Dvıgateldiń jumys prınsıpteri
Sabaqtyń taqyryby. Dvıgateldiń jumys prınsıpteri.
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik. Sabaqta oqýshylardy dvıgateldiń jumys prınsıpterimen tanystyryp, olardyń teorıalyq bilimderin arttyrý
Damytýshylyq: Ótken taqyryppen baılanystyra otyryp, oılaý este saqtaý qabiletin damytý
Tárbıelik. Eńbekqorlyqqa, uqyptylyqqa, tehnıkamen jumys jasaǵanda qaýipsizdik erejesin saqtaýǵa tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: aralas sabaq
Sabaqtyń kórnektiligi; mýltımedıalyq taqat, kompúter, slaıdtar, úlestirmeli qaǵazdar
Sabaqtyń barysy
1. Uıymdastyrý
Oqýshylarmen amandasý
Oqýshylardy túgendeý
İİ. Ótken taqyrypty suraý. Ótken taqyrypty suraý úshin oqýshylarǵa úlsetirmeli qaǵaz taratamyz. Ondaǵy suraqqa jaýap berýleri kerek.
Úlestirmeli qaǵaz.
Dvıgatel ishindegi jumys prosesiniń ornalasýyna baılanysty:
Janatyn qospanyń quramyn retteý joldaryna qaraı:
Dvıgateldiń qurlysy boıynsha
Dvıgatel dep.........
Jylý alý úshin qoldanylatyn otyn túrine qaraı
Otyn janatyn qazandyǵynyń ornalasýyna baılanysty
İİİ. Jańa sabaqty túsindirý
İshten janatyn porshendi dvıgatelderdiń jumys prınsıpteri myna tómendegi retpen júretin prosesterge negizdelgen. Sılındr ishinde porshen ilgeri - keıindi qozǵalyp turady. Sonyń qozǵalysynyń saldarynan sılındr ishinde neshe túrli qubylys paıda bolady. Al sılındr ústi sılındr basymen bekitilgen, al onyń syrtpen qatysýy soratyn, shyǵaratyn klapandar arqyly júrgiziledi.
Porshenniń júrisi tómennen joǵary qaraı baǵyttalady. Sol kezde eki birdeı klapandar jabyq bolǵandyqtan, sılındr ishindegi gaz qysylady, ıaǵnı kólemi azaıady. Muny qysý prosesi dep ataımyz. Qysylǵan gazdyń qasıeti boıynsha onyń kólemi azaıyp, temperatýrasy kóteriledi.
Porshen joǵary jetken kezde qysylyp turǵan, qyzyp turǵan janý qospasyna elektr ushqynyn berip tutandyrady nemese qyzyp turǵan aýaǵa janar maı shashylady da ol tutanyp janady. Sonymen qysý prosesiniń sońynda janý prosesi iske asady.
Janǵan kezde óte úlken jylý bólip shyǵarady da, ol gazdyń temperatýrasy kóteriledi, al temperatýra kóterilse, onyń qysymy da artady. Endi osy qysym porshendi tómen qaraı ıteredi. Muny ulǵaıý prosesi dep ataımyz.
Janǵan gaz ulǵaıyp bitkennen keıin porshen tómennen joǵary qaraı qozǵalady. Osy kezde shyǵaratyn klapan ashylady da janǵan gaz syrtqa qaraı porshenmen ıterilip shyǵarylady. Bul prosesti - shyǵarý prosesi dep ataımyz. Ory qaraı osy prosester qaıtalana beredi. İshten ajantyn porshendi dvıgatelderdiń jumys porshenniń júrisine baılanysty atqarylatyn sorý, qysý, ulǵaıý, jáne shyǵarý prosesterine baılanysty bolady, olaı bolsa porshenniń bir júrisin bir takt dep atasaq, mundaı dvıgatelderdi tórt taktyly dvıgatel dep ataýǵa bolady. Sebebi barlyq jumys tórt taktyda atqarylyp bitedi. Al osy jumystar porshenniń eki júrisinde atqarylatyn bolsa, onda ondaı dvıgatelderdi eki taktyly ishteı janatyn dvıgatel dep ataıdy.
Eki taktyly ishteı janatyn dvıgatelde klapandar bolmaıdy. Olardyń ornyna sılındrdiń orta sheninen shyǵaratyn jáne soratyn tesikter jasaıdy. Sol tesikterdi porshen ózi jaýyp, ashyp turady. Sonda porshenniń jarty júrisinde bir proses oryndalady.
İshteı janatyn dvıgatelder jumys prınsıpterine qaraı eki túrli bolady - tórt nemese eki taktyly dvıgatelder. Osy eki túriniń kóp qoldaý tapqan túri – ol tórt taktly bolyp sanalady. Sebebi onyń tıimdilik kórsetkishteri eki taktyly dvıgatelderge qaraǵanda jaqsy bolady.
Eger sorý prosesi kezinde syrttan tek aaý ǵana sorylyp kirip, qysý prosesiniń sońynda oǵan janar maı shashyp aralastyryp, qyzǵan gazdyńtemperatýrasyarqyly tutandyratyn bolsaq, onda ondaı dvıgatelderdi dızeldi dvıgatelder dep ataıdy. Al eger janý qospasyn sılındr syrtynda ornalasqan, arnaýly aspapta daıyndap, sorý kezinde sılındr ishine sol daıyndalǵan janý qospasy toltyrylyp, ony arnaýly elektr ushqynymen tutandyratyn bolsaq, onda ondaı dvıgatelderdi karbúratorly dvıgatelder dep ataıdy.
İÚ. Jańa sabaqty pysyqtaý
1. Sorý taktysynda qandaı proses júredi?
2. İshteı janatyn porshendi dvıgatelderdiń qandaı túrleri bolady?
3. Qysý taktysy ne úshin qajet?
4. Ulǵaıý taktysynda qandaı jumys isteledi?
5. Janǵan gaz qaısy taktyda syrtqa shyǵady?
Ú. Oqýshylardy baǵalaý
Úİ. Úıge tapsyrma: 13 - 17 bet
Saý bolyńdar. Sabaq aıaqtaldy.
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik. Sabaqta oqýshylardy dvıgateldiń jumys prınsıpterimen tanystyryp, olardyń teorıalyq bilimderin arttyrý
Damytýshylyq: Ótken taqyryppen baılanystyra otyryp, oılaý este saqtaý qabiletin damytý
Tárbıelik. Eńbekqorlyqqa, uqyptylyqqa, tehnıkamen jumys jasaǵanda qaýipsizdik erejesin saqtaýǵa tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: aralas sabaq
Sabaqtyń kórnektiligi; mýltımedıalyq taqat, kompúter, slaıdtar, úlestirmeli qaǵazdar
Sabaqtyń barysy
1. Uıymdastyrý
Oqýshylarmen amandasý
Oqýshylardy túgendeý
İİ. Ótken taqyrypty suraý. Ótken taqyrypty suraý úshin oqýshylarǵa úlsetirmeli qaǵaz taratamyz. Ondaǵy suraqqa jaýap berýleri kerek.
Úlestirmeli qaǵaz.
Dvıgatel ishindegi jumys prosesiniń ornalasýyna baılanysty:
Janatyn qospanyń quramyn retteý joldaryna qaraı:
Dvıgateldiń qurlysy boıynsha
Dvıgatel dep.........
Jylý alý úshin qoldanylatyn otyn túrine qaraı
Otyn janatyn qazandyǵynyń ornalasýyna baılanysty
İİİ. Jańa sabaqty túsindirý
İshten janatyn porshendi dvıgatelderdiń jumys prınsıpteri myna tómendegi retpen júretin prosesterge negizdelgen. Sılındr ishinde porshen ilgeri - keıindi qozǵalyp turady. Sonyń qozǵalysynyń saldarynan sılındr ishinde neshe túrli qubylys paıda bolady. Al sılındr ústi sılındr basymen bekitilgen, al onyń syrtpen qatysýy soratyn, shyǵaratyn klapandar arqyly júrgiziledi.
Porshenniń júrisi tómennen joǵary qaraı baǵyttalady. Sol kezde eki birdeı klapandar jabyq bolǵandyqtan, sılındr ishindegi gaz qysylady, ıaǵnı kólemi azaıady. Muny qysý prosesi dep ataımyz. Qysylǵan gazdyń qasıeti boıynsha onyń kólemi azaıyp, temperatýrasy kóteriledi.
Porshen joǵary jetken kezde qysylyp turǵan, qyzyp turǵan janý qospasyna elektr ushqynyn berip tutandyrady nemese qyzyp turǵan aýaǵa janar maı shashylady da ol tutanyp janady. Sonymen qysý prosesiniń sońynda janý prosesi iske asady.
Janǵan kezde óte úlken jylý bólip shyǵarady da, ol gazdyń temperatýrasy kóteriledi, al temperatýra kóterilse, onyń qysymy da artady. Endi osy qysym porshendi tómen qaraı ıteredi. Muny ulǵaıý prosesi dep ataımyz.
Janǵan gaz ulǵaıyp bitkennen keıin porshen tómennen joǵary qaraı qozǵalady. Osy kezde shyǵaratyn klapan ashylady da janǵan gaz syrtqa qaraı porshenmen ıterilip shyǵarylady. Bul prosesti - shyǵarý prosesi dep ataımyz. Ory qaraı osy prosester qaıtalana beredi. İshten ajantyn porshendi dvıgatelderdiń jumys porshenniń júrisine baılanysty atqarylatyn sorý, qysý, ulǵaıý, jáne shyǵarý prosesterine baılanysty bolady, olaı bolsa porshenniń bir júrisin bir takt dep atasaq, mundaı dvıgatelderdi tórt taktyly dvıgatel dep ataýǵa bolady. Sebebi barlyq jumys tórt taktyda atqarylyp bitedi. Al osy jumystar porshenniń eki júrisinde atqarylatyn bolsa, onda ondaı dvıgatelderdi eki taktyly ishteı janatyn dvıgatel dep ataıdy.
Eki taktyly ishteı janatyn dvıgatelde klapandar bolmaıdy. Olardyń ornyna sılındrdiń orta sheninen shyǵaratyn jáne soratyn tesikter jasaıdy. Sol tesikterdi porshen ózi jaýyp, ashyp turady. Sonda porshenniń jarty júrisinde bir proses oryndalady.
İshteı janatyn dvıgatelder jumys prınsıpterine qaraı eki túrli bolady - tórt nemese eki taktyly dvıgatelder. Osy eki túriniń kóp qoldaý tapqan túri – ol tórt taktly bolyp sanalady. Sebebi onyń tıimdilik kórsetkishteri eki taktyly dvıgatelderge qaraǵanda jaqsy bolady.
Eger sorý prosesi kezinde syrttan tek aaý ǵana sorylyp kirip, qysý prosesiniń sońynda oǵan janar maı shashyp aralastyryp, qyzǵan gazdyńtemperatýrasyarqyly tutandyratyn bolsaq, onda ondaı dvıgatelderdi dızeldi dvıgatelder dep ataıdy. Al eger janý qospasyn sılındr syrtynda ornalasqan, arnaýly aspapta daıyndap, sorý kezinde sılındr ishine sol daıyndalǵan janý qospasy toltyrylyp, ony arnaýly elektr ushqynymen tutandyratyn bolsaq, onda ondaı dvıgatelderdi karbúratorly dvıgatelder dep ataıdy.
İÚ. Jańa sabaqty pysyqtaý
1. Sorý taktysynda qandaı proses júredi?
2. İshteı janatyn porshendi dvıgatelderdiń qandaı túrleri bolady?
3. Qysý taktysy ne úshin qajet?
4. Ulǵaıý taktysynda qandaı jumys isteledi?
5. Janǵan gaz qaısy taktyda syrtqa shyǵady?
Ú. Oqýshylardy baǵalaý
Úİ. Úıge tapsyrma: 13 - 17 bet
Saý bolyńdar. Sabaq aıaqtaldy.
You Might Also Like
