«Er Tarǵyn» jyryndaǵy ulttyq bolmys, erlik ister
Sabaqtyń maqsaty: « Er Tarǵyn» jyrynyń tárbıelik máni jaıly tolyq túrde málimet bere otyryp, shyǵarmashylyǵyn qalyptastyrý, jyrdyń kórkemdik ereksheligin tanytý. Jyr arqyly jastardy erlik iske, otandy súıýge, halyqqa adal qyzmet etýge tárbıeleý. Jyrdaǵy batyrlardyń el qorǵaýdaǵy erlik isterin jastarǵa úlgi - ónege etý. Tildiń qudiretin sezindirý, adamnyń boıyndaǵy qasıetterin jáne is - áreketterin kórkem qabyldaýǵa úıretý.
Sabaqtyń mindeti: a) bilimdilik – oqýshylarǵa «Er Tarǵyn» jyryndaǵy erlik ister, ulttyq bolmys týraly maǵlumat berý.
Á) damytýshylyq – ózindik oı - pikiri bar, til mádenıeti, sózdik qory baı dara tulǵa daıarlaý.
B) tárbıelik – jyr keıipkerleri arqyly patrıottyqqa, eljandylyqqa tárbıeleý. Jyrdaǵy batyrlardyń el qorǵaýdaǵy erlik isterin oqýshylarǵa úlgi - ónege etý.
Sabaqtyń túri: Ashyq sabaq
Sabaqtyń ádisi: áńgimeleý, túsindirý, suraq - jaýap, semantıkalyq karta, «Altyn qaqpa» oıynynyń elementteri.
Sabaqtyń kórnekiligi: ınteraktıvti taqta
Pánaralyq baılanys: tarıh, qazaq tili.
Sabaqtyń barysy: 1. Uıymdastyrý kezeńi.
Amandasý, túgendeý, oqýshylardyń nazaryn sabaqqa aýdarý.
2. Úı tapsyrmasyn suraý.
«Er Tarǵyn» jyrynyń mazmunyn aıtý jáne kompozısıalyq qurylysyna taldaý. (Semantıkalyq karta arqyly suraý)
Oqýshylar, aldymen kompozısıanyń ne ekenin esimizge túsirip ótsek. Kompozısıa – sújettik damýdyń kezeń - kezeńderin tártipke salyp, rettep, qıynnan qıystyryp turatyn tásil. Kompozısıalyq sheberlik – shyǵarmalardaǵy barlyq bólshekti bir ǵana bútinge tutastyrý, bárin bir ǵana nársege – negizgi ıdeıaǵa baǵyndyrý. Kompozısıany tómendegishe qarastyrýǵa bolady.
1. Sújettiń bastalýy (ýaqıǵanyń bastalýy); 2. Shyǵarma ishindegi ýaqıǵalardyń baılanysy; 3. Ýaqıǵanyń sharyqtaý shegi; 4. Ýaqıǵanyń aıaqtalýy (sheshimi).
1. Shyǵarmanyń bastalýy: Tarǵynnyń qyrǵyz halqynan kisi óltirip, Qyryq san Qyrymǵa qashyp ketýi.
2. Shyǵarmanyń damýy: Olalaı, Bulalaıdy jeńip, Aqsha hannyń qyzy Aqjúnisti alyp qashýy.
3. Shyǵarmanyń shıelenisýi: Er Tarǵynnyń on san noǵaıǵa baryp, Shaǵan jerin alyp berýi.
4. Shyǵarmanyń sharyqtaý shegi: Tarǵyn belin shyǵaryp, Aqjúnis, Tarlan aty úsheýi jurtta qalýy.
5. Shyǵarmanyń aıaqtalýy: Tarǵynnyń Úsh Qara noǵaıdyń halqymen dostasyp, Úsh Tarǵyn taýyn jaılaýy.
2. Semantıkalyq karta.
3. Jańa sabaq
Oqýshylar, bizdiń búgingi sabaǵymyzdyń taqyryby «Er Tarǵyn» jyryndaǵy ulttyq bolmys, erlik ister. Ulttyq bolmysqa aldyńǵy sabaqtarymyzda ótken halyq aýyz ádebıetiniń bir túri – turmys - salt jyrlary, ádet ǵuryptaryn jatqyzamyz. Al, endi osy jyrda ulttyq bolmys qaı tustarda kezdesedi, sony baıqaıyq. Er Tarǵynnyń Aqjúnis pen Tarlan atyna arnaǵan tolǵaýyn, Aqsha han men Hanzalda hannyń Er Tarǵyndy syılap, qurmet kórsetýi, Aqsha hannyń qyzy Aqjúnisti aıttyrýyn jatqyzýǵa bolady. Al, erlik isterine Er Tarǵynnyń Olalaı, Bulalaı degen handardy jeńýi, Hanzada hannyń eline qalmaqtyń Shaǵan sýyn alyp berýi, Shaǵan sýy úshin qalmaqtarmen ekinshi márte shaıqasýyn jatqyzamyz. Tarǵyn jaýǵa qarsy attanǵanda mal, olja úshin emes,
Edildiń arǵy jaǵyna
Attanbadym olja úshin,
Attanǵanym kápirge
Ata - babam ejelden
Eski kegi bar úshin,...- dep tarǵyn ketpes kekke aınalǵan sol jerdi qaıyryp alý úshin attanǵanyn aıtady. Halyq jyry Tarǵyn sekildi halqyn súıgen batyrlar qandaı jaýǵa bolsa da tótep berip, el - jurtyn qorǵaı alady degen qorytyndy jasaıdy.
4.«Altyn qaqpa» oıyny.
1 - kezeń: «Tas qaqpa»
2 - kezeń: «Kúmis qaqpa»
3 - kezeń: «Altyn qaqpa»
Oqýshylardy úsh qatraǵa bólip, uıashyqta jasyrylǵan suraqtardy tańdaý (uıashyqty top basshysy tańdaıdy)
1. «Tas qaqpaǵa» arnalǵan suraqtar
1. Er Tarǵynnyń mingen tulpary? (Tarlan)
2. Qazirgi kúnde «Er Tarǵyn» jyrynyń neshe nusqasy bar? (onnan astam)
3. «Er Tarǵyn» jyrynyń keıipkerlerin atańyz?
2. «Kúmis qaqpaǵa» arnalǵan suraqtar
1. Qartqojaq batyr ózin qalaı tanystyrady?
2. «Alty qulash ala atpen, ústi tolǵan bolatpen... bul da aıtýly er edi»dep jyrda kimdi beınelegen? (Dombaýyl)
3. Etekteıin erinniń,
Eki elisi qalypty.
Qıǵan qamys qulaqtan
Bir elisi qalypty,- dep jyrda neni syıpattaǵan? (Tarlan)
3. «Altyn qaqpaǵa» arnalǵan suraqtar
1. Bir ýaqyt bolǵanda,
Bul Tarlan pysqyrdy.
Pysqyrǵanmen qoımady
Jáne jerdi tebindi,
Haıýan búıtip ne bildi?
2. Hanzada han Er Tarǵyndy neshe ret jáne qalaısha aldady?
3. Hanzada hannyń halqyna Sypyra jyraýdyń aıtqan aqyly?
2. Ár qatardyń oqýshylary erlik, Otan, týǵan jer taqyrybynda maqal - mátel aıtyp jarysady.
3. «Batyr týsa – el yrysy» oı tolǵaý jazý.
5. Bekitý.
Suraq qoıý arqyly sabaǵymyzdy bekitemiz. Kúnniń betin bulttar jaýyp turady. Ár bulttyń artynda jazylǵan suraqqa jaýap berý arqyly kúnniń ishinde jazylǵan:
«Erligiń mol syr bolyp,
El aýzynda jyr bolyp,
Jaýlar úshin muń bolyp,
Jasa, Tarǵyn, kún bolyp!» - degen sózderdi ashý kerek.
Suraqtar:
1.«Attanbadym olja úshin,
Syńsyp jatqan mal úshin...
Attanǵanym kápirge
Atamnyń ejelgi kegi bar úshin»... Bul kimniń sózi? (Tarǵyn)
2. Aqsha han degen kim? (Aqjúnistiń ákesi)
3. Jyrdaǵy Tarǵynnyń maqsaty? (Atameken qonysynan, jer - sýynan aıyrylǵan jurttyń namysy úshin atqa qonǵan Tarǵyn ejelgi ata - babasynyń kegin alýdy maqsat etedi)
4. Qartqojaqqa kezegin bergen batyrdyń áreketine qalaı qaraısyz? (úlkendi syılaý, adamgershilik)
5. Hannyń aldaýyna birneshe ret túsken batyrdyń áreketine baǵa berińiz? (ańǵaldyǵyn, adaldyǵyn bildiredi)
6. Úıge tapsyrma.
Er Tarǵynnyń portretin jasaý jáne keıipkerlerge sıpattama jazý
7. Baǵalaý.
Sabaqtyń mindeti: a) bilimdilik – oqýshylarǵa «Er Tarǵyn» jyryndaǵy erlik ister, ulttyq bolmys týraly maǵlumat berý.
Á) damytýshylyq – ózindik oı - pikiri bar, til mádenıeti, sózdik qory baı dara tulǵa daıarlaý.
B) tárbıelik – jyr keıipkerleri arqyly patrıottyqqa, eljandylyqqa tárbıeleý. Jyrdaǵy batyrlardyń el qorǵaýdaǵy erlik isterin oqýshylarǵa úlgi - ónege etý.
Sabaqtyń túri: Ashyq sabaq
Sabaqtyń ádisi: áńgimeleý, túsindirý, suraq - jaýap, semantıkalyq karta, «Altyn qaqpa» oıynynyń elementteri.
Sabaqtyń kórnekiligi: ınteraktıvti taqta
Pánaralyq baılanys: tarıh, qazaq tili.
Sabaqtyń barysy: 1. Uıymdastyrý kezeńi.
Amandasý, túgendeý, oqýshylardyń nazaryn sabaqqa aýdarý.
2. Úı tapsyrmasyn suraý.
«Er Tarǵyn» jyrynyń mazmunyn aıtý jáne kompozısıalyq qurylysyna taldaý. (Semantıkalyq karta arqyly suraý)
Oqýshylar, aldymen kompozısıanyń ne ekenin esimizge túsirip ótsek. Kompozısıa – sújettik damýdyń kezeń - kezeńderin tártipke salyp, rettep, qıynnan qıystyryp turatyn tásil. Kompozısıalyq sheberlik – shyǵarmalardaǵy barlyq bólshekti bir ǵana bútinge tutastyrý, bárin bir ǵana nársege – negizgi ıdeıaǵa baǵyndyrý. Kompozısıany tómendegishe qarastyrýǵa bolady.
1. Sújettiń bastalýy (ýaqıǵanyń bastalýy); 2. Shyǵarma ishindegi ýaqıǵalardyń baılanysy; 3. Ýaqıǵanyń sharyqtaý shegi; 4. Ýaqıǵanyń aıaqtalýy (sheshimi).
1. Shyǵarmanyń bastalýy: Tarǵynnyń qyrǵyz halqynan kisi óltirip, Qyryq san Qyrymǵa qashyp ketýi.
2. Shyǵarmanyń damýy: Olalaı, Bulalaıdy jeńip, Aqsha hannyń qyzy Aqjúnisti alyp qashýy.
3. Shyǵarmanyń shıelenisýi: Er Tarǵynnyń on san noǵaıǵa baryp, Shaǵan jerin alyp berýi.
4. Shyǵarmanyń sharyqtaý shegi: Tarǵyn belin shyǵaryp, Aqjúnis, Tarlan aty úsheýi jurtta qalýy.
5. Shyǵarmanyń aıaqtalýy: Tarǵynnyń Úsh Qara noǵaıdyń halqymen dostasyp, Úsh Tarǵyn taýyn jaılaýy.
2. Semantıkalyq karta.
3. Jańa sabaq
Oqýshylar, bizdiń búgingi sabaǵymyzdyń taqyryby «Er Tarǵyn» jyryndaǵy ulttyq bolmys, erlik ister. Ulttyq bolmysqa aldyńǵy sabaqtarymyzda ótken halyq aýyz ádebıetiniń bir túri – turmys - salt jyrlary, ádet ǵuryptaryn jatqyzamyz. Al, endi osy jyrda ulttyq bolmys qaı tustarda kezdesedi, sony baıqaıyq. Er Tarǵynnyń Aqjúnis pen Tarlan atyna arnaǵan tolǵaýyn, Aqsha han men Hanzalda hannyń Er Tarǵyndy syılap, qurmet kórsetýi, Aqsha hannyń qyzy Aqjúnisti aıttyrýyn jatqyzýǵa bolady. Al, erlik isterine Er Tarǵynnyń Olalaı, Bulalaı degen handardy jeńýi, Hanzada hannyń eline qalmaqtyń Shaǵan sýyn alyp berýi, Shaǵan sýy úshin qalmaqtarmen ekinshi márte shaıqasýyn jatqyzamyz. Tarǵyn jaýǵa qarsy attanǵanda mal, olja úshin emes,
Edildiń arǵy jaǵyna
Attanbadym olja úshin,
Attanǵanym kápirge
Ata - babam ejelden
Eski kegi bar úshin,...- dep tarǵyn ketpes kekke aınalǵan sol jerdi qaıyryp alý úshin attanǵanyn aıtady. Halyq jyry Tarǵyn sekildi halqyn súıgen batyrlar qandaı jaýǵa bolsa da tótep berip, el - jurtyn qorǵaı alady degen qorytyndy jasaıdy.
4.«Altyn qaqpa» oıyny.
1 - kezeń: «Tas qaqpa»
2 - kezeń: «Kúmis qaqpa»
3 - kezeń: «Altyn qaqpa»
Oqýshylardy úsh qatraǵa bólip, uıashyqta jasyrylǵan suraqtardy tańdaý (uıashyqty top basshysy tańdaıdy)
1. «Tas qaqpaǵa» arnalǵan suraqtar
1. Er Tarǵynnyń mingen tulpary? (Tarlan)
2. Qazirgi kúnde «Er Tarǵyn» jyrynyń neshe nusqasy bar? (onnan astam)
3. «Er Tarǵyn» jyrynyń keıipkerlerin atańyz?
2. «Kúmis qaqpaǵa» arnalǵan suraqtar
1. Qartqojaq batyr ózin qalaı tanystyrady?
2. «Alty qulash ala atpen, ústi tolǵan bolatpen... bul da aıtýly er edi»dep jyrda kimdi beınelegen? (Dombaýyl)
3. Etekteıin erinniń,
Eki elisi qalypty.
Qıǵan qamys qulaqtan
Bir elisi qalypty,- dep jyrda neni syıpattaǵan? (Tarlan)
3. «Altyn qaqpaǵa» arnalǵan suraqtar
1. Bir ýaqyt bolǵanda,
Bul Tarlan pysqyrdy.
Pysqyrǵanmen qoımady
Jáne jerdi tebindi,
Haıýan búıtip ne bildi?
2. Hanzada han Er Tarǵyndy neshe ret jáne qalaısha aldady?
3. Hanzada hannyń halqyna Sypyra jyraýdyń aıtqan aqyly?
2. Ár qatardyń oqýshylary erlik, Otan, týǵan jer taqyrybynda maqal - mátel aıtyp jarysady.
3. «Batyr týsa – el yrysy» oı tolǵaý jazý.
5. Bekitý.
Suraq qoıý arqyly sabaǵymyzdy bekitemiz. Kúnniń betin bulttar jaýyp turady. Ár bulttyń artynda jazylǵan suraqqa jaýap berý arqyly kúnniń ishinde jazylǵan:
«Erligiń mol syr bolyp,
El aýzynda jyr bolyp,
Jaýlar úshin muń bolyp,
Jasa, Tarǵyn, kún bolyp!» - degen sózderdi ashý kerek.
Suraqtar:
1.«Attanbadym olja úshin,
Syńsyp jatqan mal úshin...
Attanǵanym kápirge
Atamnyń ejelgi kegi bar úshin»... Bul kimniń sózi? (Tarǵyn)
2. Aqsha han degen kim? (Aqjúnistiń ákesi)
3. Jyrdaǵy Tarǵynnyń maqsaty? (Atameken qonysynan, jer - sýynan aıyrylǵan jurttyń namysy úshin atqa qonǵan Tarǵyn ejelgi ata - babasynyń kegin alýdy maqsat etedi)
4. Qartqojaqqa kezegin bergen batyrdyń áreketine qalaı qaraısyz? (úlkendi syılaý, adamgershilik)
5. Hannyń aldaýyna birneshe ret túsken batyrdyń áreketine baǵa berińiz? (ańǵaldyǵyn, adaldyǵyn bildiredi)
6. Úıge tapsyrma.
Er Tarǵynnyń portretin jasaý jáne keıipkerlerge sıpattama jazý
7. Baǵalaý.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
