Durys tamaqtaný – densaýlyq kepili
Durys tamaqtaný – densaýlyq kepili
Sabaqtyń maqsaty:
1. Bilimdilik – Oqýshylardyń durys tamaqtaný týraly bilimderin júıeleý, keńeıtý. Tazalyq gıgıenasy týraly erejelerdi qaıtalaý.
2. Damytýshylyq – Oılaý qabiletterin damytý maqsatynda ár túrli tapsyrmalardy oryndatý, pánge degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrý.
3. Tárbıelik - Durys tamaqtana bilý mádenıetin tárbıeleý. Óz densaýlyqtaryna jaýapkershilikpen qaraýǵa úıretý.
Túri: saıys sabaq
Qural – jabdyqtar: kompúter, ınteraktıvti taqta, prezentasıa, oqýlyq.
Sabaqtyń ádis - tásilderi: suraq - jaýap, oıyn, oı qozǵaý, sózjumbaq sheshý.
Sabaq barysy:
İ Uıymdastyrý bólimi
Sálemdesý.
Oqýshylardy sabaqqa yntalandyrý, sáttilik tileý (oqýshylar sheńber quraıdy)
- Balalar, men senderdi búgingi sabaqta kórgenime qýanyshtymyn. Sondyqtan sabaǵymyz sátti ótsin dep, qolymyzdan ustap bir - birimizge jaqsy lebiz bildireıik.
(Jaqsy baǵa alaıyq, kóńil kúılerimiz jaqsy bolsyn, deńsaýlyǵymyz myqty bolsyn, ómirde baqytty bolaıyq,...)
- Bir - birimizge ne tileımiz?
- Sáttilik tileımiz.
Ár oqýshy unaǵan tústi tańdap alyp, oryndaryna otyrady.(qyzyl, sary)
Oryndarymyzǵa otyramyz.
- Búgin balalar, sabaq saıys túrinde ótedi. Saıysta biz ár túrli, qyzyqty tapsyrmalardy oryndaımyz. Búgingi saıystyń kezeńderi mynadaı.
Saıys kezeńderi:
1. Tanystyrý (dárýmender ózderin tanystyrady)
2. «Kim shapshań?» (suraq - jaýap)
3. «Tapqyr bolsań, talas joq»
4. «Jaǵdaıattardy sheshý»
5. «Taýyp, kór!» (Dastarhan basynda saqtalatyn yrym – tyıymdar)
6. «Oılan, tap!» (densaýlyqqa qatysty jumbaqtar sheshý)
7. «Jalǵasyn tap» (maqal - mátelder)
İ. Kirispe bólim.
Muǵalim:
- Balalar, senderge Danyshpan ataı hat arqyly jumbaq jiberipti. Eger sol jumbaqtyń sheshýin tapsańdar, ómirdegi basty baılyqtyń ne ekenin túsinesińder jáne búgingi sabaq sol jumbaqtyń jaýabymen tyǵyz baılanysty.
Ony kútken adamdar,
Uzaq ómir súredi.
Qadirin bilgen jarandar,
Baılyq osy desedi. (densaýlyq)
Endeshe búgingi saıysymyzdy bastaıyq. Saıysymyzdyń birinshi kezeńinde ár top ózderin tanystyrady
İ kezeń
İ top: «A dárýmeni»
İİ top: «S dárýmeni»
Muǵalim:
Halqymyz árqashanda densaýlyqty birinshi orynǵa qoıyp, birinshi baılyq - densaýlyq dep sanaǵan. Deni saý, eńbekqor, aqyldy azamat bolyp ósý úshin, durys tamaqtana bilý qajet.
Ol úshin kúndelikti ishetin asymyz qunarly, paıdaly, dárýmenderge baı bolý qajet. Sonymen qatar, tamaqtaný erejelerin de saqtaýymyz qajet.
Búgingi sabaqta osylar týraly tolyǵyraq biletin bolamyz.
İİ kezeń «Kim shapshań?»dep atalady. Bul kezeńde ár bir topqa suraqtar beriledi. Sol suraqqa jaýap beresizder.
1. Durys tamaqtaný degenimiz ne?
2. Tamaqtanýdyń negizgi erejelerin ata?
3. Tamaqtaný erejesin buzý qandaı zardaptarǵa ákep soǵady?
4. Qandaı taǵam túrlerin bilesińder?
«Ystyq oryndyq» oıyn oınatý (taqyryp boıynsha ótken sózderdi qaıtalaý)
Muǵalim: Artyq bolmas, bilgeniń...
Birneshe jyl buryn Chehıada, joǵary synyp oqýshylary, qattyrǵan qulpynaıy men kilegeıi bar balmuzdaqty jep, epıdemıa tirkelgen bolatyn. Zerthanalyq saraptamanyń nátıjesinde atalǵan kilegeıdiń ornynda ózi emes, muzdalǵan A gepatıti bolyp shyqty. Sondyqtan da balmuzdaq, gazdalǵan sýsyndar, chıpsy t/b zıandy taǵamdardan boıymyzdy aýlaq ustaǵan jón!
İİİ kezeń «Tapqyr bolsań, talas joq» dep atalady. Bul kezeńde ár bir topqa mynadaı tapsyrmalar beriledi.
1 tapsyrma - İ topqa: durys tamaqtaný erejeleri
İİ topqa: tıimdi tamaqtaný týraly (Aýyzsha aıtyp berý)
2 tapsyrma - İ topqa: adam aǵzasyndaǵy paıdaly taǵamdar
İİ topqa: adam aǵzasyndaǵy zıandy taǵamdar týraly (Jobany qorǵap shyǵý)
- Barlyq topqa sáttilik!
Muǵalim:
Densaýlyq árkimniń óz qolynda. Densaýlyqty adam balasyna tabıǵat syılaǵan basty baılyq. Densaýlyqty joǵaltý ońaı, qalpyna keltirý qıyn. Sondyqtan adamnyń densaýlyǵynyń myqty bolýy adamnyń ózine baılanysty. Jaǵymdy, jaǵymsyz zattardy durys tańdaý arqyly salaýatty ómir súrýge bolady.
•IV kezeń «Jaǵdaıattardy sheshý» dep atalady. Bul kezeńde árbir topqa bir jaǵdaıat beriledi, Sonyń sheshý jolyn aıtasyzdar.
İ top:
Aıgúl baqty aralap kele jatqan. Bir kezde aldyna top etip alma tústi. Ózi qyp - qyzyl, úp - úlken, Aıgúl qýanyp ketti. Qyzyǵyp qolyna aldy.
Dereý jemek bop aýzyna apara berdi....
- Al, sender ne ister edińder?
İİ top:
Álıa men Sáýle sabaqtan keıin « Densaýlyq» jaıly oı bólisti. Sáýle aǵasynan estigen áńgimesi boıynsha «Densaýlyqty satyp alýǵa bolady» dedi. Al Álıa bul oıǵa kelispedi.
- Sender qalaı oılaısyńdar?
V kezeń: «Dastarhan basynda saqtalatyn yrym - tyıymdar». Árbir top tyıym sózderdiń maǵynasyn aıtý
1. Nandy bir qolmen syndyrýǵa bolmaıdy.
2. Tamaqty jatyp ishýge bolmaıdy. Deni saý adam durys otyryp tamaqtanady. Al otyra almaıtyn adam jatyp ishedi. Sondyqtan múgedek adamnyń qylyǵyn jasama. Durys otyrmaımyn dep densaýlyǵyńdy buzyp alma.
3. As ústinen attama. (Astan úlken emessiń)
4. Ákesi otyrǵanda balasyna bas tartylmaıdy.
5. Dastarhanǵa birinshi nandy ákelip qoıady.
6. As ishken ydysty tóńkerip qoıýǵa bolmaıdy.
7. As iship bolǵan soń «toıdym» deýge bolmaıdy, «qanaǵat» deý kerek.
8. Erteńgi asty tastama,
Keshki asqa qarama.
9. Qonaqqa synyq ydyspen as berýge bolmaıdy. Sebebi synyq ydyspen as berý – qonaqty syılamaǵandyq. Jáne synyq ydyspen as ishý – jaman yrym. Búl júziń synyp, kóńiliń jarym bolsyn degendi bildiredi.
10. Dastarhannan attaýǵa bolmaıdy.
11. Óle jegenshe,
Aǵaıynmen bóle je.
12. As ishý kezinde izet, syılasym, ınabattylyq rásimderi saqtalý kerek.
Muǵalim:
- Halyq qýanyshty da, qaıǵyny da dastarhan basynda bólisken. Ósıet aıtý, bata berý, dostasý bári de dastarhan basynda sheshilgen. Sondyqtan da halyq dastarhandy «Quthananyń berekesi» dep qasıet tutady.
VI kezeń «Oılan, tap!» dep atalady. Bul kezeńde jumbaqtardyń sheshimin tabý kerek.
- İske sát!
Jumbaqtardy sheshý.
1. Odan kir qorqady
Sýdan bul qorqady. (sabyn)
2. Dámi de joq, túsi de joq
Paıdalanbas kisi joq. (sý)
3. Jýynyp bolǵanda
Júredi qolynda. (oramal)
4. Túıistiredi kózińdi kózińe
Jolyqtyrady ózińdi ózińe. (aına)
5. Qaltamda jatyr
Tisteri bar batyr. (taraq)
Báteńkesin, paltosyn
Ózi kıe bilmeıdi
Bul balany kim deıdi? (jalqaý)
Kózinen jas ketpeıdi
Balalardan shetteıdi
Bul balany kim deıdi? (jylaýyq)
Shyqpaı jatyp kóshege
Ústi basy kirleıdi
Bul balany kim deıdi? (salaq)
VII kezeń «Jalǵasyn tap» dep atalady. Bul kezeńde densaýlyqqa qatysty maqaldardyń jalǵasyn tabý.
Et etke, sorpa betke.
Erteńgi asty tastama, keshki asqa qarama!
As turǵan jerde aýrý turmaıdy.
Ózi toımastyń kózi toımas.
Óle jegenshe bóle je.
Aýrý astan,
Daý qaryndastan.
Táni saýdyń jany saý.
Kóziń aýyrsa, qolyńdy tyı.
İshiń aýyrsa, aýzyńdy tyı.
Aýrý azyǵymen.
Dıdaktıkalyq oıyn: « Eger de...- ne bolar edi?»
- Eger de kún bolmasa ne bolar edi?
- Únemi qarańǵy, qorqynysh bolar edi.
- Eger de sý bolmasa ne bolar edi?
- Shópter qurǵaıdy, shóldeımiz.
- Eger de aýa bolmasa ne bolar edi?
- Dem ala almaımyz.
"De Bonnyń alty qalpaǵy”
Berilgen qalpaqtardyń bireýin tańdap jáne suraqtarǵa jaýap berýge bolady
Saıysty qorytyndylaý
Dana halqymyz basty jeti baılyqtyń eń alǵashqysy «Birinshi baılyq – densaýlyq» dep bilgen.
Densaýlyqty saqtaý úshin qajetti nárseler: qorshaǵan ortany taza ustaý, belsendi qozǵalysta bolý, durys tamaqtaný, zıandy ádetterden aýlaq bolý, rýhyn taza saqtaý, adam óz densaýlyǵyna uqyptylyqpen qaraý.
Búgingi saıysymyzdyń jeńimpazdaryn anyqtaý úshin sóz kezegin ádil baǵasyn beretin ádilqazylarǵa beremiz.
Esetova Roza Erkebýlanovna
Ýchıtel kazahskogo ıazyka
KGÝ «Srednáá shkola №14 ımenı Dm. Karbysheva»
Sabaqtyń maqsaty:
1. Bilimdilik – Oqýshylardyń durys tamaqtaný týraly bilimderin júıeleý, keńeıtý. Tazalyq gıgıenasy týraly erejelerdi qaıtalaý.
2. Damytýshylyq – Oılaý qabiletterin damytý maqsatynda ár túrli tapsyrmalardy oryndatý, pánge degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrý.
3. Tárbıelik - Durys tamaqtana bilý mádenıetin tárbıeleý. Óz densaýlyqtaryna jaýapkershilikpen qaraýǵa úıretý.
Túri: saıys sabaq
Qural – jabdyqtar: kompúter, ınteraktıvti taqta, prezentasıa, oqýlyq.
Sabaqtyń ádis - tásilderi: suraq - jaýap, oıyn, oı qozǵaý, sózjumbaq sheshý.
Sabaq barysy:
İ Uıymdastyrý bólimi
Sálemdesý.
Oqýshylardy sabaqqa yntalandyrý, sáttilik tileý (oqýshylar sheńber quraıdy)
- Balalar, men senderdi búgingi sabaqta kórgenime qýanyshtymyn. Sondyqtan sabaǵymyz sátti ótsin dep, qolymyzdan ustap bir - birimizge jaqsy lebiz bildireıik.
(Jaqsy baǵa alaıyq, kóńil kúılerimiz jaqsy bolsyn, deńsaýlyǵymyz myqty bolsyn, ómirde baqytty bolaıyq,...)
- Bir - birimizge ne tileımiz?
- Sáttilik tileımiz.
Ár oqýshy unaǵan tústi tańdap alyp, oryndaryna otyrady.(qyzyl, sary)
Oryndarymyzǵa otyramyz.
- Búgin balalar, sabaq saıys túrinde ótedi. Saıysta biz ár túrli, qyzyqty tapsyrmalardy oryndaımyz. Búgingi saıystyń kezeńderi mynadaı.
Saıys kezeńderi:
1. Tanystyrý (dárýmender ózderin tanystyrady)
2. «Kim shapshań?» (suraq - jaýap)
3. «Tapqyr bolsań, talas joq»
4. «Jaǵdaıattardy sheshý»
5. «Taýyp, kór!» (Dastarhan basynda saqtalatyn yrym – tyıymdar)
6. «Oılan, tap!» (densaýlyqqa qatysty jumbaqtar sheshý)
7. «Jalǵasyn tap» (maqal - mátelder)
İ. Kirispe bólim.
Muǵalim:
- Balalar, senderge Danyshpan ataı hat arqyly jumbaq jiberipti. Eger sol jumbaqtyń sheshýin tapsańdar, ómirdegi basty baılyqtyń ne ekenin túsinesińder jáne búgingi sabaq sol jumbaqtyń jaýabymen tyǵyz baılanysty.
Ony kútken adamdar,
Uzaq ómir súredi.
Qadirin bilgen jarandar,
Baılyq osy desedi. (densaýlyq)
Endeshe búgingi saıysymyzdy bastaıyq. Saıysymyzdyń birinshi kezeńinde ár top ózderin tanystyrady
İ kezeń
İ top: «A dárýmeni»
İİ top: «S dárýmeni»
Muǵalim:
Halqymyz árqashanda densaýlyqty birinshi orynǵa qoıyp, birinshi baılyq - densaýlyq dep sanaǵan. Deni saý, eńbekqor, aqyldy azamat bolyp ósý úshin, durys tamaqtana bilý qajet.
Ol úshin kúndelikti ishetin asymyz qunarly, paıdaly, dárýmenderge baı bolý qajet. Sonymen qatar, tamaqtaný erejelerin de saqtaýymyz qajet.
Búgingi sabaqta osylar týraly tolyǵyraq biletin bolamyz.
İİ kezeń «Kim shapshań?»dep atalady. Bul kezeńde ár bir topqa suraqtar beriledi. Sol suraqqa jaýap beresizder.
1. Durys tamaqtaný degenimiz ne?
2. Tamaqtanýdyń negizgi erejelerin ata?
3. Tamaqtaný erejesin buzý qandaı zardaptarǵa ákep soǵady?
4. Qandaı taǵam túrlerin bilesińder?
«Ystyq oryndyq» oıyn oınatý (taqyryp boıynsha ótken sózderdi qaıtalaý)
Muǵalim: Artyq bolmas, bilgeniń...
Birneshe jyl buryn Chehıada, joǵary synyp oqýshylary, qattyrǵan qulpynaıy men kilegeıi bar balmuzdaqty jep, epıdemıa tirkelgen bolatyn. Zerthanalyq saraptamanyń nátıjesinde atalǵan kilegeıdiń ornynda ózi emes, muzdalǵan A gepatıti bolyp shyqty. Sondyqtan da balmuzdaq, gazdalǵan sýsyndar, chıpsy t/b zıandy taǵamdardan boıymyzdy aýlaq ustaǵan jón!
İİİ kezeń «Tapqyr bolsań, talas joq» dep atalady. Bul kezeńde ár bir topqa mynadaı tapsyrmalar beriledi.
1 tapsyrma - İ topqa: durys tamaqtaný erejeleri
İİ topqa: tıimdi tamaqtaný týraly (Aýyzsha aıtyp berý)
2 tapsyrma - İ topqa: adam aǵzasyndaǵy paıdaly taǵamdar
İİ topqa: adam aǵzasyndaǵy zıandy taǵamdar týraly (Jobany qorǵap shyǵý)
- Barlyq topqa sáttilik!
Muǵalim:
Densaýlyq árkimniń óz qolynda. Densaýlyqty adam balasyna tabıǵat syılaǵan basty baılyq. Densaýlyqty joǵaltý ońaı, qalpyna keltirý qıyn. Sondyqtan adamnyń densaýlyǵynyń myqty bolýy adamnyń ózine baılanysty. Jaǵymdy, jaǵymsyz zattardy durys tańdaý arqyly salaýatty ómir súrýge bolady.
•IV kezeń «Jaǵdaıattardy sheshý» dep atalady. Bul kezeńde árbir topqa bir jaǵdaıat beriledi, Sonyń sheshý jolyn aıtasyzdar.
İ top:
Aıgúl baqty aralap kele jatqan. Bir kezde aldyna top etip alma tústi. Ózi qyp - qyzyl, úp - úlken, Aıgúl qýanyp ketti. Qyzyǵyp qolyna aldy.
Dereý jemek bop aýzyna apara berdi....
- Al, sender ne ister edińder?
İİ top:
Álıa men Sáýle sabaqtan keıin « Densaýlyq» jaıly oı bólisti. Sáýle aǵasynan estigen áńgimesi boıynsha «Densaýlyqty satyp alýǵa bolady» dedi. Al Álıa bul oıǵa kelispedi.
- Sender qalaı oılaısyńdar?
V kezeń: «Dastarhan basynda saqtalatyn yrym - tyıymdar». Árbir top tyıym sózderdiń maǵynasyn aıtý
1. Nandy bir qolmen syndyrýǵa bolmaıdy.
2. Tamaqty jatyp ishýge bolmaıdy. Deni saý adam durys otyryp tamaqtanady. Al otyra almaıtyn adam jatyp ishedi. Sondyqtan múgedek adamnyń qylyǵyn jasama. Durys otyrmaımyn dep densaýlyǵyńdy buzyp alma.
3. As ústinen attama. (Astan úlken emessiń)
4. Ákesi otyrǵanda balasyna bas tartylmaıdy.
5. Dastarhanǵa birinshi nandy ákelip qoıady.
6. As ishken ydysty tóńkerip qoıýǵa bolmaıdy.
7. As iship bolǵan soń «toıdym» deýge bolmaıdy, «qanaǵat» deý kerek.
8. Erteńgi asty tastama,
Keshki asqa qarama.
9. Qonaqqa synyq ydyspen as berýge bolmaıdy. Sebebi synyq ydyspen as berý – qonaqty syılamaǵandyq. Jáne synyq ydyspen as ishý – jaman yrym. Búl júziń synyp, kóńiliń jarym bolsyn degendi bildiredi.
10. Dastarhannan attaýǵa bolmaıdy.
11. Óle jegenshe,
Aǵaıynmen bóle je.
12. As ishý kezinde izet, syılasym, ınabattylyq rásimderi saqtalý kerek.
Muǵalim:
- Halyq qýanyshty da, qaıǵyny da dastarhan basynda bólisken. Ósıet aıtý, bata berý, dostasý bári de dastarhan basynda sheshilgen. Sondyqtan da halyq dastarhandy «Quthananyń berekesi» dep qasıet tutady.
VI kezeń «Oılan, tap!» dep atalady. Bul kezeńde jumbaqtardyń sheshimin tabý kerek.
- İske sát!
Jumbaqtardy sheshý.
1. Odan kir qorqady
Sýdan bul qorqady. (sabyn)
2. Dámi de joq, túsi de joq
Paıdalanbas kisi joq. (sý)
3. Jýynyp bolǵanda
Júredi qolynda. (oramal)
4. Túıistiredi kózińdi kózińe
Jolyqtyrady ózińdi ózińe. (aına)
5. Qaltamda jatyr
Tisteri bar batyr. (taraq)
Báteńkesin, paltosyn
Ózi kıe bilmeıdi
Bul balany kim deıdi? (jalqaý)
Kózinen jas ketpeıdi
Balalardan shetteıdi
Bul balany kim deıdi? (jylaýyq)
Shyqpaı jatyp kóshege
Ústi basy kirleıdi
Bul balany kim deıdi? (salaq)
VII kezeń «Jalǵasyn tap» dep atalady. Bul kezeńde densaýlyqqa qatysty maqaldardyń jalǵasyn tabý.
Et etke, sorpa betke.
Erteńgi asty tastama, keshki asqa qarama!
As turǵan jerde aýrý turmaıdy.
Ózi toımastyń kózi toımas.
Óle jegenshe bóle je.
Aýrý astan,
Daý qaryndastan.
Táni saýdyń jany saý.
Kóziń aýyrsa, qolyńdy tyı.
İshiń aýyrsa, aýzyńdy tyı.
Aýrý azyǵymen.
Dıdaktıkalyq oıyn: « Eger de...- ne bolar edi?»
- Eger de kún bolmasa ne bolar edi?
- Únemi qarańǵy, qorqynysh bolar edi.
- Eger de sý bolmasa ne bolar edi?
- Shópter qurǵaıdy, shóldeımiz.
- Eger de aýa bolmasa ne bolar edi?
- Dem ala almaımyz.
"De Bonnyń alty qalpaǵy”
Berilgen qalpaqtardyń bireýin tańdap jáne suraqtarǵa jaýap berýge bolady
Saıysty qorytyndylaý
Dana halqymyz basty jeti baılyqtyń eń alǵashqysy «Birinshi baılyq – densaýlyq» dep bilgen.
Densaýlyqty saqtaý úshin qajetti nárseler: qorshaǵan ortany taza ustaý, belsendi qozǵalysta bolý, durys tamaqtaný, zıandy ádetterden aýlaq bolý, rýhyn taza saqtaý, adam óz densaýlyǵyna uqyptylyqpen qaraý.
Búgingi saıysymyzdyń jeńimpazdaryn anyqtaý úshin sóz kezegin ádil baǵasyn beretin ádilqazylarǵa beremiz.
Esetova Roza Erkebýlanovna
Ýchıtel kazahskogo ıazyka
KGÝ «Srednáá shkola №14 ımenı Dm. Karbysheva»
You Might Also Like
