Ejelgi dáýir ádebıeti
Kúndelikti sabaq jospary, qazaq ádebıeti 9 synyp.
Taqyryptar:
16. Ejelgi dáýir ádebıeti
17. Alyp – Er Tuńǵany joqtaý
18. Orhon eskertkishteri (VIII ǵ.)
19. Qorqyt ata kitaby. (Úİİİ – İH ǵǵ.)
20. Oǵyz qaǵan jyry
Sabaqtyń taqyryby: Ejelgi dáýir ádebıeti.
Sabaqtyń maqsaty: a) Ejelgi dáýir ádebıeti týraly túsinik bere otyryp, oqýshylardyń pánge degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrý;
á) oqýshylardy adamgershilikke, ımandylyqqa, asyl qasıetterge tárbıeleý;
b) mánerli sóıleýge daǵdylandyrý, oı - órisin, oılaý qabiletin, shyǵarmashylyq izdenisin damytý;
Sabaqtyń túri: aralas sabaq
Sabaqtyń ádisi: suraq - jaýap, shyǵarmashylyq izdený
Sabaqtyń kórnekiligi: kitaptar, qosymsha materıaldar
Pánaralyq baılanys: tarıh
Sabaqtyń barysy: a) Uıymdastyrý kezeńi:
Oqýshylarmen amandasý, túgeldeý, oqý quraldaryn tekserý. Synyptyń tazalyǵyna kóńil bólý. Oqýshylardyń zeıinin sabaqqa aýdarý.
á) Úı tapsyrmasyn pysyqtaý:
Úıge berilgen tapsyrmany suraımyn. Oqýshylarǵa birneshe suraqtar qoıamyn
b) Jańa sabaqty túsindirý.
Bizdiń zamanymyzǵa deıingi jazý syzýlar men ańyz jyrlar.
Ulan - baıtaq qazaq jeri — eń keminde 3 - 5 myń jyldyq tarıhy bar kóne mádenıet ólkesiniń biri. Qazaqtardyń arǵy ata tegi — bizdiń jyl sanaýymyzǵa deıin - aq Qazaqstannyń qazirgi aýmaǵynda ómir súrgen saq, ǵun, úısinder. Zamanymyzdyń V ǵasyrynan bylaı "túrik", "túrkiler" atanǵan.
Saqtar bizdiń zamanymyzdan buryn Monǵolıa men Dýnaı arasyn mekendegen. "Saq" sózi qazaq tilinde kúni búginge deıin saqtalǵan. Mysaly: saqa (asyq), saqpan, saqshy, qyp - saq (qypshaq), t. b. Kóshpeli saqtar jaıyn - daǵy derekter kóne grek tarıhshysy Gerodottyń "Tarıh" kitabynda, qytaı shejirelerinde jazylyp qalǵan.
Saqtardyń 26 áripten turatyn jazýy bolǵan. Esik qalasynyń mańynan tabylǵan Altyn Bekzadanyń janyndaǵy kúmis tostaǵanda: "Aǵa, saǵan búl oshaq! Oshaǵynan bezgender, tizeńdi búk! Halyqta azyq - túlik mol bolǵaı!" — degen jazý bar. Altyn Bekzadanyń bizdiń zamanymyzǵa deıingi VII — V ǵasyrlarda ómir súrgendigi anyqtalyp otyr. Saqtar kóne túrki tilinde sóılegen. Kúmis tostaǵandaǵy jazý men bizdiń zamanymyzdaǵy VIII ǵasyrda jazylǵan Orhon jazýlary birdeı.
Saq, ǵun dáýirlerinen kelip jetken Tarǵytaı, Alyp - Er Tuńǵa, Tumar patshaıym, Shıraq batyr, Zarına, Móde batyr jaıyndaǵy ańyz - jyrlar bar.
Bizdiń zamanymyzǵa deıingi kóne túrki dáýiriniń mádenı, ádebı eskertkish - terin sóz etýden buryn, qazaq halqyn qurǵan taıpalyq birlestikterdiń turmys - tirshiligi, áleýmettik ómiri jaıynda bilgenimiz jón.
Orta Azıa men qazirgi Qazaqstannyń keń - baıtaq dalasynda saq, ǵun, úısin - der ómir súrgen. Olar alǵashqy qaýymdyq qurylys tusynda ańshylyq, eginshilik jáne mal sharýashylyǵymen aınalysqan. Buny saqtardyń buǵy, arqar, arystan, samuryq sýretterin salyp jáne olardyń beınesin altynnan quıyp jasaǵandyǵynan baıqaımyz. Zamanymyzdyń Ú ǵasyryna deıin olardy «túrik», «túrkiler» dep ataǵan. Olar kóne túrki tilinde sóılegen.
Túrki qaǵanaty tusynda túrki tiliniń órisi keńeıip, ulan - ǵaıyr ólkedegi negizgi tilge aınaldy. Olardyń tańbalary rý sımvoldaryna uqsas bolyp keldi. Kene túrki jazýy bertin kele til tarıhynda «Rýná» jazýy dep atalyp ketti. «Rýn» degen sóz «qupıa», ıaǵnı «syry ashylmaǵan» degen uǵymdy bildiredi.
Mine, osy rýna jazýyndaǵy eskertkishter tili Úİ - X ǵasyrlardaǵy oǵyz, uıǵyr, qyrǵyz, qımaq, qypshaq t. b. túrki taıpalardyń bárine birdeı ortaq jazbasha ádebı tili boldy.
Saq, ǵun dáýirinen kelip jetken Alyp - Er Tuńǵa, Tumar patshaıym; Shıraq batyr, Móde batyr jaıynda ańyz - áńgimeler bar
Kitappen jumys: Kitaptan ejelgi dáýir ádebıeti týraly oqyp túsinikterin aıtady.
Bilimdi bekitý: Ótilgen taqyrypqa baılanysty birneshe suraqtar qoıamyn. Túsinbegen suraqtaryna jaýap beremin.
Baǵalaý: Sabaqqa qatysyp otyrǵandaryna qaraı bilimderi baǵalanady.
Úıge tapsyrma: Ejelgi dáýir ádebıeti týraly oqyp kelý.
Tolyq nusqasyn qaraý
Taqyryptar:
16. Ejelgi dáýir ádebıeti
17. Alyp – Er Tuńǵany joqtaý
18. Orhon eskertkishteri (VIII ǵ.)
19. Qorqyt ata kitaby. (Úİİİ – İH ǵǵ.)
20. Oǵyz qaǵan jyry
Sabaqtyń taqyryby: Ejelgi dáýir ádebıeti.
Sabaqtyń maqsaty: a) Ejelgi dáýir ádebıeti týraly túsinik bere otyryp, oqýshylardyń pánge degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrý;
á) oqýshylardy adamgershilikke, ımandylyqqa, asyl qasıetterge tárbıeleý;
b) mánerli sóıleýge daǵdylandyrý, oı - órisin, oılaý qabiletin, shyǵarmashylyq izdenisin damytý;
Sabaqtyń túri: aralas sabaq
Sabaqtyń ádisi: suraq - jaýap, shyǵarmashylyq izdený
Sabaqtyń kórnekiligi: kitaptar, qosymsha materıaldar
Pánaralyq baılanys: tarıh
Sabaqtyń barysy: a) Uıymdastyrý kezeńi:
Oqýshylarmen amandasý, túgeldeý, oqý quraldaryn tekserý. Synyptyń tazalyǵyna kóńil bólý. Oqýshylardyń zeıinin sabaqqa aýdarý.
á) Úı tapsyrmasyn pysyqtaý:
Úıge berilgen tapsyrmany suraımyn. Oqýshylarǵa birneshe suraqtar qoıamyn
b) Jańa sabaqty túsindirý.
Bizdiń zamanymyzǵa deıingi jazý syzýlar men ańyz jyrlar.
Ulan - baıtaq qazaq jeri — eń keminde 3 - 5 myń jyldyq tarıhy bar kóne mádenıet ólkesiniń biri. Qazaqtardyń arǵy ata tegi — bizdiń jyl sanaýymyzǵa deıin - aq Qazaqstannyń qazirgi aýmaǵynda ómir súrgen saq, ǵun, úısinder. Zamanymyzdyń V ǵasyrynan bylaı "túrik", "túrkiler" atanǵan.
Saqtar bizdiń zamanymyzdan buryn Monǵolıa men Dýnaı arasyn mekendegen. "Saq" sózi qazaq tilinde kúni búginge deıin saqtalǵan. Mysaly: saqa (asyq), saqpan, saqshy, qyp - saq (qypshaq), t. b. Kóshpeli saqtar jaıyn - daǵy derekter kóne grek tarıhshysy Gerodottyń "Tarıh" kitabynda, qytaı shejirelerinde jazylyp qalǵan.
Saqtardyń 26 áripten turatyn jazýy bolǵan. Esik qalasynyń mańynan tabylǵan Altyn Bekzadanyń janyndaǵy kúmis tostaǵanda: "Aǵa, saǵan búl oshaq! Oshaǵynan bezgender, tizeńdi búk! Halyqta azyq - túlik mol bolǵaı!" — degen jazý bar. Altyn Bekzadanyń bizdiń zamanymyzǵa deıingi VII — V ǵasyrlarda ómir súrgendigi anyqtalyp otyr. Saqtar kóne túrki tilinde sóılegen. Kúmis tostaǵandaǵy jazý men bizdiń zamanymyzdaǵy VIII ǵasyrda jazylǵan Orhon jazýlary birdeı.
Saq, ǵun dáýirlerinen kelip jetken Tarǵytaı, Alyp - Er Tuńǵa, Tumar patshaıym, Shıraq batyr, Zarına, Móde batyr jaıyndaǵy ańyz - jyrlar bar.
Bizdiń zamanymyzǵa deıingi kóne túrki dáýiriniń mádenı, ádebı eskertkish - terin sóz etýden buryn, qazaq halqyn qurǵan taıpalyq birlestikterdiń turmys - tirshiligi, áleýmettik ómiri jaıynda bilgenimiz jón.
Orta Azıa men qazirgi Qazaqstannyń keń - baıtaq dalasynda saq, ǵun, úısin - der ómir súrgen. Olar alǵashqy qaýymdyq qurylys tusynda ańshylyq, eginshilik jáne mal sharýashylyǵymen aınalysqan. Buny saqtardyń buǵy, arqar, arystan, samuryq sýretterin salyp jáne olardyń beınesin altynnan quıyp jasaǵandyǵynan baıqaımyz. Zamanymyzdyń Ú ǵasyryna deıin olardy «túrik», «túrkiler» dep ataǵan. Olar kóne túrki tilinde sóılegen.
Túrki qaǵanaty tusynda túrki tiliniń órisi keńeıip, ulan - ǵaıyr ólkedegi negizgi tilge aınaldy. Olardyń tańbalary rý sımvoldaryna uqsas bolyp keldi. Kene túrki jazýy bertin kele til tarıhynda «Rýná» jazýy dep atalyp ketti. «Rýn» degen sóz «qupıa», ıaǵnı «syry ashylmaǵan» degen uǵymdy bildiredi.
Mine, osy rýna jazýyndaǵy eskertkishter tili Úİ - X ǵasyrlardaǵy oǵyz, uıǵyr, qyrǵyz, qımaq, qypshaq t. b. túrki taıpalardyń bárine birdeı ortaq jazbasha ádebı tili boldy.
Saq, ǵun dáýirinen kelip jetken Alyp - Er Tuńǵa, Tumar patshaıym; Shıraq batyr, Móde batyr jaıynda ańyz - áńgimeler bar
Kitappen jumys: Kitaptan ejelgi dáýir ádebıeti týraly oqyp túsinikterin aıtady.
Bilimdi bekitý: Ótilgen taqyrypqa baılanysty birneshe suraqtar qoıamyn. Túsinbegen suraqtaryna jaýap beremin.
Baǵalaý: Sabaqqa qatysyp otyrǵandaryna qaraı bilimderi baǵalanady.
Úıge tapsyrma: Ejelgi dáýir ádebıeti týraly oqyp kelý.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
Tolyq nusqasyn qaraý
