Densaýlyq - zor baılyq
Synyp: 3 synyp.
Taqyryby. Densaýlyq – zor baılyq
Maqsaty: oqýshylarǵa salaýatty ómir saltyn nasıhattaı otyryp, densaýlyǵyn saqtaý jáne aýyrmaýdyń aldyn - alý joldaryn úıretý; jaman ádetten boılaryn aýlaq ustaýǵa jáne sanıtarlyq gıgıenalyq talaptardy ustanýǵa tárbıeleý.
Qoldanylǵan modýlder:«Oqytý men oqýdaǵy jańa tásilder», «Synı turǵydan oılaýǵa úıretý».
Ádis - tásilder: suraq - jaýap, poster jasaý, kollaj jasaý, rebýsty sheshý, túsindirý, kórinis, «Salat», «Jalǵasyn tap» oıyny.
Sabaqtyń kórnekiligi: plakattar men markerler, naqyl sózder, kóriniske qajetti atrıbýttar.
Sabaqtyń barysy
Kirispe kezeńi.
Yntymaqtastyq atmosferany qalyptastyrý.
Otbasy men qalamyzdy súıemiz,
Úlkenderdiń sózin oıǵa túıemiz.
Densaýlyqty árqashanda saqtaımyz,
Beıbit ómir barshamyzǵa tileımiz.
Muǵalim.
- Astynda sońǵy úlgidegi sheteldik mashınasy bar, biraq qatty aýyrady. Ol adam baqytty ma?
- Mıllıard teńge aqshasy bar, biraq onyń júregi aýyrady. Ol adam baqytty ma?
- 3 úlken ádemi úıi bar. Biraq aýyr dertke shaldyqqan – ol adam she? Joq.
- Nege? Sonda senderdiń oılaryńsha baqyt dep neni oılaısyńdar?
- Densaýlyq.
- Endeshe búgingi bizdiń synyp saǵatymyz «Densaýlyq - zor baılyq» dep atalady. Osy maqaldyń maǵynasyn qalaı túsinesińder?
«Densaýlyq – zor baılyq» dep halqymyz aıtqandaı, densaýlyqty esh nársege teńeýge bolmaıdy, adamdar bir - birine birinshi densaýlyq tileıtininiń sebebi, mine, osynda. Deni saý adam, árdaıym kóńildi, júzinen shattyq nury tógilip júredi. Sondyqtanda óz densaýlyqtaryńyzǵa jaýapty qarap, ony saqtaýymyz kerek. Biraq densaýlyqqa zıan keltiretin jáne jaqsartatyn zattar bar. Olar neler?
Qazir sender eki top bolyp bólinip otyrsyńdar.
Shymyr toby: «Shynyqsań, shymyr bolasyń»
Densaýlyq toby: « Densaýlyq – el baılyǵy»
Toppen jumys. Poster jasaý.
1 - top: Densaýlyqqa ne zıan?
2 - top: Densaýlyqqa ne paıdaly?
Densaýlyqtyń nashar jaǵyn tolyǵyraq ashý úshin birinshi toptyń daıyndaǵan kórinisin tamashalaıyq.
Kórinis: « Shylym shegýdiń paıdasy»
Avtor: Sahnaǵa bir top balalar shyǵady. Aldarynan temeki shyǵady.
Balalar: Sen kimsiń? Qaıdan shyqtyń?
Temeki: Meni tanymaısyńdar ma? Men temekimin. Men kúshtimin. Meniń paıdam
óte kóp. Meni tek myqty balalar ǵana ustaıdy. Káne, menimen kim dos bolǵysy keledi.
Avtor: Balalardyń qolyna bir - bir temeki ustatady.
Balalar: – Temekimen dos bolaıyq. Sonda bizde myqty bala bolamyz.
Eń bastysy onyń paıdasy óte kóp eken.
Avtor: Balalar temekini aınala qorshap qol alysady.
Balalar: Al, káne endi temeki shegip úıreneıik.
Avtor: Osyny baıqap otyrǵan aq saqaldy qarıa:
Qarıa: - Ýa, balalar, maǵan qulaq salyńdar! Temeki shegýdiń tek úsh paıdasy
bar. Birinshiden, kimde - kim temeki shekse, ol eshqashan qartaımaıdy.
Bala: Nelikten? Nege?
Qarıa: Sebebi, ol qartaıýǵa úlgirmeıdi de. Temeki shekken adam ómirden erte ketedi. Ekinshiden, onyń úıine eshqashan ury túspeıdi.
Bala: Nelikten?
Qarıa: Sebebi, kimde – kim temeki shekse, onyń ókpesi taza bolmaıdy. Túni boıy tósekte aýnap jatady jáne kúndiz – túni kúrkildep qatty jótelip shyǵady. Urylar úı ıesiniń jótelgenin estip, úıge jaqyndaı da almaıdy. Úshinshiden kimde - kim temeki shekse, ony eshqashan ıt qappaıdy.
Bala: Qalaısha ony ıt qappaıdy?
Qarıa: Sebebi, shylym shegetin kisi erte jarym – jan bolyp qalady jáne júrgende taıaqqa súıenip júredi. Al, taıaǵy bar adamǵa qaraǵym, eń qabaǵan ıt te jolamaıdy.
Avtor: Qart qýlana kúledi. Balalar temekige qol siltep ketip qalady.
Al endi ekinshi toptyń kórinisin tamashalaıyq.
2 kórinis « Tis aýrýy»
1 oqýshy shyǵyp, daýystap jylaıdy.
Bala: Oı, tisim qaqsap barady. Janymdy qoıarǵa jer joq.
Qyz:
Ne boldy, jasyma, aıtshy óziń?
Nelikten isigen bas, kóziń
Álde sen bireýmen kúresip, jeńilip
Turmysyń namystan qorlanyp, egilip?
Bala: Ne isteımin? Tisimniń aýyrǵany qoımaı tur.
Qyz: Nege seniń tisiń aýyrady?
Bala: Oı, kámpıt jegennen, endi kámpıt jemeımin. Oı, tisim, tisim!
Qyz: Olaı bolsa, dáriger shaqyraıyn.
Dáriger:
Kámpıt jeseń kóbirek
Tisiń júrer mazalap
Ne jeseń de kúnine
Eki ret júr tazalap.
Júrgen jaqsy qaralyp
Bir jylda eki tekserip
Tis dárigerge baralyq
Densaýlyqtyń jaqsy jaǵyn ashaıyq.
Sergitý sáti.
«Salat» oıyny.
Al endi densaýlyqtyń jaqsy bolýyn áser etetin zattar jaıynda toqtala keteıik.
Ár topqa bir zattan beremin. Sender 1 - 2 mınýt ishinde sol zatty osy jerde otyrǵan adamdar satyp alatyndaı jarnama jasaýlaryń kerek. 1 - topqa aıran, al 2 - topqa tárelkege salynǵan qurt usynylady.
Muǵalim. Qazirgi ýaqytta adam aǵzasynyń qorǵanys qabiletin arttyrýda dárýmenderdiń atqarar qyzmeti zor. Taǵamdar túrli dárýmenderge baı. Dárýmen jetispeýshiliginen adam álsirep tez sharshaıdy, túrli aýrýlarǵa shaldyǵady. Dárýmenniń 50 - den astam túri bar. Meniń dárýmender jaıyndaǵy sózimdi ári qaraı óz synyptastaryń jalǵastyrady.
1 - bala: A - dárýmeni jetispegende kórý qabileti tómendep, shashy túsip, denesi qurǵap ketedi. A - dárýmeni tek mal ónimderinde bolady. Jumyrtqanyń sary ýyzynda sút taǵamdarynda mol.
2 - bala: V - dárýmeni jetispese asqazan, ishek jaralary paıda bolady.
Júıke júıesi zaqymdanyp adam sal bolyp qalýy múmkin. Bul dárýmen burshaq ósimdikterinde sútte, bıdaı kebeginde kóp.
3 - bala: S - dárýmeni ósip - ónýge mı qabattarynyń jetilýine qajet.
S - dárýmeni jetispegende adamnyń jumysqa qabileti tómendeıdi. Uıqysy buzylyp tábeti kemıdi. Bul dárýmen negizinen jemis - jıdekte bolady.
4 - bala: Tirshilikke asa qajetti dárýmenniń biri E dárýmeni. Onyń jetispeýinen bulshyq et solyp adam seme bastaıdy. E - dárýmeni mal ónimderinde, kókónisterde kezdesedi.
5 - bala: D - dárýmeni ósip - ónýge áser etedi. D - dárýmeni balyq maıynda bolady.
Halqymyzdyń súıikti sýsyny – qymyz. Qymyzdyń quramynda túrli dárýmender kóp. Kúnine jarty lıtr iship turǵannyń ózi óte paıdaly. Al shubat bolsa dárýmenderge eki ese baı.
Muǵalim.
- Osy dárýmenderdiń bárin qaıdan alamyz?
- Azyq - túlikter men jemis - kókónisterden.
Muǵalim. Al qazir balalar, aldaryńda jatqan sýretterden rebýsty durys qurastyrsańdar senderde densaýlyq týraly maqal - mátel shyǵady. Al kánekeı qurastyryp kórip, sol maqaldyń maǵynasyn ashaıyq.
Rebýs sheship túsindirý.
,,, za,,, - S,,, l n i
,,, Ý,,, - B, l,,,, n i
Densaýlyq jaıynda taǵy qandaı maqal - mátelderdi biletinderińdi tekserý maqsatyna «Jalǵasyn tap» oıynyn oınaıyq.
1. Las adam – kirshil
Nadan adam - dinshil.
2. Táni saýdyń - jany saý,
Jany saýdyń - deni saý.
3. Uıqy tynyqtyrady,
Jumys shynyqtyrady.
4. Ash kisi urysqaq,
Aryq qoı tyrysqaq.
5. Áýelgi baılyq – densaýlyq,
Ekinshi baılyq - on saýlyq,
Úshinshi baılyq - aq jaýlyq.
6. Erinshektik densaýlyqty buzar.
Qorytyndy.
Salaýatty ómir saltyn qoldaıyq,
Ata - ana el úmitin aqtaıyq.
Ómirdegi basty baılyq deıtuǵyn,
Birinshi baılyq - densaýlyqty saqtaıyq!
Densaýlyqtyń kepili ǵoı - tazalyq,
Úılerińdi ustańdar árkez taza etip.
Kıimge de kóńil bólip qashanda,
Mezgilimen tamaqtanyp júreıik.
Osy otyrǵandarymyzdyń barlyǵymyz bolashaq jaıynda oılaımyz, armandaımyz. Al bizdiń bolashaǵymyz ol myna sendersińder. Sondyqtanda bizdiń elimizdiń erteńi senderdiń densaýlyqtaryń myqty, salaýatty azamat bolyp ósseńder, bolashaqta jarqyn, kemel bolady. Nege adamdar bir - birimen amandasqanda, qoshtasqanda amanda densaýlyqty tilep jatady. Óıtkeni tilek erte me, kesh pe oryndalady. Endeshe bárimiz birge myna sózderdi qaıtalap aıtaıyq.
Men denimniń saýlyǵyn qalaımyn!
Meniń denim saý!
Meniń denim saý bolady!
Sizderdiń de denderińiz saý bolsyn - dep jyly tilegimizdi bildire otyra sabaǵymyzdy myna ásem aıaqtaımyz.
Án: «Bolaıyqshy osyndaı».
Taqyryby. Densaýlyq – zor baılyq
Maqsaty: oqýshylarǵa salaýatty ómir saltyn nasıhattaı otyryp, densaýlyǵyn saqtaý jáne aýyrmaýdyń aldyn - alý joldaryn úıretý; jaman ádetten boılaryn aýlaq ustaýǵa jáne sanıtarlyq gıgıenalyq talaptardy ustanýǵa tárbıeleý.
Qoldanylǵan modýlder:«Oqytý men oqýdaǵy jańa tásilder», «Synı turǵydan oılaýǵa úıretý».
Ádis - tásilder: suraq - jaýap, poster jasaý, kollaj jasaý, rebýsty sheshý, túsindirý, kórinis, «Salat», «Jalǵasyn tap» oıyny.
Sabaqtyń kórnekiligi: plakattar men markerler, naqyl sózder, kóriniske qajetti atrıbýttar.
Sabaqtyń barysy
Kirispe kezeńi.
Yntymaqtastyq atmosferany qalyptastyrý.
Otbasy men qalamyzdy súıemiz,
Úlkenderdiń sózin oıǵa túıemiz.
Densaýlyqty árqashanda saqtaımyz,
Beıbit ómir barshamyzǵa tileımiz.
Muǵalim.
- Astynda sońǵy úlgidegi sheteldik mashınasy bar, biraq qatty aýyrady. Ol adam baqytty ma?
- Mıllıard teńge aqshasy bar, biraq onyń júregi aýyrady. Ol adam baqytty ma?
- 3 úlken ádemi úıi bar. Biraq aýyr dertke shaldyqqan – ol adam she? Joq.
- Nege? Sonda senderdiń oılaryńsha baqyt dep neni oılaısyńdar?
- Densaýlyq.
- Endeshe búgingi bizdiń synyp saǵatymyz «Densaýlyq - zor baılyq» dep atalady. Osy maqaldyń maǵynasyn qalaı túsinesińder?
«Densaýlyq – zor baılyq» dep halqymyz aıtqandaı, densaýlyqty esh nársege teńeýge bolmaıdy, adamdar bir - birine birinshi densaýlyq tileıtininiń sebebi, mine, osynda. Deni saý adam, árdaıym kóńildi, júzinen shattyq nury tógilip júredi. Sondyqtanda óz densaýlyqtaryńyzǵa jaýapty qarap, ony saqtaýymyz kerek. Biraq densaýlyqqa zıan keltiretin jáne jaqsartatyn zattar bar. Olar neler?
Qazir sender eki top bolyp bólinip otyrsyńdar.
Shymyr toby: «Shynyqsań, shymyr bolasyń»
Densaýlyq toby: « Densaýlyq – el baılyǵy»
Toppen jumys. Poster jasaý.
1 - top: Densaýlyqqa ne zıan?
2 - top: Densaýlyqqa ne paıdaly?
Densaýlyqtyń nashar jaǵyn tolyǵyraq ashý úshin birinshi toptyń daıyndaǵan kórinisin tamashalaıyq.
Kórinis: « Shylym shegýdiń paıdasy»
Avtor: Sahnaǵa bir top balalar shyǵady. Aldarynan temeki shyǵady.
Balalar: Sen kimsiń? Qaıdan shyqtyń?
Temeki: Meni tanymaısyńdar ma? Men temekimin. Men kúshtimin. Meniń paıdam
óte kóp. Meni tek myqty balalar ǵana ustaıdy. Káne, menimen kim dos bolǵysy keledi.
Avtor: Balalardyń qolyna bir - bir temeki ustatady.
Balalar: – Temekimen dos bolaıyq. Sonda bizde myqty bala bolamyz.
Eń bastysy onyń paıdasy óte kóp eken.
Avtor: Balalar temekini aınala qorshap qol alysady.
Balalar: Al, káne endi temeki shegip úıreneıik.
Avtor: Osyny baıqap otyrǵan aq saqaldy qarıa:
Qarıa: - Ýa, balalar, maǵan qulaq salyńdar! Temeki shegýdiń tek úsh paıdasy
bar. Birinshiden, kimde - kim temeki shekse, ol eshqashan qartaımaıdy.
Bala: Nelikten? Nege?
Qarıa: Sebebi, ol qartaıýǵa úlgirmeıdi de. Temeki shekken adam ómirden erte ketedi. Ekinshiden, onyń úıine eshqashan ury túspeıdi.
Bala: Nelikten?
Qarıa: Sebebi, kimde – kim temeki shekse, onyń ókpesi taza bolmaıdy. Túni boıy tósekte aýnap jatady jáne kúndiz – túni kúrkildep qatty jótelip shyǵady. Urylar úı ıesiniń jótelgenin estip, úıge jaqyndaı da almaıdy. Úshinshiden kimde - kim temeki shekse, ony eshqashan ıt qappaıdy.
Bala: Qalaısha ony ıt qappaıdy?
Qarıa: Sebebi, shylym shegetin kisi erte jarym – jan bolyp qalady jáne júrgende taıaqqa súıenip júredi. Al, taıaǵy bar adamǵa qaraǵym, eń qabaǵan ıt te jolamaıdy.
Avtor: Qart qýlana kúledi. Balalar temekige qol siltep ketip qalady.
Al endi ekinshi toptyń kórinisin tamashalaıyq.
2 kórinis « Tis aýrýy»
1 oqýshy shyǵyp, daýystap jylaıdy.
Bala: Oı, tisim qaqsap barady. Janymdy qoıarǵa jer joq.
Qyz:
Ne boldy, jasyma, aıtshy óziń?
Nelikten isigen bas, kóziń
Álde sen bireýmen kúresip, jeńilip
Turmysyń namystan qorlanyp, egilip?
Bala: Ne isteımin? Tisimniń aýyrǵany qoımaı tur.
Qyz: Nege seniń tisiń aýyrady?
Bala: Oı, kámpıt jegennen, endi kámpıt jemeımin. Oı, tisim, tisim!
Qyz: Olaı bolsa, dáriger shaqyraıyn.
Dáriger:
Kámpıt jeseń kóbirek
Tisiń júrer mazalap
Ne jeseń de kúnine
Eki ret júr tazalap.
Júrgen jaqsy qaralyp
Bir jylda eki tekserip
Tis dárigerge baralyq
Densaýlyqtyń jaqsy jaǵyn ashaıyq.
Sergitý sáti.
«Salat» oıyny.
Al endi densaýlyqtyń jaqsy bolýyn áser etetin zattar jaıynda toqtala keteıik.
Ár topqa bir zattan beremin. Sender 1 - 2 mınýt ishinde sol zatty osy jerde otyrǵan adamdar satyp alatyndaı jarnama jasaýlaryń kerek. 1 - topqa aıran, al 2 - topqa tárelkege salynǵan qurt usynylady.
Muǵalim. Qazirgi ýaqytta adam aǵzasynyń qorǵanys qabiletin arttyrýda dárýmenderdiń atqarar qyzmeti zor. Taǵamdar túrli dárýmenderge baı. Dárýmen jetispeýshiliginen adam álsirep tez sharshaıdy, túrli aýrýlarǵa shaldyǵady. Dárýmenniń 50 - den astam túri bar. Meniń dárýmender jaıyndaǵy sózimdi ári qaraı óz synyptastaryń jalǵastyrady.
1 - bala: A - dárýmeni jetispegende kórý qabileti tómendep, shashy túsip, denesi qurǵap ketedi. A - dárýmeni tek mal ónimderinde bolady. Jumyrtqanyń sary ýyzynda sút taǵamdarynda mol.
2 - bala: V - dárýmeni jetispese asqazan, ishek jaralary paıda bolady.
Júıke júıesi zaqymdanyp adam sal bolyp qalýy múmkin. Bul dárýmen burshaq ósimdikterinde sútte, bıdaı kebeginde kóp.
3 - bala: S - dárýmeni ósip - ónýge mı qabattarynyń jetilýine qajet.
S - dárýmeni jetispegende adamnyń jumysqa qabileti tómendeıdi. Uıqysy buzylyp tábeti kemıdi. Bul dárýmen negizinen jemis - jıdekte bolady.
4 - bala: Tirshilikke asa qajetti dárýmenniń biri E dárýmeni. Onyń jetispeýinen bulshyq et solyp adam seme bastaıdy. E - dárýmeni mal ónimderinde, kókónisterde kezdesedi.
5 - bala: D - dárýmeni ósip - ónýge áser etedi. D - dárýmeni balyq maıynda bolady.
Halqymyzdyń súıikti sýsyny – qymyz. Qymyzdyń quramynda túrli dárýmender kóp. Kúnine jarty lıtr iship turǵannyń ózi óte paıdaly. Al shubat bolsa dárýmenderge eki ese baı.
Muǵalim.
- Osy dárýmenderdiń bárin qaıdan alamyz?
- Azyq - túlikter men jemis - kókónisterden.
Muǵalim. Al qazir balalar, aldaryńda jatqan sýretterden rebýsty durys qurastyrsańdar senderde densaýlyq týraly maqal - mátel shyǵady. Al kánekeı qurastyryp kórip, sol maqaldyń maǵynasyn ashaıyq.
Rebýs sheship túsindirý.
,,, za,,, - S,,, l n i
,,, Ý,,, - B, l,,,, n i
Densaýlyq jaıynda taǵy qandaı maqal - mátelderdi biletinderińdi tekserý maqsatyna «Jalǵasyn tap» oıynyn oınaıyq.
1. Las adam – kirshil
Nadan adam - dinshil.
2. Táni saýdyń - jany saý,
Jany saýdyń - deni saý.
3. Uıqy tynyqtyrady,
Jumys shynyqtyrady.
4. Ash kisi urysqaq,
Aryq qoı tyrysqaq.
5. Áýelgi baılyq – densaýlyq,
Ekinshi baılyq - on saýlyq,
Úshinshi baılyq - aq jaýlyq.
6. Erinshektik densaýlyqty buzar.
Qorytyndy.
Salaýatty ómir saltyn qoldaıyq,
Ata - ana el úmitin aqtaıyq.
Ómirdegi basty baılyq deıtuǵyn,
Birinshi baılyq - densaýlyqty saqtaıyq!
Densaýlyqtyń kepili ǵoı - tazalyq,
Úılerińdi ustańdar árkez taza etip.
Kıimge de kóńil bólip qashanda,
Mezgilimen tamaqtanyp júreıik.
Osy otyrǵandarymyzdyń barlyǵymyz bolashaq jaıynda oılaımyz, armandaımyz. Al bizdiń bolashaǵymyz ol myna sendersińder. Sondyqtanda bizdiń elimizdiń erteńi senderdiń densaýlyqtaryń myqty, salaýatty azamat bolyp ósseńder, bolashaqta jarqyn, kemel bolady. Nege adamdar bir - birimen amandasqanda, qoshtasqanda amanda densaýlyqty tilep jatady. Óıtkeni tilek erte me, kesh pe oryndalady. Endeshe bárimiz birge myna sózderdi qaıtalap aıtaıyq.
Men denimniń saýlyǵyn qalaımyn!
Meniń denim saý!
Meniń denim saý bolady!
Sizderdiń de denderińiz saý bolsyn - dep jyly tilegimizdi bildire otyra sabaǵymyzdy myna ásem aıaqtaımyz.
Án: «Bolaıyqshy osyndaı».
You Might Also Like
-
Darsnıng mavzýsı: «Sonnıng kasr qısmını va kasr qısmı bўııcha sonnı topısh»
