InfoHub Logo

Eldiń bolashaǵyn salaýatty ómirge tárbıeleý
Jospar:
İ. Kirispe
Oqýshylardy salaýatty ómirge tárbıeleý
İİ. Negizgi bólim
Densaýlyq - adam baqytynyń birinshi baılyǵy
Adam ekologıasy týraly bilim jáne tárbıe berý
İİİ. Qorytyndy
Nátıjelerge saraptama

İ. Kirispe
Oqýshylardy salaýatty ómirge tárbıeleý
Qazaqstannyń álemdegi básekege qabiletti elý eldiń qataryna kirýi jóninde memleket basshysy alǵa qoıǵan mindetti júzege asyrýda halyqtyń densaýlyǵy eń mańyzdy másele bolyp tabylady. Qazirgi ýaqytta áleýmettik jaǵdaı, ómir súrý uzaqtyǵynyń tómendeýi jáne adam ekologıasynyń qolaısyzdyǵy búkil órkenıetti álem úshin kókeıtesti másele bolyp otyr. Elimizdiń damý baǵytyn bekitken « Qazaqstan – 2030» baǵdarlamasynda salaýatty ómir saltyn ustaný memlekettik manyzdy bar máselelermen teń dárejede ekendigi basa kórsetilgen. [№10, 10bet]
Salaýattylyq uǵymy qazaq halqynyń salt - dástúrin, kóneden kele jatqan mádenıetin, ónerin, ádet - ǵurpyn, jas urpaqqa uǵyndyrý. Bir sózben aıtqanda óz ultynyń dinin ustanýǵa úıretý.

Salaýattylyq - ishkilikten, esirtki, temekiden aýlaq bolý, dene jáne jan tazalyǵyn saqtaý, tipti qarapaıym túrde aıtsaq adamnyń kıim kıisi, tamaqty qalyppen ishýi de kiretin ıgi is - áreket. Ómir zańdylyǵy salaýatsyzdyqty keshirmeıdi, oǵash qylyqtar túbinde opyq jegizedi.
Jasóspirimderdiń salaýattylyq ómirge umtylysy, zıandy ádetterdi jek kórýshiligi olardyń ózge adamdarmen qarym - qatynasyna ıaǵnı áleýmettik ortaǵa tyǵyz baılanysty. Urpaqty ómir zańdylyqtaryna, salaýattylyq negizderine beıimdeý mektep júıesi júktegen mańyzdy da jaýapkershiligi mol mindet bolyp tabylady.

Bala tárbıesi ásirese, mektepten tys ýaqyttaǵy synyptan tys júrgiziletin jumystardyń mán - maǵynasy óte zor bolyp keledi. Búgingi qoǵamymyzda salaýatty ómir saltyna degen sanaly kózqarastyń jetkiliksizdigi azamattardyń rýhanı deńgeıiniń tómendigine
jáne onyń nátıjesinde jaǵymsyz jaıttardyń keń óristeýine sebepker bolyp otyr. Jastar densaýlyǵynyń nasharlaýy, olardyń aǵzalarynyń aýrýǵa qarsy turý qabiletiniń álsizdigi, azyp - tozýy, tez sharshaǵyshtyǵy, ómiriniń qysqa bolýy – osy jaıttardyń aıqyn kórinisi. Bul máselelerdiń barlyǵy jastar arasynda tárbıe jumystarynyń jutańdyǵynyń saldary ekendigi daýsyz.

Jastary álsiz, densaýlyǵy nashar, bilimsiz, zıandy ádetterge áýes, jalqaý, tárbıesiz bolsa ol memleket qashanda álsiz, qorǵansyz. Jastar - bizdiń bolashaǵymyz. Al bizge bolashaǵymyzdyń aıbyndylyǵy men jarqyndylyǵy qajet. Kelesheginen úmit kútkizip otyrǵan búgingi jastar - erteńgi qoǵam ıeleri.

Salaýatty ómir salty - adam úshin asa mańyzdy, densaýlyqpen tikeleı
baılanysty qundy forma. Ol adam mádınetiniń bir bóligi. Al densaýlyq
adam baqytynyń negizgi bóligi. Qoǵamnyń bolashaǵy árbir adam densaýlyǵyna baılanysty. Densaýlyqqa tek deneniń syrtqy bútindigi ǵana dep qaraý aǵattyq, jalpy alǵanda ony organızmniń jan - jaqty damýymen búkil qyzmetterdiń júzege durys asyrylýy dep uqqan jón.

Sondyqtan adam densaýlyǵynyń jaǵdaıy tek qoǵamdyq damýdyń ǵana kórsetkishi emes, sonymen birge qýatty ekonomıkalyq, eńbek, qorǵanys jáne mádenı áýes bolyp tabylady. Búgingi tańda balalar men jastardyń densaýlyq jaǵdaıyna basty nazar aýdarýda..[№10, 12bet]
Salaýatty ómir saltyn qalyptastyrýdyń mazmuny men uıymdastyrý formalary mynany kózdeıdi:

- Jaýapkershilik, óz densaýlyǵyna jaýapkershilikpen qaraý;
- Tabıǵı sezimtaldyq, oqýshylardyń jas ereksheligin eskerý;
- Ǵylymılyq, tek tekserilgen ǵylymı dáleldengen derekterge ǵana
súıený;
- Ekologıalandyrý adam organızmine qorshaǵan orta faktorlarynyń
áserin bilý;
- Ulttyq aımaqtyq erekshelikterdi eskerý, salaýatty ómir salty
týraly ulttyq salt - dástúrlerimen tanysyp ony ustana bilý;
- Úzdiksiz oqytý, salaýatty ómir salty daǵdylaryn úzdiksiz
qalyptastyryp únemi paıdalaný;
- Áleýmettendirý, salaýatty ómir saltyn ustanǵan qoǵam múshesin daıyndaý.

Atyraý oblysy, Qyzylqoǵa aýdany,
Saǵyz selosy, № 9 orta mektep
dene tárbıesi pániniń muǵalimi:
Sahıev Ibraı Bazarbaıuly