Dostyq - birlik pen yntymaq negizi tárbıe saǵaty
Dostyq - birlik pen yntymaq negizi tárbıe saǵaty
Maqsaty: Oqshylarǵa adamdar arasyndaǵy dostyq pen ózara túsinistikti baǵalaı bilýge úıretý. Adamnyń ómirinde dostyqtyń alatyn orny týraly uǵymyn keńeıtý. Oqýshylardyń senimdi jáne adal dos bolýǵa umtylysyn damytý; Oqýshylardy ádeptilikke, yntymaqtyqqa tárbıeleý.
Barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi Sálemdesý, oqýshylardy sabaqqa daıarlaý.
İİ. Negizgi bólim. Balalar búgingi bizdiń tárbıe saǵatymyzdyń taqyryby «Dostyq - birlik pen yntymaq negizi» dep atalady. Dos týraly oılar óte kóp. Dostyq jaıly aıtpaǵan uly adamdar joq dese de bolady. Mysaly: uly ǵulama ǵalym Arıstotel «Dostyq - ómir úshin eń qajetti nárse, óıtkeni eshkim eshqashanda barlyq basqa ıgilikke túgel ıe bola tursa da, dos - jaransyz ómirdi qalamaq emes» dep aıtsa,«Qyl ótpesteı tatýlyqty bir ashýǵa satpaıyq» dep Muhtar Áýezov te dostyq týraly óz oıyn aıtyp ketken. Qane kim dos týraly óleń, ne qara sóz biledi? Men senderge O. Súleımenovtiń «Naǵyz dos» óleńin oqyp bereıin.
«Naǵyz dos» O. Súleımenov.
Maǵan dosyń kóppe dese?
Kóp der em!
Kóp degenim bir sen ǵana, Aqberen!
Sen batyrsyń,
Sen batylsyń,
Senimen
Ómir jolyn oınap júrip ótkerem.
Myqtylardyń ózi mendeı bolsyn dep,
Bola almasa, İshi kúıip ólsin dep,-
Bóskenimde,
Keńes berdiń: «Er bolsań,
Eń aldymen ózińdi óziń mensinbe!»
Jek kóretin jigitimniń sengeni
Talqan bolyp,
Rýhanı ólgenin kórip turyp kúlgenimde,
Sóıletpeı,
Qyp - qyzyl ǵyp soıyp saldyń sen meni
Kóńilimnen shyǵarmaıtyn bir eli,
Ǵumyr boıy bola alatyn tiregim
Maǵan shyn dos izdeýden hám tabýdan
Tanbaısyń - aý, talmaısyń - aý júregim.
Al endi topty ekige bóleıik. «Birlik», «Yntymaq» toptaryna bólemiz. Endi tobymyzdyń dostyq jaıly ózderiniń oı - tolǵamdaryn tyńdap kóreıik, qane kimniń dostyq jaıly qandaı pikirde ekenin bileıik? Qaı toptyń oıy ushqyr eken?.
II. Pikir talas suraqtary: 1. Dosy kópti jaý almaıdy degendi qalaı túsinesizder? 2. Sizdiń ómirińizde shyn dostyqty dáleldeıtin qandaı jaǵdaılar boldy? 3. Uly Abaıdyń «Dosy kóppen syılas, dosy joqpen syrlas» degen sóziniń aqıqattyǵyna mysal keltire alasyń ba? 4. Naǵyz dostyq, shynaıy mahabbat kezdese bermeıdi degen pikir bar. Osy pikirge sizdiń oıyńyz qalaı? 5. Áıel men erdiń arasynda dostyq bolýy múmkin be? 6. Dosym úshin bárin qurban etýge daıynmyn. Dosyńnyń kim ekenin aıt, men seniń kim ekenińdi aıtamyn degen sóz árqashan da ádil, durys dep sanaısyz ba?
III. Sıtýasıalyq suraqtar: 1. Bir kúni kópten beri kezdespegen dosyńmen jolyǵyp kezdesip qaldyńdar. Áńgime – dúken quryp dámhanada otyrǵanda kenet anańnyń “tez qaıt”- dep buıyrǵany esińe túse ketti. Sen osy kezde ne ister ediń? 2. Poezd júrip keledi. Sen alyp ushyp, saǵynyp týǵan aýylyńa 7 - 8 jyldan keıin kele jatyrsyń. Kópten beri kórmegen synyptastar men dos - jarandaryńdy bolashaq jaryńa maqtan etip kele jatqanyńda aldaryńa bir qaıyr suraǵan músápir keıpindegi usqynsyz bir adam kele qaldy. Bul senimen birge oqyǵan, birge oınaǵan, bir nandy bólisip jegen ajyramastaı bolamyz dep kishkene kúnderińde bir – birińe ýáde bergen qımas dosyń bolyp shyqty. Seniń ony kórgennen keıingi áreketiń qandaı bolady dep oılaısyń? Al endi balalar sál ǵana «Dos izdeımin» tapsyrmasyna kóńil aýdaraıyq.
1 tapsyrma
«Dos izdeımin»1 kezeń. Kez - kelgen adamnyń ózine laıyqty dosy bolǵanyn armandaıtyny belgili. Sizdiń keı bireýińizdiń, múmkin osyndaı shynaıy dosyńyz bar shyǵar. Al qaısibireýińizdiń kóptegen tanystaryńyz, jaqyndaryńyz bolsa da, olardyń arasynan ózińizdiń naǵyz dosyńyzdy taba almaı júrgen bolarsyzdar? Al úshinshińiz, múmkin, ózińizdiń tuıyq, uıalshaq minezińizden ózińizdi jalǵyz sanap, dosyńyzdyń bolmaǵyna qynjylatyn bolarsyz. Kez - kelgen jaǵdaıda da naǵyz dos eshkimge kedergi keltirmeıdi. Endeshe ózimizge qandaı dos qajet ekendigin beıneleıtin gazet shyǵaryp, bir sát oıynǵa aralasaıyq. Osy sátten bastap men tegin habarlandyrýlar jarıalaıtyn erekshe gazettiń redaktory rólin atqaramyn. Gazet «Dos izdeımin» dep atalady. Sizderdiń árqaısyńyz bul gazetke dos izdeıtinińiz jóninde habarlandyrý bere alasyz. Bul habarlandyrýda sózderdiń sany men áripterdiń ólshemderine eshqandaı shek qoıylmaıdy. Habarlandyrý ár túrli formada bolýy múmkin. Siz mysaly úmitker dosyńyzdyń qandaı qasıetteriniń bolǵanyn qalaısyz, tipti onyń sýretin salsańyz da bolady. Ózińiz týraly aıtsańyz da bolady. Bir sózben aıtqanda habarlandyrýdy qandaı túrde beremin deseńiz de óz erkińizde. Tek ustanatyn nárse – dos izdegen habarlandyrý óte kóp bolady, sondyqtan siz ózińizdiń habarlandyrýyńyzdyń kórkem bezendirilip, basqalardyń nazaryn birden aýdaratyn jaǵyn oılastyrǵanyńyz jón. Qoldaryńyzǵa qaǵaz, flomaster alyńyz da iske kirisińiz. Bes mınýt ýaqyt beriledi.
2 kezeń. Berilgen ýaqyt bitkennen keıin habarlandyrýlar taqtaǵa ilinýi kerek. Top músheleri habarlandyrýlarmen únsiz júrip tanysady. Árbir oqýshy óziniń nazaryn aýdarǵan habarlandyrýǵa qyzyl tústi dóńgelek salýy kerek jáne ol habarlandyrý bergen adammen baılanysýǵa daıyn. Tańdaýdyń sanyn úshke deıin shekteýge bolady. Endi habarlandyrý jazylǵan qaǵazdardy alsa bolady. Qarańyzdar, sizdiń habarlandyrýyńyzdy qansha adam tańdaǵan eken? Sheńber boıynsha árkim qansha dóńgelekke ıe bolǵanyn aıtsyn.
3 kezeń. Oıynnyń nátıjesin shyǵaryp, top aldynda aıtý.
Sergitý jattyǵýy: Tórt stoldy qatarlap qoıyp, bes oqýshy shyǵaramyz. Bir - birińe dostyq sezimderińdi tekserip kóreıik. Mýzyka bitkende barlyǵy da otyrýy tıis, árıne barlyǵy da. Dosyn syıdyra ma eken? Kóreıik. ústelder sany birte - birte azaıa beredi. Oıynnyń sharty: sońǵy qalǵan bir ústelge bes oqýshy da syıysyp otyrýy tıis. Oıyn oınatylyp jatqanda eki top bir - birine dostyqqa baılanysty suraqtar qoıyp, jaýap alysady. Balalar endi dostyqqa baılanysty ulaǵatty sózderge baılanysty maqal – mátelder aıtaıyq
• Aqylsyz dostan, aqyldy dushpan artyq.
• Dushpanǵa da dos kerek, palýanǵa da kúsh kerek.
• Dostyń orny - tór, dushpannyń orny – kór
• Dosy kóppen syılas, dosy azben syrlas.
• Aırylmastaı dosyńa, qaırylmastaı sóz aıtpa.
• Jaman dostan, jaý artyq
Balalar dostaryń qanshalyqty kóp bolsa, dostyq jaıly maqal - mátel, naqyl sózderdi de sonshalyqty kóp bilesińder dep oılaımyn. Bul tapsyrmamyz boıynsha dostyq týraly maqal - máteldiń jartysyn aıtamyn da, jartysyn jasyramyn. Aldymen tapsyrmanyń nomerin tańdap alyńdar.
1 Tapsyrma
• Myń dosyń bolsa da, bireýiniń orny artyq
• Dos kóterer kóńildi, mal kóterer ónimdi.
• Dosyńdy jamandama, dossyz qalarsyń
• Shyn dos basyńa yrza, keı dos asyńa yrza
• Dos egiz, dushpan segiz.
• Jaqsy dos paıdasyn tıgizbese, zıanyn tıgizbeıdi,
• Jaman dos aldyńdy orap júrgizbeıdi
2. Tapsyrma
• Dosy kóptiń jany semiredi, asy kóptiń táni semiredi
• Jaman dos, jaýyńmen birge shabar.
• Aǵash tamyrmen, adam dosymen myqty
• Qımas dosyń surasa, qımasyńdy beresiń.
• Qasyń men dosyńdy, qas, qabaǵy tanytar
• Myń joldas jaqsy, myń joldastan bir dos jaqsy.
Dostyq - ómir úshin eń qajetti nárse, óıtkeni eshkim eshqashan da barlyq basqa ıgilikke túgel ıe bola tursa da, dos - jaransyz ómirdi qalamaq emes.
Shyǵys Qazaqstan oblysy bilim basqarmasynyń
"Múmkindigi shekteýli balalarǵa arnalǵan
"Aq nıet" mektep - ınternaty" komýnaldyq memlekettik mekemesi
Tárbıeshi: Tekeneva G. J.
Dostyq - birlik pen yntymaq negizi tárbıe saǵaty júkteý
Maqsaty: Oqshylarǵa adamdar arasyndaǵy dostyq pen ózara túsinistikti baǵalaı bilýge úıretý. Adamnyń ómirinde dostyqtyń alatyn orny týraly uǵymyn keńeıtý. Oqýshylardyń senimdi jáne adal dos bolýǵa umtylysyn damytý; Oqýshylardy ádeptilikke, yntymaqtyqqa tárbıeleý.
Barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi Sálemdesý, oqýshylardy sabaqqa daıarlaý.
İİ. Negizgi bólim. Balalar búgingi bizdiń tárbıe saǵatymyzdyń taqyryby «Dostyq - birlik pen yntymaq negizi» dep atalady. Dos týraly oılar óte kóp. Dostyq jaıly aıtpaǵan uly adamdar joq dese de bolady. Mysaly: uly ǵulama ǵalym Arıstotel «Dostyq - ómir úshin eń qajetti nárse, óıtkeni eshkim eshqashanda barlyq basqa ıgilikke túgel ıe bola tursa da, dos - jaransyz ómirdi qalamaq emes» dep aıtsa,«Qyl ótpesteı tatýlyqty bir ashýǵa satpaıyq» dep Muhtar Áýezov te dostyq týraly óz oıyn aıtyp ketken. Qane kim dos týraly óleń, ne qara sóz biledi? Men senderge O. Súleımenovtiń «Naǵyz dos» óleńin oqyp bereıin.
«Naǵyz dos» O. Súleımenov.
Maǵan dosyń kóppe dese?
Kóp der em!
Kóp degenim bir sen ǵana, Aqberen!
Sen batyrsyń,
Sen batylsyń,
Senimen
Ómir jolyn oınap júrip ótkerem.
Myqtylardyń ózi mendeı bolsyn dep,
Bola almasa, İshi kúıip ólsin dep,-
Bóskenimde,
Keńes berdiń: «Er bolsań,
Eń aldymen ózińdi óziń mensinbe!»
Jek kóretin jigitimniń sengeni
Talqan bolyp,
Rýhanı ólgenin kórip turyp kúlgenimde,
Sóıletpeı,
Qyp - qyzyl ǵyp soıyp saldyń sen meni
Kóńilimnen shyǵarmaıtyn bir eli,
Ǵumyr boıy bola alatyn tiregim
Maǵan shyn dos izdeýden hám tabýdan
Tanbaısyń - aý, talmaısyń - aý júregim.
Al endi topty ekige bóleıik. «Birlik», «Yntymaq» toptaryna bólemiz. Endi tobymyzdyń dostyq jaıly ózderiniń oı - tolǵamdaryn tyńdap kóreıik, qane kimniń dostyq jaıly qandaı pikirde ekenin bileıik? Qaı toptyń oıy ushqyr eken?.
II. Pikir talas suraqtary: 1. Dosy kópti jaý almaıdy degendi qalaı túsinesizder? 2. Sizdiń ómirińizde shyn dostyqty dáleldeıtin qandaı jaǵdaılar boldy? 3. Uly Abaıdyń «Dosy kóppen syılas, dosy joqpen syrlas» degen sóziniń aqıqattyǵyna mysal keltire alasyń ba? 4. Naǵyz dostyq, shynaıy mahabbat kezdese bermeıdi degen pikir bar. Osy pikirge sizdiń oıyńyz qalaı? 5. Áıel men erdiń arasynda dostyq bolýy múmkin be? 6. Dosym úshin bárin qurban etýge daıynmyn. Dosyńnyń kim ekenin aıt, men seniń kim ekenińdi aıtamyn degen sóz árqashan da ádil, durys dep sanaısyz ba?
III. Sıtýasıalyq suraqtar: 1. Bir kúni kópten beri kezdespegen dosyńmen jolyǵyp kezdesip qaldyńdar. Áńgime – dúken quryp dámhanada otyrǵanda kenet anańnyń “tez qaıt”- dep buıyrǵany esińe túse ketti. Sen osy kezde ne ister ediń? 2. Poezd júrip keledi. Sen alyp ushyp, saǵynyp týǵan aýylyńa 7 - 8 jyldan keıin kele jatyrsyń. Kópten beri kórmegen synyptastar men dos - jarandaryńdy bolashaq jaryńa maqtan etip kele jatqanyńda aldaryńa bir qaıyr suraǵan músápir keıpindegi usqynsyz bir adam kele qaldy. Bul senimen birge oqyǵan, birge oınaǵan, bir nandy bólisip jegen ajyramastaı bolamyz dep kishkene kúnderińde bir – birińe ýáde bergen qımas dosyń bolyp shyqty. Seniń ony kórgennen keıingi áreketiń qandaı bolady dep oılaısyń? Al endi balalar sál ǵana «Dos izdeımin» tapsyrmasyna kóńil aýdaraıyq.
1 tapsyrma
«Dos izdeımin»1 kezeń. Kez - kelgen adamnyń ózine laıyqty dosy bolǵanyn armandaıtyny belgili. Sizdiń keı bireýińizdiń, múmkin osyndaı shynaıy dosyńyz bar shyǵar. Al qaısibireýińizdiń kóptegen tanystaryńyz, jaqyndaryńyz bolsa da, olardyń arasynan ózińizdiń naǵyz dosyńyzdy taba almaı júrgen bolarsyzdar? Al úshinshińiz, múmkin, ózińizdiń tuıyq, uıalshaq minezińizden ózińizdi jalǵyz sanap, dosyńyzdyń bolmaǵyna qynjylatyn bolarsyz. Kez - kelgen jaǵdaıda da naǵyz dos eshkimge kedergi keltirmeıdi. Endeshe ózimizge qandaı dos qajet ekendigin beıneleıtin gazet shyǵaryp, bir sát oıynǵa aralasaıyq. Osy sátten bastap men tegin habarlandyrýlar jarıalaıtyn erekshe gazettiń redaktory rólin atqaramyn. Gazet «Dos izdeımin» dep atalady. Sizderdiń árqaısyńyz bul gazetke dos izdeıtinińiz jóninde habarlandyrý bere alasyz. Bul habarlandyrýda sózderdiń sany men áripterdiń ólshemderine eshqandaı shek qoıylmaıdy. Habarlandyrý ár túrli formada bolýy múmkin. Siz mysaly úmitker dosyńyzdyń qandaı qasıetteriniń bolǵanyn qalaısyz, tipti onyń sýretin salsańyz da bolady. Ózińiz týraly aıtsańyz da bolady. Bir sózben aıtqanda habarlandyrýdy qandaı túrde beremin deseńiz de óz erkińizde. Tek ustanatyn nárse – dos izdegen habarlandyrý óte kóp bolady, sondyqtan siz ózińizdiń habarlandyrýyńyzdyń kórkem bezendirilip, basqalardyń nazaryn birden aýdaratyn jaǵyn oılastyrǵanyńyz jón. Qoldaryńyzǵa qaǵaz, flomaster alyńyz da iske kirisińiz. Bes mınýt ýaqyt beriledi.
2 kezeń. Berilgen ýaqyt bitkennen keıin habarlandyrýlar taqtaǵa ilinýi kerek. Top músheleri habarlandyrýlarmen únsiz júrip tanysady. Árbir oqýshy óziniń nazaryn aýdarǵan habarlandyrýǵa qyzyl tústi dóńgelek salýy kerek jáne ol habarlandyrý bergen adammen baılanysýǵa daıyn. Tańdaýdyń sanyn úshke deıin shekteýge bolady. Endi habarlandyrý jazylǵan qaǵazdardy alsa bolady. Qarańyzdar, sizdiń habarlandyrýyńyzdy qansha adam tańdaǵan eken? Sheńber boıynsha árkim qansha dóńgelekke ıe bolǵanyn aıtsyn.
3 kezeń. Oıynnyń nátıjesin shyǵaryp, top aldynda aıtý.
Sergitý jattyǵýy: Tórt stoldy qatarlap qoıyp, bes oqýshy shyǵaramyz. Bir - birińe dostyq sezimderińdi tekserip kóreıik. Mýzyka bitkende barlyǵy da otyrýy tıis, árıne barlyǵy da. Dosyn syıdyra ma eken? Kóreıik. ústelder sany birte - birte azaıa beredi. Oıynnyń sharty: sońǵy qalǵan bir ústelge bes oqýshy da syıysyp otyrýy tıis. Oıyn oınatylyp jatqanda eki top bir - birine dostyqqa baılanysty suraqtar qoıyp, jaýap alysady. Balalar endi dostyqqa baılanysty ulaǵatty sózderge baılanysty maqal – mátelder aıtaıyq
• Aqylsyz dostan, aqyldy dushpan artyq.
• Dushpanǵa da dos kerek, palýanǵa da kúsh kerek.
• Dostyń orny - tór, dushpannyń orny – kór
• Dosy kóppen syılas, dosy azben syrlas.
• Aırylmastaı dosyńa, qaırylmastaı sóz aıtpa.
• Jaman dostan, jaý artyq
Balalar dostaryń qanshalyqty kóp bolsa, dostyq jaıly maqal - mátel, naqyl sózderdi de sonshalyqty kóp bilesińder dep oılaımyn. Bul tapsyrmamyz boıynsha dostyq týraly maqal - máteldiń jartysyn aıtamyn da, jartysyn jasyramyn. Aldymen tapsyrmanyń nomerin tańdap alyńdar.
1 Tapsyrma
• Myń dosyń bolsa da, bireýiniń orny artyq
• Dos kóterer kóńildi, mal kóterer ónimdi.
• Dosyńdy jamandama, dossyz qalarsyń
• Shyn dos basyńa yrza, keı dos asyńa yrza
• Dos egiz, dushpan segiz.
• Jaqsy dos paıdasyn tıgizbese, zıanyn tıgizbeıdi,
• Jaman dos aldyńdy orap júrgizbeıdi
2. Tapsyrma
• Dosy kóptiń jany semiredi, asy kóptiń táni semiredi
• Jaman dos, jaýyńmen birge shabar.
• Aǵash tamyrmen, adam dosymen myqty
• Qımas dosyń surasa, qımasyńdy beresiń.
• Qasyń men dosyńdy, qas, qabaǵy tanytar
• Myń joldas jaqsy, myń joldastan bir dos jaqsy.
Dostyq - ómir úshin eń qajetti nárse, óıtkeni eshkim eshqashan da barlyq basqa ıgilikke túgel ıe bola tursa da, dos - jaransyz ómirdi qalamaq emes.
Shyǵys Qazaqstan oblysy bilim basqarmasynyń
"Múmkindigi shekteýli balalarǵa arnalǵan
"Aq nıet" mektep - ınternaty" komýnaldyq memlekettik mekemesi
Tárbıeshi: Tekeneva G. J.
Dostyq - birlik pen yntymaq negizi tárbıe saǵaty júkteý
You Might Also Like
