Elektr kerneýi. Vóltmetr
Klasy: 8
Sabaqtyń taqyryby: Elektr kerneýi. Vóltmetr. (prezentasıa túrinde)
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Kerneý – tok týdyratyn elektr órisin sıpattaıtyn fızıkalyq shama ekenin túsindirý. Syzba boıynsha elektr tizbegin qurýdy jáne vóltmetrdi paıdalanýdy, tizbektiń ártúrli bólikterindegi kerneýdi ólsheýdi úıretý.
Damytýshylyq: Óz betimen jumys isteý belsendiligi men logıkalyq oılaý qabiletin damytý. Oqýshynyń tanymdyq, oıyn erkin jetkize bilý qabiletterin qalyptastyrý.
Tárbıelik: Uıymshyldyqqa, eńbeksúıgishtikke tárıbeleý. Toppen jumys jasaýǵa, tyńdaı bilýge, ózin - ózi retteýge, baqylaýǵa kómektesý.
Sabaqtyń túri: Dástúrli
Sabaqtyń tıpi: Aralas sabaq
Sabaqtyń ádisi: Suraý, túsindirý, STO (Semantıkalyq karta, Rotasıa), praktıkalyq, taldaý, jınaqtaý, problemalyq, ılústrasıalyq, demonstrasıalyq
Kórnekiligi: Plakat, markerler, top attary jazylǵan paraqtar, kók, qyzyl, sary tústi jetondar, eki juldyz
Qural - jabdyqtar: Vóltmetr, ótkizgish symdar, sham, tok kózi, kilt, kompúter, ınteraktıvti taqta, Activote test qurylǵysy
Sabaqtyń barysy:
Qyzyǵýshylyqty oıatý.
Uıymdastyrý: (3 mınýt)
Oqýshylarmen amandasý. Oqýshylardy eki topqa bólý úshin oqýshylarǵa tapsyrmalar beremin.
1. Elektr quraldaryndaǵy ár sandy onyń shartty belgisimen sáıkestendirý kerek. Eger ony durys tapsańdar, kóldeneń jáne tiginen qıylysqan sharshynyń ishinen 5 árip tabasyńdar (№1 qosymsha). Jaýaby: 1G - L, 2A - O, 3B - , 4V - T, 5D - V (Vólt).
2. Sýrettiń qımalaryn qurastyrý arqyly fızık - ǵalymnyń aty - jónin tabady. (Amper)
Top attary: «Amper», «Vólt». Baǵalaý erejesimen tanystyrý (túrli tústi teńgeler oqýshynyń jaýabyna qaraı taratylady.)
Test (Activote test qurylǵysy): (5 mınýt)
1. Erkin elektr zarádyn tasymaldaýshylardyń rettelgen qozǵalysy.
A) Elektr togy V) Kerneý S) Tok kózi
2. Elektr shamdarynyń jińishke qyl symy toktyń áserinen jarqyrap qyzady. Bul toktyń qaı áreketi?
A) Hımıalyq V) Fızıologıalyq S) Jylýlyq
3. Mys kýporosynyń eritindisi arqyly tok ótkende elektrodta taza mys bólinip shyǵady. Bul toktyń qaı áreketi?
A) Hımıalyq V) Fızıologıalyq S) Jylýlyq
4. Tok kóziniń qandaı poıýsinen bastap qaı polúsine qaraıǵy baǵyt toktyń baǵyty bolyp qabyldanǵan?
A) Tok kóziniń oń poıýsinen teris polúsine qaraıǵy baǵyt
V) Tok kóziniń teris poıýsinen oń polúsine qaraıǵy baǵyt
S) Ekeýi de durys
5. Alǵash ret elektr togy túsinigin engizgen ǵalymdy atańdar.
A) Italıandyq Lýıdjı Galvanı V) Italıan fızıgi Alessandro Vólta S) Fransýz ǵalymy Ander Amper
6. Tok kúshin ólsheıtin quraldy atańdar.
A) Elektr mashınasy V) Ampermetr S) Vóltmetr
7. Ampermetrdi tizbekke qalaı jalǵaıdy?
A) Paralel V) Tizbekteı S) Aralas
8. Qandaı tok kúshi aǵzaǵa aýyr zaqym keltiredi?
A) 1 mA - den artyq V) 0, 5 mA - den artyq S) 100 mA - den artyq
Búgingi taqyrybymyzdy myna rebýsty sheshý arqyly ózderiń tabasyńdar (№2 qosymsha).
Maǵynany ajyrata bilý. Sıqyrly suraqtar. (10 mınýt)
Taqyrypqa baılanysty suraqty aýdıtorıaǵa usynady. 2 - 3 mınýt suraqqa jaýapty oqýshy ózi jazady, óz oıyn jupta/topta bólisedi. Eki top óz jumystaryn aýdıtorıamen bólisedi. Kelesi suraqqa kóshedi. Jańa taqyryppen tanysyp bolǵan soń sıqyrly suraqqa óz jaýaptarynyń qanshalyqty sáıkes kelgenin salystyrady jáne qorytyndylaıdy.
Tájirıbe: Elektr energıasyn tutynýshymen tizbekteı jalǵanǵan eki shamnyń biri kómeski, ekinshisi jaryq. Tizbektiń barlyq núktelerinde tok kúshi birdeı.
Problemalyq suraq: Shamdardyń jaryqtylyǵynyń ártúrli bolý sebebi nede? (Oqýshylar mehanıkalyq jumys uǵymyn eske túsire otyryp, elektr órisindegi zarád oryn aýystyrǵanda elektr órisi kúshteriniń jumys atqarady degen qorytyndyǵa keledi)
Suraq: Kerneý – qandaı fızıkalyq shama?
Tizbektiń berilgen bóliginde zarád oryn aýystyrǵanda, elektr órisiniń atqarǵan jumysynyń osy zarádqa qatynasy kerneý dep atalady.
Muǵalim: Kerneý, tok kúshi jáne zarádti baılanystyratyn formýla: U = A/q.
Kerneýdiń ólshem birligi alǵashqy tok kózin oılap tapqan ıtalıandyq ǵalym A. Vóltanyń qurmetine Vólt dep atalady. Elektr kerneýi – toktyń atqarǵan jumysyn anyqtaıtyn fızıkalyq shama.
Vóltmetr – ótkizgishtiń ushtaryndaǵy kerneýdi ólsheýge arnalǵan qural.
Ótkizgishtiń qandaı da bir eki núktesiniń arasyndaǵy kerneýdi ólsheý kerek bolsa, vóltmetrdi sol núktelerge jalǵaıdy. Quraldy osylaısha jalǵaýdy paralel jalǵaý dep ataıdy. Bul kezde “+” qysqyshyn tok kóziniń oń polúsinen, al “-” qysqyshyn tok kóziniń teris polúsinen keletin ótkizgish symmen jalǵaıdy. Tizbektegi kerneý 220 V ekenin sender bilesińder. Sondyqtan turmysqa qajetti elektr energıasyn tutyný (tońazytqysh, teledıdar, elektrjylytqysh aspaptar, mýzykalyq ortalyq jáne t. b.) quraldary 220 V - qa eseptelingen jáne bir quraldy iske qosqanda, qalǵandary tizbekte burynǵysynsha jumys jasaı beredi. Dymqyl jerde jumys istegende 12 V - qa deıingi, al qurǵaq jerde 36 V - qa deıingi kerneý qaýipsiz sanalady.
Nazar aýdar! Joǵary kerneý adam ómiri úshin qaýipti.
Suraq: Eki shamnan, tok kózinen, kiltten, ampermetrden, vóltmetrden jáne ótkizgish symdardan elektr tizbegin quryp, eki shamnyń jáne ár shamnyń kerneýin ólsheńder.
Oqýshylar berilgen qural - jabdyqtardy paıdalanyp, elektr tizbeginiń ártúrli bólikterindegi kerneýdi ólsheıdi.
Zerthanalyq jumys. Elektr tizbeginiń ártúrli bólikterindegi kerneýdi ólsheý. (10 mınýt)
1. Tok kózderin, 2 qyzdyrý shamyn jáne kiltti tizbekteı qosyp, elektr tizbegin jınańdar.
2. Tizbekti tuıyqtańdar, U1, U2 kerneýlerdi jáne U kerneýdi ólsheńder.
3. Jınaǵan tizbektiń sulbasyn syzyńdar.
4. U1 +U2 esepteńder jáne U kerneýimen salystyryńdar.
5. Qorytyndy jasańdar.
Sabaq basynda muǵalim qoıǵan suraqqa oqýshylar jaýap beredi. Tizbekteı jalǵanǵan shamnyń bireýiniń jaryq bolýynyń sebebi berilgen tizbek bóligindegi elektr órisi kóbirek jumys jasaıtyndyǵynda.
Oı tolǵanys. Rotasıa (Aýystyrý). (5 mınýt)
Eki toptyń oqýshylary tapsyrmalardy daıyndap, vatmandarǵa jazady da, tapsyrmalardy aýystyrady. Ár top muǵalimniń belgi berýimen oryndaryn almastyryp otyrady, ózge toptyń jaýabyn oqyp, sol tapsyrmaǵa óz jaýaptaryn áýeli jeke, sosyn topta jazady. Óz tapsyrmalary qaıtyp kelgen soń toptardyń jaýaptary talqylanyp aqyrǵy pikir túıindeledi.
1) Sýrette berilgen sulbalarda jiberilgen qatelerdi tabyńdar. (1mınýt)
2) Shamdaǵy toktyń shamasyn ólsheý úshin oqýshy qatelesip, ampermetrdiń ornyna vóltmetrdi jalǵasa ne bolady (Sham janbaıdy nemese onyń jaryǵy azaıady)? (2 mınýt)
3) Esep. Shamnyń kerneýin ólsheý úshin oqýshy qatelesip, vóltmetrdiń ornyna ampermetr jalǵaǵanda ne bolatynyn túsindirińder (Ampermetr janyp ketedi). (2 mınýt)
4) Tizbek bóligi ushtaryndaǵy kerneý 2 V, al ótkizgishtegi tok kúshi 0, 4 A. Osy ótkizgishtegi tok kúshi 0, 8 A bolý úshin kerneý qandaı bolýy tıis? (4 V) (2 mınýt)
Semantıkalyq karta (4 mınýt)
Sergitý: (3 mınýt)
Turamyz, qoldarymyzdy kóteremiz, joǵary qaraı tartylamyz. Saýsaqtarymyzdy aıqastyramyz. Endi qarańdar, oń qolymyzdyń bas barmaǵy joǵary tur ma, álde sol qoldiki ma? Nátıjesin "O" nemese "S" dep jazyńdar. Qoldarymyzdy keýdege aıqastyramyz. Qaı qol joǵary tur? Qol shapalaqtaıyq. Qaı qol joǵary?
Qorytyndy: «SSS» - shyǵarmashylyq qabileti, «OOO» - oılaý qabileti basym. Klasta «shyǵarmashyl» da, «oıshyldar» da bar, sondaı - aq kópshiligiń boıynda eki qabilet te bar.
Baǵalaý:(2 mınýt)
Jetondar sanyna, túsine sáıkes oqýshylar baǵalanady:
«5» - kók tús, «4» - qyzyl tús, «3» - sary tús.
Refleksıa. (2 mınýt)
«Eki juldyz, bir tilek». Oqýshylar eki juldyzdy bir - birine kezekpen - kezek bere otyryp, tilegin jáne usynysyn bildiredi.
Úıge tapsyrma:
Sabaqtyń taqyryby: Elektr kerneýi. Vóltmetr. (prezentasıa túrinde)
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Kerneý – tok týdyratyn elektr órisin sıpattaıtyn fızıkalyq shama ekenin túsindirý. Syzba boıynsha elektr tizbegin qurýdy jáne vóltmetrdi paıdalanýdy, tizbektiń ártúrli bólikterindegi kerneýdi ólsheýdi úıretý.
Damytýshylyq: Óz betimen jumys isteý belsendiligi men logıkalyq oılaý qabiletin damytý. Oqýshynyń tanymdyq, oıyn erkin jetkize bilý qabiletterin qalyptastyrý.
Tárbıelik: Uıymshyldyqqa, eńbeksúıgishtikke tárıbeleý. Toppen jumys jasaýǵa, tyńdaı bilýge, ózin - ózi retteýge, baqylaýǵa kómektesý.
Sabaqtyń túri: Dástúrli
Sabaqtyń tıpi: Aralas sabaq
Sabaqtyń ádisi: Suraý, túsindirý, STO (Semantıkalyq karta, Rotasıa), praktıkalyq, taldaý, jınaqtaý, problemalyq, ılústrasıalyq, demonstrasıalyq
Kórnekiligi: Plakat, markerler, top attary jazylǵan paraqtar, kók, qyzyl, sary tústi jetondar, eki juldyz
Qural - jabdyqtar: Vóltmetr, ótkizgish symdar, sham, tok kózi, kilt, kompúter, ınteraktıvti taqta, Activote test qurylǵysy
Sabaqtyń barysy:
Qyzyǵýshylyqty oıatý.
Uıymdastyrý: (3 mınýt)
Oqýshylarmen amandasý. Oqýshylardy eki topqa bólý úshin oqýshylarǵa tapsyrmalar beremin.
1. Elektr quraldaryndaǵy ár sandy onyń shartty belgisimen sáıkestendirý kerek. Eger ony durys tapsańdar, kóldeneń jáne tiginen qıylysqan sharshynyń ishinen 5 árip tabasyńdar (№1 qosymsha). Jaýaby: 1G - L, 2A - O, 3B - , 4V - T, 5D - V (Vólt).
2. Sýrettiń qımalaryn qurastyrý arqyly fızık - ǵalymnyń aty - jónin tabady. (Amper)
Top attary: «Amper», «Vólt». Baǵalaý erejesimen tanystyrý (túrli tústi teńgeler oqýshynyń jaýabyna qaraı taratylady.)
Test (Activote test qurylǵysy): (5 mınýt)
1. Erkin elektr zarádyn tasymaldaýshylardyń rettelgen qozǵalysy.
A) Elektr togy V) Kerneý S) Tok kózi
2. Elektr shamdarynyń jińishke qyl symy toktyń áserinen jarqyrap qyzady. Bul toktyń qaı áreketi?
A) Hımıalyq V) Fızıologıalyq S) Jylýlyq
3. Mys kýporosynyń eritindisi arqyly tok ótkende elektrodta taza mys bólinip shyǵady. Bul toktyń qaı áreketi?
A) Hımıalyq V) Fızıologıalyq S) Jylýlyq
4. Tok kóziniń qandaı poıýsinen bastap qaı polúsine qaraıǵy baǵyt toktyń baǵyty bolyp qabyldanǵan?
A) Tok kóziniń oń poıýsinen teris polúsine qaraıǵy baǵyt
V) Tok kóziniń teris poıýsinen oń polúsine qaraıǵy baǵyt
S) Ekeýi de durys
5. Alǵash ret elektr togy túsinigin engizgen ǵalymdy atańdar.
A) Italıandyq Lýıdjı Galvanı V) Italıan fızıgi Alessandro Vólta S) Fransýz ǵalymy Ander Amper
6. Tok kúshin ólsheıtin quraldy atańdar.
A) Elektr mashınasy V) Ampermetr S) Vóltmetr
7. Ampermetrdi tizbekke qalaı jalǵaıdy?
A) Paralel V) Tizbekteı S) Aralas
8. Qandaı tok kúshi aǵzaǵa aýyr zaqym keltiredi?
A) 1 mA - den artyq V) 0, 5 mA - den artyq S) 100 mA - den artyq
Búgingi taqyrybymyzdy myna rebýsty sheshý arqyly ózderiń tabasyńdar (№2 qosymsha).
Maǵynany ajyrata bilý. Sıqyrly suraqtar. (10 mınýt)
Taqyrypqa baılanysty suraqty aýdıtorıaǵa usynady. 2 - 3 mınýt suraqqa jaýapty oqýshy ózi jazady, óz oıyn jupta/topta bólisedi. Eki top óz jumystaryn aýdıtorıamen bólisedi. Kelesi suraqqa kóshedi. Jańa taqyryppen tanysyp bolǵan soń sıqyrly suraqqa óz jaýaptarynyń qanshalyqty sáıkes kelgenin salystyrady jáne qorytyndylaıdy.
Tájirıbe: Elektr energıasyn tutynýshymen tizbekteı jalǵanǵan eki shamnyń biri kómeski, ekinshisi jaryq. Tizbektiń barlyq núktelerinde tok kúshi birdeı.
Problemalyq suraq: Shamdardyń jaryqtylyǵynyń ártúrli bolý sebebi nede? (Oqýshylar mehanıkalyq jumys uǵymyn eske túsire otyryp, elektr órisindegi zarád oryn aýystyrǵanda elektr órisi kúshteriniń jumys atqarady degen qorytyndyǵa keledi)
Suraq: Kerneý – qandaı fızıkalyq shama?
Tizbektiń berilgen bóliginde zarád oryn aýystyrǵanda, elektr órisiniń atqarǵan jumysynyń osy zarádqa qatynasy kerneý dep atalady.
Muǵalim: Kerneý, tok kúshi jáne zarádti baılanystyratyn formýla: U = A/q.
Kerneýdiń ólshem birligi alǵashqy tok kózin oılap tapqan ıtalıandyq ǵalym A. Vóltanyń qurmetine Vólt dep atalady. Elektr kerneýi – toktyń atqarǵan jumysyn anyqtaıtyn fızıkalyq shama.
Vóltmetr – ótkizgishtiń ushtaryndaǵy kerneýdi ólsheýge arnalǵan qural.
Ótkizgishtiń qandaı da bir eki núktesiniń arasyndaǵy kerneýdi ólsheý kerek bolsa, vóltmetrdi sol núktelerge jalǵaıdy. Quraldy osylaısha jalǵaýdy paralel jalǵaý dep ataıdy. Bul kezde “+” qysqyshyn tok kóziniń oń polúsinen, al “-” qysqyshyn tok kóziniń teris polúsinen keletin ótkizgish symmen jalǵaıdy. Tizbektegi kerneý 220 V ekenin sender bilesińder. Sondyqtan turmysqa qajetti elektr energıasyn tutyný (tońazytqysh, teledıdar, elektrjylytqysh aspaptar, mýzykalyq ortalyq jáne t. b.) quraldary 220 V - qa eseptelingen jáne bir quraldy iske qosqanda, qalǵandary tizbekte burynǵysynsha jumys jasaı beredi. Dymqyl jerde jumys istegende 12 V - qa deıingi, al qurǵaq jerde 36 V - qa deıingi kerneý qaýipsiz sanalady.
Nazar aýdar! Joǵary kerneý adam ómiri úshin qaýipti.
Suraq: Eki shamnan, tok kózinen, kiltten, ampermetrden, vóltmetrden jáne ótkizgish symdardan elektr tizbegin quryp, eki shamnyń jáne ár shamnyń kerneýin ólsheńder.
Oqýshylar berilgen qural - jabdyqtardy paıdalanyp, elektr tizbeginiń ártúrli bólikterindegi kerneýdi ólsheıdi.
Zerthanalyq jumys. Elektr tizbeginiń ártúrli bólikterindegi kerneýdi ólsheý. (10 mınýt)
1. Tok kózderin, 2 qyzdyrý shamyn jáne kiltti tizbekteı qosyp, elektr tizbegin jınańdar.
2. Tizbekti tuıyqtańdar, U1, U2 kerneýlerdi jáne U kerneýdi ólsheńder.
3. Jınaǵan tizbektiń sulbasyn syzyńdar.
4. U1 +U2 esepteńder jáne U kerneýimen salystyryńdar.
5. Qorytyndy jasańdar.
Sabaq basynda muǵalim qoıǵan suraqqa oqýshylar jaýap beredi. Tizbekteı jalǵanǵan shamnyń bireýiniń jaryq bolýynyń sebebi berilgen tizbek bóligindegi elektr órisi kóbirek jumys jasaıtyndyǵynda.
Oı tolǵanys. Rotasıa (Aýystyrý). (5 mınýt)
Eki toptyń oqýshylary tapsyrmalardy daıyndap, vatmandarǵa jazady da, tapsyrmalardy aýystyrady. Ár top muǵalimniń belgi berýimen oryndaryn almastyryp otyrady, ózge toptyń jaýabyn oqyp, sol tapsyrmaǵa óz jaýaptaryn áýeli jeke, sosyn topta jazady. Óz tapsyrmalary qaıtyp kelgen soń toptardyń jaýaptary talqylanyp aqyrǵy pikir túıindeledi.
1) Sýrette berilgen sulbalarda jiberilgen qatelerdi tabyńdar. (1mınýt)
2) Shamdaǵy toktyń shamasyn ólsheý úshin oqýshy qatelesip, ampermetrdiń ornyna vóltmetrdi jalǵasa ne bolady (Sham janbaıdy nemese onyń jaryǵy azaıady)? (2 mınýt)
3) Esep. Shamnyń kerneýin ólsheý úshin oqýshy qatelesip, vóltmetrdiń ornyna ampermetr jalǵaǵanda ne bolatynyn túsindirińder (Ampermetr janyp ketedi). (2 mınýt)
4) Tizbek bóligi ushtaryndaǵy kerneý 2 V, al ótkizgishtegi tok kúshi 0, 4 A. Osy ótkizgishtegi tok kúshi 0, 8 A bolý úshin kerneý qandaı bolýy tıis? (4 V) (2 mınýt)
Semantıkalyq karta (4 mınýt)
Sergitý: (3 mınýt)
Turamyz, qoldarymyzdy kóteremiz, joǵary qaraı tartylamyz. Saýsaqtarymyzdy aıqastyramyz. Endi qarańdar, oń qolymyzdyń bas barmaǵy joǵary tur ma, álde sol qoldiki ma? Nátıjesin "O" nemese "S" dep jazyńdar. Qoldarymyzdy keýdege aıqastyramyz. Qaı qol joǵary tur? Qol shapalaqtaıyq. Qaı qol joǵary?
Qorytyndy: «SSS» - shyǵarmashylyq qabileti, «OOO» - oılaý qabileti basym. Klasta «shyǵarmashyl» da, «oıshyldar» da bar, sondaı - aq kópshiligiń boıynda eki qabilet te bar.
Baǵalaý:(2 mınýt)
Jetondar sanyna, túsine sáıkes oqýshylar baǵalanady:
«5» - kók tús, «4» - qyzyl tús, «3» - sary tús.
Refleksıa. (2 mınýt)
«Eki juldyz, bir tilek». Oqýshylar eki juldyzdy bir - birine kezekpen - kezek bere otyryp, tilegin jáne usynysyn bildiredi.
Úıge tapsyrma:
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
