «shala qazaq» atandym.
Ekinshi oqýshy:
Uıat bolar, «shala qazaq» atanba,
Júrgen joqsyń alys elde japanda.
Osy meniń saǵan aıtar aqylym,
Osy meniń saǵan berer batam da.
Ákeń qazaq, shesheń - qazaq, qaraǵym,
Sende ulysyń mynaý darqan dalanyń.
Ár halyqta ulttyq namys degen bar,
Ony bıik qasıet dep sanaǵan.
Jeti atańdy, rýyńdy bilmeısiń,
Úlken sózin qulaǵyńa ilmeısiń.
Ákeńmenen áńgimege zaýqyń joq,
«Men bilmes» dep tildi buryp kúrmeısiń.
Jaýap qattyń maǵan orys tilinde,
Talasym joq, bolar sende bilim de.
Basqa tildi bilgen jaqsy, biraq ta,
Taza sóıle óz anańnyń tilinde.
Jas adamsyń, basqa seniń miniń joq,
Meniń senen jasyratyn syrym joq.
Otan, Ana, Ana tiliń – úsh Aıyń,
Osylarsyz bolashaqta kúniń joq.
1. Úsh baqytym
2. Hor «Meniń Qazaqstanym»
3. «Qazaqtardy qonaqtarmen tanystyrý»
4. Án – shashý
Ekinshi júrgizýshi: Qazir, «ata - baba ulaǵaty» atty qazaq yrymdarymen tanysamyz. (sahnada ulttyq kıimde, ana, áje, ata, áke otyrady. Biri tekemettiń ústine, biri dıvanǵa, biri oryndyqqa jaıǵasqan).
10 jasar bala: Tabaldyryqta turyp alady.
Áke: Balam, tabaldyryqta turma.
8 jasar qyzy: Tabaldyryqty kerip turady.
Ana: Qyzym, bosaǵany kerme.
7 jasar bala: Úıde ysqyrady.
Atasy: Balam úıde ysqyrma.
8 jasar bala: Úıdi aınalyp júgiredi.
Áje eki nemeresin ustap: Balalarym, úlkenniń aıtqanyn tyńdap alǵan durys, jaman yrym jamandyqqa bastaıdy, deıtin áje - atalarymyz. Aıǵa qarap dáret almaıdy. Bas kıimdi teris qaratyp kıýge bolmaıdy. Moıynǵa belbeý salǵan jaman yrym. Kúldi baspa, búıirińdi taıanba, adamdy aınalyp júgirme. Qaraqtarym, osyndaı yrymdardy eske alyp júrseńder, ádepti, ıbaly adam bolasyńdar. Úlkennen bata alýǵa tyrysyńdar. «Bataly qul arymas, batasyz qul jarymas» - degen babalarymyz.
Kórkem sóz:
Ejelden - aq elimiz iri, irgeli,
Shejiremiz, tarıhymyz ilgeri.
Meniń tilim Qaz daýysty Qazybek,
Áıteke men Tóle bıdiń tilderi.
Alǵash ret ana sútin jutqam - da,
Alǵash ret ana tilim uqqan - da.
Óz anamdy «mama» demeı ana dep,
Alǵash ret tilim meniń shyqqan da.
Tegin bilmeý jetesizdik jat maǵan,
Tilim – arym, ol arymnan attaman.
Dúnıe esigin sol tilimmen ashqanmyn,
Kelmeske de sol tilimmen attanam.
Kelesi kezekte halyq ánderinen mýzykalyq nasıhatnama aıtylady.
1. Gúlderaıym
2. Úkilim - aı
3. «Kelinshek bıi» oryndalady
4. Qaryndasym áni
Birinshi júrgizýshi:
Ana - tilim júregisiń anamnyń,
Júrek ana, men ózińnen jaraldym.
Saǵat saıyn saýlyǵyńdy tileımin,
Sensiz maǵan keregi joq ǵalamnyń.
Ekinshi júrgizýshi:
Seniń arqań qanyp ishsem turyqtan,
Seniń arqań dúnıeden syr uqsam.
Anashyńdy umytqanyń emes pe?
Ana tilin eger seni umytsam.
Eki júrgizýshi hormen:
Seniń árbir tynysyńmen kún keshem,
Sen arqyly tirshilikpen tildesem.
El betine qalaı týra qaraımyn,
Ana tilim, eger seni bilmesem.
Anamnyń tili: Án
Birinshi kórinis: Dala sahnasy «Sheshendik áleminde» degen jazý alystan kóz tartady. Sahna tórinde qazaq tarıhyndaǵy kórnekti sheshen bıler Tóle bı, Qazybek bı, Áıteke bı otyrady. Ortada dastarhan jaǵalaı aqsaqaldar, otyrysqan.
Birinshi júrgizýshi: «Halqymyzdyń tarıhynda el úshin eńirenip, urpaǵynyń bolashaǵy úshin alysyp ótken kemeńgeri, oıshyldary, qaıratkerleri az bolmaǵan. Olardyń eń bastylary ot aýyzdy oraq tildi, aqyly asyp týǵan bıler. Tóle bı, Áıteke bı, Qazybek bı. El taǵdyry synǵa túskende abyzdaı kúńirenip, arashaǵa kelip sonaý suńǵyla jandardyń atqarǵan qyzmeti ushan - teńiz. Tóle bıdiń rýy Úısin - Dýlat. Onyń ishinde Janys, Tóle bı Orta júzdiń aǵa bıi Qazybek Keldibekulymen, Kishi júzdiń aǵa bıi Áıteke Baıbekulymen birge Áz Táýkeniń basty keńesshisi ári kómekshisi bolady. Tóle bı Álibekuly qazirgi Shymkent oblysy Leńgir aýdanyna qarasty Aqburhan Orda degen jerde 93 jasynda dúnıeden ótken.
Tóle bı: Eı, áleýmet! Qus arysa, qanaty talady, at arysa tuıaǵy tozady», - degen, alys qıannan kelip otyrsyzdar, osy attyń kúshi qaı jerde bolady? – dep suraıdy.
Bireý: Attyń kúshi aldyńǵy eki aıaǵynda shyǵar.
Ekinshi bireý: Artqy eki aıaǵynda bolar. Sonda bala Qazybek turyp:
Qazybek bı: Attyń kúshi aldyńǵy aıaǵynda da emes, artqy aıaǵynda da emes, ortasynda bolady, - depti.
Tóle bı: (balaǵa qadala qarap). Ony qaıdan bildiń, sebebi ne?
Qazybek bı: Astynda tórt tireýi joq jerde kúsh qaıdan bolsyn, kúsh tireýi ortasynda. Aldymda aǵam bar, artymda inim bar, eki jaǵynan da tiregim zor. Ádil bılik laıyq emes pe? – degen eken.
Tóle bı: (Sonda Qazybekke bata bergen eken)
Aıtqan sóziń ataly bolsyn, júrgen jeriń bátýáli bolsyn, dýaly aýyz, ádil jan atanǵaı, osy saǵan berer batam, - depti.
Ekinshi júrgizýshi: Tilim meniń!
Osy tilde shejirem, jyrym meniń.
Asan qaıǵy armany, Qorqyt kúıi,
Taǵdyrymmen tamyrlas muńym meniń.
Birinshi júrgizýshi: Tilim meniń!
Jaýǵa aıbarym, uranym, týym meniń.
Naızasymen teń ustap, ana tildi,
Namysymdy qorǵady Syrym meniń.
Ekinshi júrgizýshi: Tilim meniń!
Tirshiligim, tanysym, qunym meniń!
Bas bergenmen, Mahambet til bergen joq,
Til kesilse, ne bolmaq kúnim meniń.
Birinshi júrgizýshi: Tilim meniń!
Tutastyǵym, eldigim, úıim meniń,
El qorǵaǵan erlerge rýh bergen,
Osy tilde tolǵady bıim meniń.
Ekinshi júrgizýshi: Tilim meniń!
Uly Abaıdaı, Muhtardaı pirim meniń!
Tunyǵym, rýhanı jan azyǵym,
Ol búlinse, meniń de búlingenim.
Birinshi júrgizýshi: Tilim meniń!
Tilim úshin myń ólip, tirildi elim,
Aralymmen, arymmen, qatar qoıyp,
Tildi qorǵaý – paryzym búgin meniń.
Qazaq halqynyń dástúr - saltyna arnalǵan keshimizdi ádebı - mýzykalyq konsertpen bastaıyq.
Án shashý
Kórkem sóz oqýshy: qazaq eliniń qaıta jańǵyryp, mańdaıy jarqyrap, baǵy janýy rýhanı taza, adamgershilik muralardan nár alýynda, ata - babalar tálimin qasterlep, ulttyń ıirimderiniń nebir shuraılysyn halyqtyq muralardan izdep tabýda.
Imandylyq, adamdyq qasıetterdi boıǵa sińirýde halyq pedagogıkasynyń tereńine úńilsek, qazaq halqy óziniń urpaǵyn «tek» dep ósirgen eken. «Jaqsy sóz – jarym yrys» - degen ata - babalarymyz jaman sózdi, sýyq sózdi aıtýǵa tyıym salǵan. Al jón - joralǵylardy, jaqsy - jaman yrymdardy estip kórmegen, mektepte olardyń bárin eskiniń qaldyǵy dep jırendirgen soń, búgingi urpaq 7 atasyn, teginiń kim ekenin bilmeıdi bylaı qoıyp, ana tilinde sóıleý artta qalýshylyq dep uqty - aý.
Birinshi oqýshy:
Beıbit elde bolmasa da qatal kún,
Beıqam júrip «shala qazaq» atandym.
Anyq tegin anyq bilmeı atamnyń,
Ar - namyssyz, «shala qazaq» atandym.
Qasıetin qadirlemeı saqaldyń,
Qas – nadandaı «shala qazaq» atandym.
Maǵynasyn túsine almaı maqaldyń,
Masqara bop «shala qazaq» atandym.
Qusa bolyp qustaı, talaı qaqaldym,
Báribirde «shala qazaq» atandym.
Óz balasy bolam qalaı Otannyń,
Óz úıimde «shala qazaq» atandym.
Ekinshi oqýshy:
Uıat bolar, «shala qazaq» atanba,
Júrgen joqsyń alys elde japanda.
Osy meniń saǵan aıtar aqylym,
Osy meniń saǵan berer batam da.
Ákeń qazaq, shesheń - qazaq, qaraǵym,
Sende ulysyń mynaý darqan dalanyń.
Ár halyqta ulttyq namys degen bar,
Ony bıik qasıet dep sanaǵan.
Jeti atańdy, rýyńdy bilmeısiń,
Úlken sózin qulaǵyńa ilmeısiń.
Ákeńmenen áńgimege zaýqyń joq,
«Men bilmes» dep tildi buryp kúrmeısiń.
Jaýap qattyń maǵan orys tilinde,
Talasym joq, bolar sende bilim de.
Basqa tildi bilgen jaqsy, biraq ta,
Taza sóıle óz anańnyń tilinde.
Jas adamsyń, basqa seniń miniń joq,
Meniń senen jasyratyn syrym joq.
Otan, Ana, Ana tiliń – úsh Aıyń,
Osylarsyz bolashaqta kúniń joq.
1. Úsh baqytym
2. Hor «Meniń Qazaqstanym»
3. «Qazaqtardy qonaqtarmen tanystyrý»
4. Án – shashý
Ekinshi júrgizýshi: Qazir, «ata - baba ulaǵaty» atty qazaq yrymdarymen tanysamyz. (sahnada ulttyq kıimde, ana, áje, ata, áke otyrady. Biri tekemettiń ústine, biri dıvanǵa, biri oryndyqqa jaıǵasqan).
10 jasar bala: Tabaldyryqta turyp alady.
Áke: Balam, tabaldyryqta turma.
8 jasar qyzy: Tabaldyryqty kerip turady.
Ana: Qyzym, bosaǵany kerme.
7 jasar bala: Úıde ysqyrady.
Atasy: Balam úıde ysqyrma.
8 jasar bala: Úıdi aınalyp júgiredi.
Áje eki nemeresin ustap: Balalarym, úlkenniń aıtqanyn tyńdap alǵan durys, jaman yrym jamandyqqa bastaıdy, deıtin áje - atalarymyz. Aıǵa qarap dáret almaıdy. Bas kıimdi teris qaratyp kıýge bolmaıdy. Moıynǵa belbeý salǵan jaman yrym. Kúldi baspa, búıirińdi taıanba, adamdy aınalyp júgirme. Qaraqtarym, osyndaı yrymdardy eske alyp júrseńder, ádepti, ıbaly adam bolasyńdar. Úlkennen bata alýǵa tyrysyńdar. «Bataly qul arymas, batasyz qul jarymas» - degen babalarymyz.
Kórkem sóz:
Ejelden - aq elimiz iri, irgeli,
Shejiremiz, tarıhymyz ilgeri.
Meniń tilim Qaz daýysty Qazybek,
Áıteke men Tóle bıdiń tilderi.
Alǵash ret ana sútin jutqam - da,
Alǵash ret ana tilim uqqan - da.
Óz anamdy «mama» demeı ana dep,
Alǵash ret tilim meniń shyqqan da.
Tegin bilmeý jetesizdik jat maǵan,
Tilim – arym, ol arymnan attaman.
Dúnıe esigin sol tilimmen ashqanmyn,
Kelmeske de sol tilimmen attanam.
Kelesi kezekte halyq ánderinen mýzykalyq nasıhatnama aıtylady.
1. Gúlderaıym
2. Úkilim - aı
3. «Kelinshek bıi» oryndalady
4. Qaryndasym áni
Birinshi júrgizýshi:
Ana - tilim júregisiń anamnyń,
Júrek ana, men ózińnen jaraldym.
Saǵat saıyn saýlyǵyńdy tileımin,
Sensiz maǵan keregi joq ǵalamnyń.
Ekinshi júrgizýshi:
Seniń arqań qanyp ishsem turyqtan,
Seniń arqań dúnıeden syr uqsam.
Anashyńdy umytqanyń emes pe?
Ana tilin eger seni umytsam.
Eki júrgizýshi hormen:
Seniń árbir tynysyńmen kún keshem,
Sen arqyly tirshilikpen tildesem.
El betine qalaı týra qaraımyn,
Ana tilim, eger seni bilmesem.
Anamnyń tili: Án
You Might Also Like
-
(lat. defectus – jetimsizdik jáne gr. λόγος – ilim) – pedagogıkanyń kórý, estý, sóıleý múshelerinde, aqyl - oıynyń damýynda tabıǵı kemistigi bar balalardy oqytý men tárbıeleý máselelerin zertteıtin ...
-
Daýn sındromy aýrýyn aǵylshyn dárigeri Djon Daýn zerttegen bolatyn. Osyǵan baılanysty gendik aýrý uly dárigerdiń esimimen atalyp ketken. Daýn sındromy radıasıanyń áserinen, ekologıanyń buzylýynan, a...
