InfoHub Logo

Fızıka 9 synyp
Sabaq taqyryby: Dene ımpúlsi. Impúlstiń saqtalý zańy
Sabaqtyń maqsaty: Oqýshylarǵa ómirde kezdesetin fızıkalyq qubylystardy mysal retinde aıta otyryp, dene ımpúlsi, kúsh ımpúlsi jáne ımpúlstiń saqtalý zańy týraly túsinik berý. Formýlalaryn tujyrymdaý. Esep shyǵarýda qoldana bilýge úıretý. Oqýshylardy óz betimen jumys isteýge, bir – birin baǵalaýǵa daǵdylandyrý.
Kútiletin nátıje: 1. Oqýshylar ımpúlstiń maǵynasyn túsinedi.
2. Dene ımpúlsiniń anyqtamasyn, formýlasyn, ólshem birligin biledi. Esep shyǵarýda qoldana alady.
3. Kúsh ımpúlsiniń anyqtamasyn, formýlasyn, ólshem birligin biledi. Esep shyǵarýda qoldana alady.
4. Dene ımpúlsi men kúsh ımpúlsi arasyndaǵy baılanysty biledi. Esep shyǵarýda qoldana alady.
5. Impúlstiń saqtalý zańyn tujyrymdap, ony esep shyǵarýda qoldana biledi.
Sabaqtyń túri: Jańa maǵlumat berý.
Sabaqtyń ádis – tásili: STO, toptyq, jeke jumystar, «garmoshka» ádisi, «sebet» tásili, «aralasyp ketken esepter»ádisi,«bas barmaq» tásili, formatıvti baǵalaý.
Sabaqtyń kórnekiligi: poster qorǵaý, sýretter, úlestirme kartochka, semantıkalyq karta

İ. Uıymdastyrý: Oqýshylardy Nútonnyń İ zańy, İİ zańy, İİİ zańy jáne
Búkil álemdik tartylys zańy boıynsha tórt topqa bólý.
Osy zańdardy qaǵazǵa jazyp qoıyp oqýshylarǵa taratylady. Topqa
bólinip bolǵannan soń qandaı zań ekendigin tabady.

İİ. «Qyzyǵýshylyǵyn oıatý» kezeńi. «Garmoshka ádisi» boıynsha árbir oqýshyǵa ótken taqyryptar boıynsha úsh suraqtan jazý tapsyrylady.
Suraqtaryn jazyp bolǵan soń tórt top bir – birimen almasady, bir – birin jaýaptaryn tyńdap baǵalaıdy.

İİİ. «Maǵynany ashý» kezeńi. «Mıǵa shabýyl»
Sýret boıynsha jumys. Sýretterden ne baıqap otyrsyńdar?
1. Ólshemderi birdeı sharlardyń soqtyǵysýy.
2. Ólshemderi ártúrli sharlardyń soqtyǵysýy.
3. Birneshe sharlardyń soqtyǵysýy.

«Impúls» grektiń «impulses» degen sózinen shyqqan, onyń sózbe-sóz aýdarmasy «soqqy» degendi bildiredi. Bul termın mehanıkada eki shamany: kúsh ımpúlsi men dene ımpúlsin bildiredi.
Endi «Jýan» jáne «Jińishke» suraqtar berý arqyly jańa taqyryp boıynsha poster qorǵaý. «Sebet» tásili. Taqyryp boıynsha suraqtardyń jaýabyn sol sebetke jazady.

Jińishke suraqtar
1. Dene ımpúlsi degenimiz ne? Belgilenýi, formýlasy, ólshem birligi.
2. Kúsh ımpúlsi degenimiz ne? Formýlasy, ólshem birligi.
3. Dene ımpúlsi men kúsh ımpúlsi arasyndaǵy baılanysty jaz.
4. Tuıyq júıe degenimiz ne?

Jýan suraqtar
1. Dene ımpúlsiniń baǵyty qalaı anyqtalady? Sebebin túsindir.
2. Kúsh ımpúlsiniń baǵyty qalaı baǵyttalady? Sebebin túsindir.
3. Impúls túrindegi Nútonnyń ekinshi zańyn tujyrymdap kórset.
4. Impúlstiń saqtalý zańyn tujyrymdańdar.

Dene ımpúlsi deneniń massasy men onyń qozǵalys jyldamdyǵynyń kóbeıtindisine teń bolatyn fızıkalyq shama
R dene ımpúlsiniń HB (SI) júıesindegi ólshem birligi sekýndyna kılogramm ∙metr [kg • m/s]
Massa – skalárlyq shama, al jyldamdyq vektorlyq shama.
Dene ımpúlsiniń vektorynyń baǵytynda jyldamdyq vektorynyń baǵytymen sáıkes keletin vektorlyq shama.