InfoHub Logo

Mańǵystaý oblysy, Aqtaý qalasy
Mańǵystaý gýmanıtarlyq kolejiniń
áleýmettik - ekonomıkalyq pánder oqytýshysy
Matjanova Aızada Baýrjanovna

Quqyq negizderi
Sabaqtyń taqyryby: Eńbekti qorǵaýdyń quqyqtyq negizderi jáne zańnamalyq jaǵdaıy
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Qazaqstan Respýblıkasynyń Eńbek quqyǵynyń mániń tereń túsiný;
Damytýshylyq: Naryq zamanynda eńbek qatynasynyń saýattylyǵyna, óz quqyǵynyń saqtalýyna, ózgeniń quqyqtaryn qurmetteýge úıretý;
Tárbıelik: Eńbekke degen jaýapkershilikke tárbıeleý.
Kórnekiligi: Interaktıvti taqta, kesteler, poster, slaıdtar.
Sabaqtyń ádis - tásili: suraq - jaýap, synı turǵydan oılaý, toppen jumys.
Sabaqtyń barysy:

İ. Uıymdastyrý kezeńi
1. Stýdenttermen sálemdesý, olardy sabaqqa daıyndaý.
2. Kabınet tazalyǵyna mán berý.
3. Stýdentterdi topqa bólý (İ top. Senat, İİ top. Májilis).
4. Úı tapsyrmasyn suraý.

Sabaq barysynyń kezeńderi

İ. Vıktorınalyq suraqtar
İİ. Shyǵarmashylyq jumys (Klaster qorǵaý)
İİİ. Áreket – qabilettilik pıramıdasy
İV. Sózjumbaq sheshý
V. Jańa sabaq
Vİ. Qorytyndylaý

İ. Úı tapsyrmasyn tekserý. Vıktorınalyq suraqtar
İ top. «Senat»
1. Sot tóreliginiń qudaıy Femıdanyń qolyndaǵy quraldar? (qylysh pen tarazy)
2. «Jasasyn bizdiń sot – álemdegi eń izgilikti sot!» dep keıipkerlerdiń biri aıqaı salatyn fılm.(Kavkazdyq tutqyn qyz)
3. «Jeti jarǵy» arqyly ólim jazasy berilgen qylmys. (áıeldi zorlaý)
4. Jumys kúniniń 20 % - yn sot isterin qaraýǵa arnaıtyn maman. (sýdıa)
5. Qazirgi ýaqytta álemniń 35 elinde zań júzinde alynǵan, al 217 elde sońǵy 10 jylda múldem qoldanylmaǵan jaza.(ólim jazasy)
6. Sot prosesinde eń sońǵy sózdi sóıleıtin adam?(aıyptalýshy)
7. Aıyptynyń qylmysqa qatysy joqtyǵyn dáleldeıtin akti. (aqtaý úkimi)
8. Jazany jeńildetý qaǵıdasy. (gýmanızm)
9. Qazaq qoǵamynda kisi óltirýge qandaı jaza qoldanylady? (qun tóleý)
10. Qylmys barysynda zardap shekken adam. (jábirlenýshi)

İİ top «Májilis»
1. QR – nyń QK – de belgilengen jazanyń eń uzaq merzimi. (30 jyl)
2. Sottyń aıyptaý úkimi shyqqan adam? (sottalýshy)
3. Sottyń úkimin oryndaıtyn laýazymdy tulǵa. (sot oryndaýshysy)
4. Sottyń úkimi kúshine enetin merzim. (úkimde kórsetilgen merzim)
5. Qylmystyq isti qozǵaýdyń negizi. (qylmystyń jasalýy)
6. Lańkestik qylmysy úshin jaýapkershilik bastalatyn jas. (14 jas)
7. Qylmys týraly zattaı dáleldemelerdi ashýmen aınalysatyn ǵylym. (krımınalısıka)
8. Arnaıy bilimdi talap etetin máseleni zertteýshi. (sarapshy, ekspert)
9. Oqıǵanyń barysyn, nátıjesin kýálandyrý úshin tergeý áreketine qatysatyn adam. (kýáger)
10. İske qatysty ózine belgili bolǵan málimetterdi jarıa etetin tulǵa. (kýá)

İİ. Shyǵarmashylyq jumys. «Klaster qurý» ádisi
İ top. «Konstıtýsıa»
«Konstıtýsıa»
↓
Latyn tilinen aýdarǵanda «bekitý», « ornatý»
1995 jyly 30 tamyzda qabyldandy
Ata zań
9 bólim 98 baptan turady
Shaǵyn kitapsha
Qundylyǵymyz

İİ top. «Ákimshilik quqyq»
«Ákimshilik quqyq»
↓
Quqyq
Eki tarap qatysady
Jaýapkershilikti talap etedi
Quqyqbuzýshylyq

İİİ. «Áreket – qabilettilik pıramıdasy»
40 jas - Prezıdent
30 jas - Senat depýtaty
25 jas – Májilis, polısıa, sot
20 jas - Maslıhat depýtaty
18 jas - Saılaý, úılený quqyǵy
17 jas - Ósıet jazý quqyǵy
16 jas - Tólqujat, eńbek etý quqyǵy, qylmystyń barlyq túrleri boıynsha jaýapqa tartylý
15 jas - Jumys isteý (ruqsatpen)
14 jas - Qylmystyq isi úshin jaýapqa tartylý, eńbekaqyǵa ıelik etý
10 jas - Asyrap alýǵa, qorǵanysh bolýǵa kelisim berý, ata - analardyń birimen turýyna tańdaý quqyǵy
6 - 7 jas - Turmystyq kelisim sharalar, mektepke oqýǵa barýǵa quqyq
0 jas - Týý, quqyq qabilettilikke ıe bolý

«Óz quqyǵyńdy bil!»

İV. Sózjumbaq sheshý

V. Jańa sabaq
Eńbek quqyǵy eńbek narqy úrdisiniń áreketi, jaldamaly eńbekti uıymdastyrý men paıdalaný barysynda qalyptasatyn qyzmetkerlerdiń eńbek qatynasyn jáne onymen tyǵyz baılanysty qatynastardy retteıtin quqyqtyń bir salasy. Eńbek quqyǵynyń negizgi maqsaty - jumys berýshi men jaldanýshy qyzmetker arasyndaǵy qatynastardy quqyq arqyly retteý jáne zańsyzdyqqa jol bermeý.
Quqyqtyq eńbek qatynastarynyń mynadaı erekshe belgileri bar:
Qyzmetker naqty bir uıymnyń eńbek ujymyna múshe bolyp kiredi.
Qyzmetkerlerdiń eńbek ujymyna kirýi erekshe zańdy faktiniń kómegimen júzege asyrylady.
Qyzmetker ózi jumys isteıtin uıymnyń ishki eńbek tártibine baǵynýǵa mindetti.
Qyzmetkerdiń kásibine, mamandyǵyna, biliktiligine saı eńbek mindetin atqarý eńbek qatynastarynyń mazmuny bolyp tabylady.
Qyzmetkerdiń quqyqtary men mindetteri:
1. Eńbek shartyn jasasýǵa, ózgertýge, tolyqtyrýǵa jáne buzýǵa.
2. Jumys berýshiden eńbek shartynyń, ujymdyq sharttyń talaptaryn oryndaýdy talap etýge.
3. Eńbek qaýipsizdigine jáne eńbekti qorǵaýǵa.
4. Eńbek shartynyń, ujymdyq eńbek sharttyń talaptaryna sáıkes ýaqtyly jáne tolyq kólemde jalaqy alýǵa.
5. Bos turyp qalý úshin zańǵa sáıkes aqy alýǵa.
6. Tynyǵýǵa, onyń ishinde jyl saıynǵy aqyly eńbek demalysyna.
7. Kásiptik daıarlyqtan, qaıta daıarlyqtan ótýge jáne óziniń biliktiligin arttyrýǵa.
8. Eńbek mindetterin atqarýǵa baılanysty densaýlyǵyna keltirilgen zıandy óteýge.
9. Kepildikterge jáne ótemaqy tólemderine.
10. Óziniń quqyqtary men zańdy múddelerin zańǵa qaıshy kelmeıtin barlyq tásildermen qorǵaýǵa.
11. Birdeı eńbegi úshin qandaı da bolmasyn kemsitýsiz birdeı aqy alýǵa.
12. Eńbek daýyn sheshý úshin tańdaýy boıynsha kelisim komısıasyna, sotqa júginýge.
13. Óziniń densaýlyǵyna nemese ómirine qaýip tóndiretin jaǵdaı týyndaǵan kezde, bul týraly tikeleı basshyny nemese jumys berýshiniń ókilin habardar ete otyryp, jumysty oryndaýdan bas tartýǵa.
14. Jumys berýshiniń eńbek qaýipsizdigi jáne eńbekti qorǵaý salasyndaǵy is - áreketine (áreketsizdigine) shaǵym jasaýǵa.

Qyzmetker:
1. Eńbek mindetterin shartqa sáıkes oryndaýǵa.
2. Eńbek tártibin saqtaýǵa.
3. Jumys ornynda eńbek qaýipsizdigi jáne eńbekti qorǵaý, órt qaýipsizdigi men óndiristik sanıtarıa jónindegi talaptardy saqtaýǵa.
4. Jumys berýshiniń jáne qyzmetkerlerdiń múlkine uqypty qaraýǵa.
5. Adamdardyń ómiri men densaýlyǵyna, jumys berýshi men qyzmetkerler múlkiniń saqtalýyna qaýip tóndiretin ahýal týyndaǵany, sondaı – aq bos turyp qalý týyndaǵany týraly jumys berýshige habarlaýǵa.
6. Eńbek mindetterin oryndaýǵa baılanysty ózine málim bolǵan memlekettik qupıany, qyzmettik, komersıalyq jáne zańmen qorǵalatyn ózge de qupıalardy quraıtyn málimetterdi jarıa etpeýge.
7. Jumys berýshige keltirilgen zıandy óteýge mindetti.
Jumys berýshiniń quqyqtary men mindetteri:
1. Jumysqa qabyldaý kezinde tańdaý erkindigine.
2. Qyzmetkermen eńbek shartyn negizder boıynsha ózgertýge, tolyqtyrýǵa jáne buzýǵa.
3. Óz ókilettigi sheginde jumys berýshiniń aktilerin shyǵarýǵa quqyǵy bar.
4. Qyzmetkerlerden eńbek shartynyń oryndalýyn talap etýge.
5. Qyzmetkerlerdi kótermeleýge, olarǵa tártiptik jaza qoldanýǵa, qyzmetkerlerdi materıaldyq jaýapkershilikke tartýǵa.
6. Eńbek mindetterin atqarý kezinde qyzmetkerdiń keltirgen zıanyn ótetýge.
7. Eńbek salasynda óziniń quqyqtary men zańdy múddelerin qorǵaý maqsatynda sotqa júginýge.
8. Qyzmetkerge synaq merzimin belgileýge.
9. Eger jeke eńbek shartynyń talaptarynda eskertilgen bolsa, qyzmetkerdi oqytýǵa baılanysty óz shyǵyndaryn óteýge quqyǵy bar.
Jeke eńbek sharty:
Belgisiz merzimge.
Bir jyldan kem emes belgili bir merzimge jasalýy múmkin.
Eńbek shartyn toqtatý negizderi.
1. Taraptardyń kelisimi boıynsha eńbek shartyn buzý.
2. Eńbek sharty merziminiń aıaqtalýy.
3. Jumys berýshiniń bastamasy boıynsha eńbek shartyn buzý.
4. Qyzmetkerdiń bastamasy boıynsha eńbek shartyn buzý.
5. Taraptardyń erkinen tys mán – jaılar.
6. Qyzmetkerdiń eńbek qatynastaryn jalǵastyrýdan bas tartýy.
Eńbektiń barysynda adamdar arasynda eńbek qatynastary qalyptasady.
Eńbek qatynastary degenimiz taraptardyń ádette jeke eńbek jáne ujymdyq sharttar negizinde belgili bir eńbek qyzmetin júzege asyrý jóninde týyndaıtyn jumys berýshi men qyzmetker arasyndaǵy qatynastar.

Vİ. Qorytyndylaý
YII. Baǵalaý

Slaıdyn júkteý