InfoHub Logo

Defektologıa (lat. defectus – jetimsizdik jáne gr. λόγος – ilim) – pedagogıkanyń kórý, estý, sóıleý múshelerinde, aqyl - oıynyń damýynda tabıǵı kemistigi bar balalardy oqytý men tárbıeleý máselelerin zertteıtin arnaýly salasy.
Defektologıa tórt salaǵa bólinedi: sýrdopedagogıka – mylqaý balalarǵa, tıflopedagogıka – zaǵıp balalarǵa, olıgofrenopedagogıka – aqyl - oıy kemis balalarǵa, logopedıa – tiliniń kemisi bar balalarǵa bilim jáne tárbıe berý problemalaryn zertteıdi. Defektologıa, sondaı - aq dene kemistigi kúrdeli (soqyr jáne sańyraý, sańyraý jáne aqyl - oı kemistigi bar, t. b.) balalardy oqytyp tárbıeleýdi de qamtıdy.
Defektologıa nevropatologıa, genetıka, psıhologıa, pedagogıka, til bilimi sekildi birqatar ǵylym salalarymen de tyǵyz baılanysty. Shet elderdiń kópshiliginde «Defektologıa» termıniniń ornyna «arnaıy oqytý» termıni qoldanylady. Al Germanıada, Avstrıada, Shvesıada bul sala «emdik pedagogıka» dep atalady. Burynǵy KSRO - da Defektologıa jónindegi ǵylym - zertteý jumystaryn Máskeýdegi Pedagogıka ǵylymdar akademıasynyń Defektologıa ınstıtýtynda, Kıev pedagogıka jáne psıhologıa ınstıtýtynda, basqa da pedagogıkalyq ınstıtýttardyń defektologıa fakúltetteriniń kafedralarynda, mektepterde júrgizildi. 1931 jyly Almatyda qulaǵy múkis, 1932 jyly kóz kemistigi bar balalar úshin alǵashqy arnaýly mektepter ashyldy. XX ǵasyrdyń 60 - jyldarynan bastap kómekshi mektepter jumys istep keledi. Mundaı mektepterde jumys isteıtin arnaýly kadrlar 1976 jyldan Almaty memlekettik ýnıversıtetinde, 1984 jyldan Qaraǵandy memlekettik ýnıversıtetinde daıarlanady. Qazaqstanda tabıǵı kemistigi bar balalar memleket esebinen arnaýly mektepterde tegin oqytylady.

2 - Defektologıanyń negizgi mindetteri.
1) Túrli kemistikteri bar balalardyń dene jáne psıhıkalyq damýynyń obektıvti zańdylyqtary men erekshelikterin tereń jan - jaqty klınıkalyq - fızıologıalyq jáne – psıhologıalyq – pedagogıkalyq zertteý.
2) Kemistigi bar balalardy jan - jaqty klınıkalyq, fızıologıalyq, psıhologıalyq zertteý. Onyń quramyna: kemistiktiń negizi men qurylymyn jáne túrli aýytqýy bar balanyń korreksıalyq kompensatorlyq múmkindikterin anyqtaý; naqtyly oqytý jáne tárbıeleýdi uıymdastyrý úshin, kemistigi bar balalardy pedagogıkalyq irikteý máselelerin sheshý; kemistigi bar balalardy taýyp, esepke enedi.
3) Kemistigi bar balalarǵa arnalǵan arnaıy mekemelerdi uıymdastyryp, damytýdyń prınsıpterin jasaý jáne negizdeý.
4) Kemistigi bar balalarǵa arnalǵan mekemelerdegi oqý - tárbıeleý prosesiniń maqsattaryn, erejeleriniń maǵynasy men ádisterin anyqtaý.
5) Balalarda kemistikti boldyrmaýdyń aldyn - ala profılaktıkalyq sharalar júıesin jasaý.
6) Kemistigi bar tulǵalardy damytýdyń alýan kezeńderinde qoǵamǵa aralastyrý prosesiniń pármendiligin arttyrý.
Defektologıa birqatar uqsas psıhologıalyq - pedagogıkalyq jáne medısınalyq ǵylymdarmen baılanysty.
Muǵalim - defektologtyń aldyna qazirgi ýaqytta mindet júktelip otyr:

1. Oqýshyǵa bilim berý.
2. Jalpy bilim beretin pánder arqyly oqý daǵdysyn eńbek pánimen baılanystyryp qoldaný.
3. Jaǵymdy minez - qulyq qalyptastyrý: ótirik aınaladaǵy adamdarǵa qaıyrymdy bolýǵa, mahabbat, eńbek, súıýge, áleýmettik beıimdelýge úıretý.
Bul mindetterdi negizge ala otyryp, psıhologıalyq, pedagogıkalyq túzeý jumystary mynadaı prınsıpter súıenedi:

balany jan - jaqty, jeke tulǵa retinde zertteý;
sharshaǵandyǵyn eskerý;
oqý daǵdylaryn oıyn túrinde uıymdastyrý jáne oıyn arqyly tapsyrmalardy oryndaý, keńistikti baǵdarlama jáne t. b.;
mektep ómirine, tárbıe saǵattaryna qatystyrýdy;
oqytýdy arnaıy ádistemeler arqyly uıymdastyrý;
oqýshynyń jyldyq psıhodıagnostıkasynyń deńgeıin baqylaý.
Tıimdi jumys atqarý úshin maman óziniń beretin páni ártúrli ádis - tásilderdi bilýi, oqýshylarmen qarym - qatynasta bolýy qajet. Osy máselelerdi árdaıym sabaqta, sabaqtan tys ýaqytta, belgili bir maqsatta emes ár túrli jaǵdaılarda qoldanyp otyrý, atqarylǵan jumystardyń nátıjesin kórsetedi.
Qoryta aıtqanda, qazirgi kezde qoǵam darynda qabiletti adamdardy qajet etedi. Jeke tulǵanyń ósýine psıhologıalyq - pedagogıkalyq jaǵdaı jasaı otyryp, óz ortasynda jáne ózge ujymda ózin erkin sezine alýǵa tárbıeleý, ózine - ózi senimdi, jaýapkershilik qasıet sińirgen tulǵa retinde qalyptastyrý. Jas náresteniń saý bolsa, otbasyna zor qýanysh pen baqyt ákeledi. Elimin órkenıetti qoǵam qurý úshin, tárbıeli, deni saý azamat men azamatshalar tárbıeleý kerek.