Eńbek túbi - bereke
Taqyryby: «Eńbek túbi – bereke»
Maqsaty: Oqýshylardyń eńbek túrleri týraly bilimderin keńeıtý, uǵymdar qalyptastyrý. Sóıleý daǵdylaryn jetildirý, oı órisin damytý. Oqýshylardyń eńbeksúıgishtikke, sharýaqorlyqqa, iskerlikke únemdi bolýǵa tárbıeleý.
Kórnekilikteri: Naqyl sózder, sýretter. t. b.
Barysy: 1. Uıymdastyrý kezeńi.
Biz ádepti balamyz,
Biz erekshe bolamyz.
Qonaqtardy kórgende,
Sálemdesip alamyz.
Muǵalim: Atasy on jasar balasymen dalada kele jatyp, balasynan surady:
- Anaý órmekshini kóremisiń, ne istep júr?
- Kóremin. Órmek toqyp júr.
- Anaý qumyrsqany kóremisiń?
- Kóremin, aýzynda bir nannyń ýaǵy bar, júgirip ketip barady.
- Joǵary qara aspannan ne kórdiń?
- Joǵaryda qarlyǵash ushyp júr, aýzynda tistegen shóbi bar.
Sonda atasy bylaı depti:
- Olaı bolsa, shyraǵym, ol kishkentaı jándikter saǵan úlgi – ónege: Órmekshi masa – shybynǵa tuzaq quryp júr, ózine azyq etýge. Qumyrsqa nannyń ýaǵyn ózi jemeı ýaǵyn úıine alyp bara jatyr. Qarlyǵash balapandaryna uıa jasaýǵa shóp jınap júr. Sen de eńbek etýge ádetten – dedi.
Budan balalar sender neni uqtyńdar?
- Eńbek etýdi, ýaqytymyzdy bosqa ótkizbeýge, meıirimdilikke.
- Iá jaraısyńdar eńbek týraly búgingi tárbıe saǵatymyz «Eńbek túbi – bereke» taqyrybynda bolmaq.
Muǵalim: Balalar, men senderdi búgingi sabaqta kórgenime qýanyshtymyn. Senderdiń kúlimdegen júzderińdi kórip súısinip turmyn. Men barlyǵyńdy jylýlyq sheńberi – shattyq sheńberine shaqyramyn. (oqýshylar hormen)
Jaqsy bala eńbekshil
Taza bala muntazdaı
Er azamat bolady.
Súısinedi qaraǵan
Qıyndyqty jeńip kil
Uqypty dep bul qandaı
Qushaǵy gúlge tolady.
Jaqsy kórer bir adam. (2 ret qaıtalaý)
Eńbekshil dosym – aı
Bolaıyqshy osyndaı.
Muǵalim: Endi bárimiz taqtaǵa nazar aýdaraıyq. (Naqyl sóz ba álde maqal – mátel ma) «Eńbek túbi – zeınet», «Jaqsy jumys – janǵa tynys», «Eńbeksiz ómir – sóngen kómir», «Elengen eńbek ónimdi».
1. «Eńbek túbi – zeınet». Eńbek árbir adamdy zeınetke jetkizedi. Eńbek etseń esh nárseden kem bolmaısyń. Eńbek etseń barlyq nársege qol jetkizesiń. Balalar senderdiń eńbekteriń sabaqty jaqsy oqyp, áke – sheshelerińdi qýantý. Jalqaý, erinshek balalar únemi 2, 3 baǵalaryn alyp jatady. Óıtkeni olar eńbektenip oqymaıdy.
2. «Jaqsy jumys – janǵa tynys». Árbir adam jumysyn bar yntasymen tyńǵylyqty etip jasasa, ózi de oǵan qasyndaǵy joldastary da rıza bolmaq.
3. «Eńbeksiz ómir – sóngen kómir». Kómir otyn ekenin bilesińder balalar. Ol jylytý úshin qajet. Ol janbasa jylý bolama? Árıne joq. Sol sıaqty eńbek etpegen árbir adam jylýsyz sóngen kómir sıaqty.
4. «Elengen eńbek ónimdi». Eńbek etken adamnyń eńbegi eleýsiz qalǵan emes. Olardyń attary tarıhta qalady. Mysaly, Qanysh Sátbaev atalaryń kóp eńbektenip aty eleýli. Kóptegen sportshylar olar tynymsyz eńbeginiń arqasynda dúnıe júzinde attary áıgili bolmaq.
Hor: Áńgelek.
1. Shýaǵynda kóktemniń,
Qaýyn dánin ekkenmin.
Ózim kútip baptadym,
Jazdaı tynym tappadym.
Qaıyrmasy: Pisip qapty áńgelek
Doptaı bolyp dóńgelek. 2 ret
2. Sap – sary bop sabaǵy
Iisi muryn jarady.
Til úıirip, bal tatyp,
Qoıdy bizdi tamsantyp.
Qaıyrmasy: Pisip qapty áńgelek
Doptaı bolyp dóńgelek. 2 ret
(Oqýshylardan taqpaqtaryn suraý)
Jańagúl: Eńbekti súı qurmette
Bereke bolar eńbekte
Eńbek etseń emersiń
Jaqyn bolshy eńbekke.
Ásemjan: Maıda bol jigit bolsań tal jibekteı
Jaramaıdy qatty bolý tikenekteı
Bilimiń bolsadaǵy ushan – teńiz
Paıda joq óz halqyńa qyzmet etpeı.
Qasıet: Ash qaryn jubana ma maıly as jemeı?
Toq tura almas dámdiden dámdi izdemeı
«Bir toıǵan – shala baılyq» degen qazaq
Et kórinse, qaıtedi kúıseı bermeı
Eńbek joq, hareket joq qazaq kedeı.
Aıdana: Eńbek – ólim jan qanatyn qıatyn
Eńbek – ólim jandy ashýdan tyıatyn.
Eńbek degen – eńbektegen mylqaýdy tyıý
Janshyp, jannyń sulý synyn joıatyn.
Muǵalim:
- Eńbek adamǵa ne úshin qajet dep oılaısyńdar?
Bilim alýǵa, maman ıesi bolýǵa. Eńbek etseń, qarnyń toq bolady, kıimiń bolady.
- Eńbekqor dep qandaı adamdy aıtamyz?
Jalqaý emes, sabaqty 5 - ke oqıtyn.
- Ózderiń qandaı eńbekpen aınalysqandy unatasyńdar?
Sabaq oqýmen, sportpen, mamalarymyzǵa kómektesemiz.
- Adam boıynda qandaı qasıetter bolǵanda jetistikterge jetýge bolady?
Adal, eńbek súıgish, jalqaý bolmaǵanda, kóp oqyǵanda, úlkendi tyńdaǵanda.
Eńbektiń paıdasy – tárbıeleıdi, kúsh beredi, qýantady, baqytty etedi, ómir súrýge úıretedi, únemshil bolýǵa baýlıdy, jigerlendiredi, shynyqtyrady. Ia, balalar, eńbek etseń, erinbeseń barlyq maqsat – murattarǵa jetesińder.
Eńbek – qýanysh, jalqaýlyq – aıyrmas azap, degen eken Abaı atamyz. Eńbektiń adam ómirindegi mánin túsindirý úshin Ótebaı Turmanjanovtyń «Qaıdan keldiń baýyrsaq?» óleńin sahnalap kórsetedi. Káne sony tamashalańyzdar.
Tamerlan (avtor): Dastarhanǵa shashylyp
Jatty appaq baýyrsaq
Baýyrsaqqa qyzyǵyp
Qarap turyp kózin sap.
D. Dınara (qýyrshaq): Qaıdan keldiń baýyrsaq?
Aqbota (baýyrsaq): Dúkennen keldim nan satqan.
D. Dınara (qýyrshaq): Dúkenge keldiń qaı jaqtan?
Aqbota (baýyrsaq): Naýbaıdan keldim nan japqan.
D. Dınara (qýyrshaq): Naýbaıǵa keldiń qaı jaqtan?
Aqbota (baýyrsaq): Dırmennen keldim un tartqan.
D. Dınara (qýyrshaq): Dırmenge keldiń qaı jaqtan?
Aqbota (baýyrsaq): Daladan keldim jan – jaqtan
Jer – anam meni kósilgen
Dıhandar meni ósirgen (tolyqtyrý...)
Muǵalim: (Oqýshylardan eńbek týraly maqal suraý)
Muhanbethanafıa: Eńbek – bárin jeńbek.
Zeınep: Eńbek etseń emersiń.
Dınara: Eńbek etseń erinbeı, toıady qarnyń tilenbeı.
Raqymjan: Eńbek er atandyrady.
Esqýat: Eńbek muratqa jetkizer, Jalqaýlyq abyroıdy ketkizer.
Maǵyna: Saqalyn satqan káriden, Eńbegin satqan bala artyq.
Mádına: Eńbektiń kózin tapqan, baılyqtyń ózin tabady.
Órken: Erinbeseń, eńbegiń ónedi.
Perızat: Eńbek etpegen iship – jemeıdi.
Nurdáýlet: Eńbek etpeseń elge ókpeleme, Egin ekpeseń jerge ókpeleme.
Aqtilek: Erinbegen etikshi bolady.
Qasıet: Eńbek ette maqtan, Oınap kúl de shattan.
Iá, balalar, aıta bersek eńbek týraly maqal da, tıym sózder de kóp. Eńbek túbi – bereke, Eńbek etip jaqsy oqıtyn balalar únemi shattanyp bizdi de, ata – anasynda qýantyp júredi.
Qorytyndylaý: Eńbek etpegen iship – jemeıdi.
Eńbek etpeseń elge ókpeleme,
Egin ekpeseń jerge ókpeleme.
Sonymen balalar, eńbek etpegen adam esh nársege de qol jetkize almaıdy eken, sondyqtan da erinbeı, jalqaý bolmaı eńbek etsek mine sol eńbegimizdiń jemisin jeımiz. Bizdiń eń birinshi eńbegimiz ol bilimimiz. Mine kóp oqyp, tártipti bolyp, sabaqty jaqsy oqysaq bolashaqta jaqsy oqý oryndaryna túsip, sol oqýdyń, bilgenniń arqasynda eńbegimizdiń jemisin jeımiz eken. Sondyqtan tek bilimdi bolyp densaýlyǵymyzdy kútip, alǵa qoıǵan maqsatymyzǵa jetýge tyrysýymyz kerek.
Suraq – jaýap. Ne úırendiń? Ne túıdik?
Adam ómirinde ózine yńǵaıly, ózi qyzyǵatyn, qolynan keletin isti istese, eńbeginiń ózine de, ózgege de paıdasy mol, jemisti bolyp, eline, halqyna paıdasy berekeli bolady. Osymen «Eńbek túbi – bereke» atty ashyq tárbıe saǵatymyz aıaqtaldy.
Maqsaty: Oqýshylardyń eńbek túrleri týraly bilimderin keńeıtý, uǵymdar qalyptastyrý. Sóıleý daǵdylaryn jetildirý, oı órisin damytý. Oqýshylardyń eńbeksúıgishtikke, sharýaqorlyqqa, iskerlikke únemdi bolýǵa tárbıeleý.
Kórnekilikteri: Naqyl sózder, sýretter. t. b.
Barysy: 1. Uıymdastyrý kezeńi.
Biz ádepti balamyz,
Biz erekshe bolamyz.
Qonaqtardy kórgende,
Sálemdesip alamyz.
Muǵalim: Atasy on jasar balasymen dalada kele jatyp, balasynan surady:
- Anaý órmekshini kóremisiń, ne istep júr?
- Kóremin. Órmek toqyp júr.
- Anaý qumyrsqany kóremisiń?
- Kóremin, aýzynda bir nannyń ýaǵy bar, júgirip ketip barady.
- Joǵary qara aspannan ne kórdiń?
- Joǵaryda qarlyǵash ushyp júr, aýzynda tistegen shóbi bar.
Sonda atasy bylaı depti:
- Olaı bolsa, shyraǵym, ol kishkentaı jándikter saǵan úlgi – ónege: Órmekshi masa – shybynǵa tuzaq quryp júr, ózine azyq etýge. Qumyrsqa nannyń ýaǵyn ózi jemeı ýaǵyn úıine alyp bara jatyr. Qarlyǵash balapandaryna uıa jasaýǵa shóp jınap júr. Sen de eńbek etýge ádetten – dedi.
Budan balalar sender neni uqtyńdar?
- Eńbek etýdi, ýaqytymyzdy bosqa ótkizbeýge, meıirimdilikke.
- Iá jaraısyńdar eńbek týraly búgingi tárbıe saǵatymyz «Eńbek túbi – bereke» taqyrybynda bolmaq.
Muǵalim: Balalar, men senderdi búgingi sabaqta kórgenime qýanyshtymyn. Senderdiń kúlimdegen júzderińdi kórip súısinip turmyn. Men barlyǵyńdy jylýlyq sheńberi – shattyq sheńberine shaqyramyn. (oqýshylar hormen)
Jaqsy bala eńbekshil
Taza bala muntazdaı
Er azamat bolady.
Súısinedi qaraǵan
Qıyndyqty jeńip kil
Uqypty dep bul qandaı
Qushaǵy gúlge tolady.
Jaqsy kórer bir adam. (2 ret qaıtalaý)
Eńbekshil dosym – aı
Bolaıyqshy osyndaı.
Muǵalim: Endi bárimiz taqtaǵa nazar aýdaraıyq. (Naqyl sóz ba álde maqal – mátel ma) «Eńbek túbi – zeınet», «Jaqsy jumys – janǵa tynys», «Eńbeksiz ómir – sóngen kómir», «Elengen eńbek ónimdi».
1. «Eńbek túbi – zeınet». Eńbek árbir adamdy zeınetke jetkizedi. Eńbek etseń esh nárseden kem bolmaısyń. Eńbek etseń barlyq nársege qol jetkizesiń. Balalar senderdiń eńbekteriń sabaqty jaqsy oqyp, áke – sheshelerińdi qýantý. Jalqaý, erinshek balalar únemi 2, 3 baǵalaryn alyp jatady. Óıtkeni olar eńbektenip oqymaıdy.
2. «Jaqsy jumys – janǵa tynys». Árbir adam jumysyn bar yntasymen tyńǵylyqty etip jasasa, ózi de oǵan qasyndaǵy joldastary da rıza bolmaq.
3. «Eńbeksiz ómir – sóngen kómir». Kómir otyn ekenin bilesińder balalar. Ol jylytý úshin qajet. Ol janbasa jylý bolama? Árıne joq. Sol sıaqty eńbek etpegen árbir adam jylýsyz sóngen kómir sıaqty.
4. «Elengen eńbek ónimdi». Eńbek etken adamnyń eńbegi eleýsiz qalǵan emes. Olardyń attary tarıhta qalady. Mysaly, Qanysh Sátbaev atalaryń kóp eńbektenip aty eleýli. Kóptegen sportshylar olar tynymsyz eńbeginiń arqasynda dúnıe júzinde attary áıgili bolmaq.
Hor: Áńgelek.
1. Shýaǵynda kóktemniń,
Qaýyn dánin ekkenmin.
Ózim kútip baptadym,
Jazdaı tynym tappadym.
Qaıyrmasy: Pisip qapty áńgelek
Doptaı bolyp dóńgelek. 2 ret
2. Sap – sary bop sabaǵy
Iisi muryn jarady.
Til úıirip, bal tatyp,
Qoıdy bizdi tamsantyp.
Qaıyrmasy: Pisip qapty áńgelek
Doptaı bolyp dóńgelek. 2 ret
(Oqýshylardan taqpaqtaryn suraý)
Jańagúl: Eńbekti súı qurmette
Bereke bolar eńbekte
Eńbek etseń emersiń
Jaqyn bolshy eńbekke.
Ásemjan: Maıda bol jigit bolsań tal jibekteı
Jaramaıdy qatty bolý tikenekteı
Bilimiń bolsadaǵy ushan – teńiz
Paıda joq óz halqyńa qyzmet etpeı.
Qasıet: Ash qaryn jubana ma maıly as jemeı?
Toq tura almas dámdiden dámdi izdemeı
«Bir toıǵan – shala baılyq» degen qazaq
Et kórinse, qaıtedi kúıseı bermeı
Eńbek joq, hareket joq qazaq kedeı.
Aıdana: Eńbek – ólim jan qanatyn qıatyn
Eńbek – ólim jandy ashýdan tyıatyn.
Eńbek degen – eńbektegen mylqaýdy tyıý
Janshyp, jannyń sulý synyn joıatyn.
Muǵalim:
- Eńbek adamǵa ne úshin qajet dep oılaısyńdar?
Bilim alýǵa, maman ıesi bolýǵa. Eńbek etseń, qarnyń toq bolady, kıimiń bolady.
- Eńbekqor dep qandaı adamdy aıtamyz?
Jalqaý emes, sabaqty 5 - ke oqıtyn.
- Ózderiń qandaı eńbekpen aınalysqandy unatasyńdar?
Sabaq oqýmen, sportpen, mamalarymyzǵa kómektesemiz.
- Adam boıynda qandaı qasıetter bolǵanda jetistikterge jetýge bolady?
Adal, eńbek súıgish, jalqaý bolmaǵanda, kóp oqyǵanda, úlkendi tyńdaǵanda.
Eńbektiń paıdasy – tárbıeleıdi, kúsh beredi, qýantady, baqytty etedi, ómir súrýge úıretedi, únemshil bolýǵa baýlıdy, jigerlendiredi, shynyqtyrady. Ia, balalar, eńbek etseń, erinbeseń barlyq maqsat – murattarǵa jetesińder.
Eńbek – qýanysh, jalqaýlyq – aıyrmas azap, degen eken Abaı atamyz. Eńbektiń adam ómirindegi mánin túsindirý úshin Ótebaı Turmanjanovtyń «Qaıdan keldiń baýyrsaq?» óleńin sahnalap kórsetedi. Káne sony tamashalańyzdar.
Tamerlan (avtor): Dastarhanǵa shashylyp
Jatty appaq baýyrsaq
Baýyrsaqqa qyzyǵyp
Qarap turyp kózin sap.
D. Dınara (qýyrshaq): Qaıdan keldiń baýyrsaq?
Aqbota (baýyrsaq): Dúkennen keldim nan satqan.
D. Dınara (qýyrshaq): Dúkenge keldiń qaı jaqtan?
Aqbota (baýyrsaq): Naýbaıdan keldim nan japqan.
D. Dınara (qýyrshaq): Naýbaıǵa keldiń qaı jaqtan?
Aqbota (baýyrsaq): Dırmennen keldim un tartqan.
D. Dınara (qýyrshaq): Dırmenge keldiń qaı jaqtan?
Aqbota (baýyrsaq): Daladan keldim jan – jaqtan
Jer – anam meni kósilgen
Dıhandar meni ósirgen (tolyqtyrý...)
Muǵalim: (Oqýshylardan eńbek týraly maqal suraý)
Muhanbethanafıa: Eńbek – bárin jeńbek.
Zeınep: Eńbek etseń emersiń.
Dınara: Eńbek etseń erinbeı, toıady qarnyń tilenbeı.
Raqymjan: Eńbek er atandyrady.
Esqýat: Eńbek muratqa jetkizer, Jalqaýlyq abyroıdy ketkizer.
Maǵyna: Saqalyn satqan káriden, Eńbegin satqan bala artyq.
Mádına: Eńbektiń kózin tapqan, baılyqtyń ózin tabady.
Órken: Erinbeseń, eńbegiń ónedi.
Perızat: Eńbek etpegen iship – jemeıdi.
Nurdáýlet: Eńbek etpeseń elge ókpeleme, Egin ekpeseń jerge ókpeleme.
Aqtilek: Erinbegen etikshi bolady.
Qasıet: Eńbek ette maqtan, Oınap kúl de shattan.
Iá, balalar, aıta bersek eńbek týraly maqal da, tıym sózder de kóp. Eńbek túbi – bereke, Eńbek etip jaqsy oqıtyn balalar únemi shattanyp bizdi de, ata – anasynda qýantyp júredi.
Qorytyndylaý: Eńbek etpegen iship – jemeıdi.
Eńbek etpeseń elge ókpeleme,
Egin ekpeseń jerge ókpeleme.
Sonymen balalar, eńbek etpegen adam esh nársege de qol jetkize almaıdy eken, sondyqtan da erinbeı, jalqaý bolmaı eńbek etsek mine sol eńbegimizdiń jemisin jeımiz. Bizdiń eń birinshi eńbegimiz ol bilimimiz. Mine kóp oqyp, tártipti bolyp, sabaqty jaqsy oqysaq bolashaqta jaqsy oqý oryndaryna túsip, sol oqýdyń, bilgenniń arqasynda eńbegimizdiń jemisin jeımiz eken. Sondyqtan tek bilimdi bolyp densaýlyǵymyzdy kútip, alǵa qoıǵan maqsatymyzǵa jetýge tyrysýymyz kerek.
Suraq – jaýap. Ne úırendiń? Ne túıdik?
Adam ómirinde ózine yńǵaıly, ózi qyzyǵatyn, qolynan keletin isti istese, eńbeginiń ózine de, ózgege de paıdasy mol, jemisti bolyp, eline, halqyna paıdasy berekeli bolady. Osymen «Eńbek túbi – bereke» atty ashyq tárbıe saǵatymyz aıaqtaldy.
You Might Also Like
