InfoHub Logo

7 synyp
Sabaqtyń taqyryby: Excel - diń grafıkalyq múmkindikteri
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdiligi: oqýshylardy Excel - diń negizgi grafıkalyq múmkindikterimen tanystyrý jáne qurylǵan kestege dıagram turǵyzýdy úıretý;
Tárbıelik: oqýshylardy bilimı belsendilikke, Excel baǵdarlamasyn saýatty paıdalanýǵa tárbıeleý;
Damytýshylyq: oqýshylardyń kompúterlik baǵdarlamalar týraly túsinikterin, elektrondy kesteni qoldaný daǵdylaryn damytý;
Sabaqtyń tıpi: Jańa sabaq
Sabaqtyń ádisi: Túsindirý, suraq – jaýap
Sabaqtyń kórnekiligi: ınteraktıvti taqta, plakattar, kompúter, suraq - jaýap kartalary.

Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi:
1. Sálemdesý, túgeldeý;
2. Oqýshylardyń qural - jabdyǵyn tekserý;
3. Sabaqtyń maqsatymen tanystyrý;

İİ. Úı tapsyrmasy: 3 mın
Oqýshylardy ótken taqyryp «MS Excel» baǵdarlamasy boıynsha bilimderin synaý maqsatynda suraqtar qoıylady.
1. MS Excel baǵdarlamasy qandaı jumys jasaýǵa arnalǵan?( sandyq kestelermen jumys isteýge arnalǵan MS Office – tiń quramyna kiretin programma)
2. Elektrondyq kesteni kim oılap tapty?( 1979 2 ekonomıs stýdent Dán Brıklın jáne Bob Frenkston úı tapsyrmasyn tez oryndaýǵa kómektesetin jáne ýaqytty únemdeıtin ádis oılap tabýdy sheshti.)
3. Excel elektrondyq kestesi iske qosylǵannan keıin avtomatty túrde neshe paraq ashylady?(1, paraq, 2 paraq, 3 paraq degen atpen jańa qujat ashylady)
4. Baǵan qandaı áriptermen belgilenedi, jáne neshe áripten turady?(latyn áripterimen
belgilengen, 256 latyn áripterinen turady)
5. Joldyń qatary nesheý?(65536 ǵa teń, ıaǵnı sheksiz dep aıtýǵa bolady)
6. Uıashyqtaǵy sandardy basqa formattarda beıneleýge bolama?(ár túrli formattarda jazýǵa bolady, mysaly: tenge, prosenttik túrde, ǵylymı túrde)
7. MS Excel diń taǵy qandaı ereksheligi bar?(kesteni qaǵazǵa shyǵarmas buryn, aldyn - ala
qarap shyǵý batyrmasy arqyly paraq parametrlerin, shetindegi bos oryndaryn anyqtaı
alamyz)
8. Blok degenimiz ne?( Tirkese ornalasqan uıashyqtardyń aımaǵy).
9. MS Excel múmkindikteri? (formýla jazý, ekonomıkalyq esepteýlerdi jeńildetý)
Rebýs sheshý(jańa taqyrypty ashý) 1 mın

Iİİ. Jańa sabaq 13 mın
Búgin biz MS Excel programmasynyń taǵy bir múmkindigimen tanysqanda ony is júzinde de paıdalana otyryp, múmkindiginshe ózimizge túsinikti dárejede
uǵynýǵa tyrysyp kóreıik. Oqýshylar jańa taqyryptyń mátiniń óz - ara bólip alady.
1 - top Dıagram jasalý joldary (kók tús)
Túsinikti bolý úshin dıagramny qurý joldaryn ret - retimen qarastyryp, olardyń tıpterimen de tanysyp óteıik.
MS Excel programmasynda dıagram qurastyrýdy oǵan qajetti málimetterdi belgilep alyp Vstavka(Engizý) >Dıagram… áreketterin oryndaý arqyly nemese saımandar taqtasyndaǵy Dıagramlar sheberin qosý arqyly oryndaýǵa bolady.
Dıagram sheberiniń jumysy tórt qadamnan turady, batyrmany shertkennen keıin onyń birinshi qadamy ekranǵa shyǵady:
Standarttyishki betindegi Tıpórisinen qajetti dıagram tıpin, al Vıd(túr) órisinen túrin tańdaımyz jáne ony Nátıjeni kórý (Prosmotr rezýltata) batyrmasy basýly kúıde qaraýǵa bolady. Mysaly biz dıagram quratyn bolsaq, bútin nárseniń bólikterge bólinýin kórneki kórsetetin bolǵandyqtan jáne ár bólik bútinniń qandaı bóligin quraıtyny anyq kórinetindikten dóńgelek dıagramny tańdaımyz.
Dıagram qurýdyń ekinshi qadamy – málimetter aralyǵyn engizý. Bizdiń mysalymyzda málimetterdi tańdaý áreketi olardy belgileý arqyly oryndalǵan edi.
Dıagram sheberiniń úshinshi qadamynda oǵan túrli túsiniktemeler (legenda) engizip, osterdi belgileýge, dıagramnyń taqyrybyn jazýǵa, málimetterdi dıagramda kórsetip jazyp qoıýǵa, t. b. áreketter oryndaýǵa bolady.
Eger dıagram durys qurylǵan bolsa, onyń qandaı maqsatqa arnalǵanyn anyqtaý ońaı bolady. Ol úshin oǵan berilgen, engizilgen málimetter anyq ári túsinikti bolýy kerek.
Dıagramnyń ornalasýyn tańdaý úshin tórtinshi qadamdy paıdalanamyz. Dıagramny ornalastyrýdyń eki múmkindigi bar: birinshisi – jeke betke ornalastyrý, ekinshisi – keste turǵan betke qatar ornalastyrý.
Bizdiń mysalymyzda kórnekiligi úshin qatar ornalastyrý múmkindigin tańdaımyz.
Dıagram qurý barysynda Keri (Dalee), sońynan Daıyn (Gotovo) batyrmasyn basý arqyly jasap otyrǵan dıagrammyzdy alamyz.

2 - top Dıagram túrleri (sarǵysh tús)
Árbir engiziletin málimetterge qurylatyn dıagramnyń túrin tańdaý óte mańyzdy.
Dóńgelek dıagramdan basqa barlyq dıagramlardyń eki ósi bar: gorızontal nemese sanattar osi jáne vertıkal nemese mánder osi. Kólemdik dıagramlardy ázirleý kezinde úshinshi ós – qatarlar osi ústemelenedi. Dıagramlardyń tor, taqyryptar jáne ańyz (legenda) sıaqty elementteri bar. Qandaıda bir málimetterdiń (baǵandardyń nemese joldardyń mánderi) negizinde dıagramny qurý úshin dıagramnyń tańdalynǵan tıpin qurýǵa talap etiletin uıashyqtardyń aýqymyn kórsetý qajet. Al sodan keıin kestelik prosesorda bar dıagramlar sheberimen dıagramny qurý kerek.
Dóńgelek dıagramlar
Dóńgelek dıagramǵa tek jumys paraǵyndaǵy bir baǵanǵa nemese jolǵa rettelgen derekterdi beıneleýge bolady. Dóńgelek dıagramlar bir derekter qatary elementterdiń ólshemin elementterdiń qosyndysyna shamalas túrde kórsetedi. Dóńgelek dıagramdaǵy derekter núkteleri tutas dóńgelektiń prosenttik qatynasy túrinde kórsetiledi.
Sılındrlik, konýstyq jáne pıramıdalyq dıagram Sılındrlik, konýstyq jáne pıramıdalyq dıagramlardy tik buryshty gıstogrammalar úshin kózdelgen birdeı toptastyrylǵan, jınaqtalǵan, úlestik jáne úsh ólshemdik dıagram túrlerinde paıdalanýǵa bolady, sondaı - aq, ol derekterdi birdeı jolmen kórsetip, salystyrady. Jalǵyz aıyrmashylyǵy dıagram túrlerin tik buryshtardyń ornyna sılındrlik, konýstyq jáne pıramıdalyq pishinderde kórsetýi.

Syzbalar «grafıkalyq dıagram»
Jumys paraǵyndaǵy baǵandarǵa nemese joldarǵa rettelgen derekterdi syzbamen beıneleýge bolady. Syzbalar ýaqyt ótken saıynǵy aǵymdaǵy derekterdi kórsetýi, jalpy shkalamen salystyrylýy múmkin jáne osy sebepten teń ýaqyt aralyqtaryndaǵy derekterdegi ózgeristerdi kórsetý úshin paıdalanylady. Syzbada sanat derekteri kóldeneń osdiń boıyna birkelki etip ornalastyrylady jáne barlyq mán derekteri tik osdiń boıyna birkelki úlestiriledi. Sanat belgileri mátin bolǵan jaǵdaıda jáne olarda aılar, toqsandar nemese qarjy jyldary sıaqty aralyqtary birdeı mánder kórsetilgen jaǵdaıda syzbany paıdalanǵan jón. Bul ásirese, birneshe qatar bolǵan jaǵdaıda kerek, bir qatar úshin sanat dıagramsyn qoldanǵan jón.

3 - top Dıagram (jasyl)
Dıagram – málimetterdi kórneki túrde keskindep kórsetýdiń óte bir ádemi túri. Málimetter keste túrinde berilgende olardy salystyrý, taldaý ońaı sharýa emes. Al dıagram ózimiz matematıka men syzýdan biletinimizdeı kóptegen nátıjelerdi birden ańdap, tipti sandyq mólsherlerine qaramaı - aq neniń ne ekendigin túsinýimizge múmkindik beredi. Qazirgi zamanǵy kestelik prosesorlar súreńsiz statısıkalyq málimetterdi boıaýly dıagramlarmen, grafıktermen jáne grafıkalyq obektilermen (serýttermen, shemalarmen) túrlendirýge múmkindik beredi. Dıagramlar málimetterdi grafıkalyq usyný úshin arnalǵan. Dıagram – bul málimetterdi taldaý men salystyrý yńǵaıly bolý úshin kestedegi málimetterdiń kórneki grafıktik túrde berilýi. Dıagramlar bir uıashyqta turǵan qateni de tez kórsete alady. Dıagram – sandyq málimetterdiń ózgerýin aıqyndap kórsetýge múmkindik beredi. Kestelik prosesorlar statısıkalyq derekterdi túrli tústi dıagramlarmen, grafıktermen jáne grafıkalyq sýrettermen, shemalarmen áserli kórsetýge múmkindik berdi
Dıagram – bul málimetterdi taldaý men salystyrý yńǵaıly bolý úshin kestedegi málimetterdiń kórnekti grafıktik túrde berilýi.

IV Jańa sabaqty túsingenin tekserý
I “Mátinmen jumys, maǵynany taný”(jeke jumys) 1 mın
II “Kórshińe áńgimele”(juptyq jumys) 2 mın 13 mın
III “Oılan, birik, bólis”(toptyq jumys) 4 mın
Poster qorǵaý 6 mın.
«Erkin mıkrofon» ádisi boıynsha top aralyq poster baǵalaý.
Al oqýshylar biz Astana qalasynada kelip jettik, ehspo kórmesiniń tarıhı málimetterin dıagram túrinde kórsetip bereıik.

V. Praktıkalyq jumys: 5 mın
I top - 2012 jyly 22 qarashada Fransıanyń astanasy Parıj qalasynda EHRO halyqaralyq búrosy bas assambleıasynyń 152 - shi sesıasy barysynda, jasyryn daýys berý qorytyndysy boıynsha Qazaqstan 103 daýyspen, al Belgıalyq Lej qalasy 44 daýys jınady. Osy málimetter arqyly «Dóńgelek dıagram» quramyz.
II top - Kórmeni ótkizýdi qolǵa alǵan memleketter tizimi. Sońǵy úsh jyldyq. 2015 jyly Italıada Mılan qalasynda «Planetany qorektendirý, ómir úshin energıa», 2017 jyly Qazaqstanda Astanada «Bolashaq energıasy», 2020 jyly Birikken Arab Emıratynda Dýbaıda «Aqyldy biriktire otyryp, bolashaqty quramyz». Osy berilgen málimetter boıynsha «Sılındrlik dıagram» quramyz.
III top - Búkilálemdik EHRO ǵa qatysqan sońǵy úsh jyldyq memleketterdiń eksporttyq jaǵdaıy shamamen Italıa 60 - 65% ǵa, Qazaqstan 44%, Birikken Arab Emıraty 50% eken. «Grafıkalyq dıagram» quramyz.
Ár top óz taqyryby boıynsha dıagram qurap beredi.
Bekitý:“Men saǵan - sen maǵan”
(Ár top bir - birine 2 suraqtan qoıady.)
“Qupıaly júıelik blok”

Úİİ. Sabaqty qorytý
1. Excel programmasyn iske qosý úshin qandaı joldarda oryndalady?
A) programmalar – İske qosý
Á) İske qosý – standartty – Excel
B) İske qosý – programmalar – Excel
V) İske qosý – programmalar – Office - Excel
2. Baǵana men qatarlar qıylysý núktesi ne dep atalady?
A) uıashyq
Á) standartty uıashyq
B) qatarlar
V) baǵanalar
3. Excel elektrondyq kestesi ne úshin kerek?
A) mátinderdi engizý
Á) sandardy engizý
B) esepteýlerdi júrgizý jáne dıagramlardy turǵyzý úshin
V) eksperıment júrgizý úshin
4. Dıagram qurý neshe qadamnan turady?
A) 3 Á) 4 B) 5 V) 2
5. Dıagram degenimiz?
A) málimetterdiń grafıktik túrde berilýi
Á) sandardy engizý
B) esepteýlerdi júrgizý úshin
V) eksperıment júrgizý úshin
1. V
2. A
3. B
4. Á
5. A

Úı tapsyrmasy:
Excel - diń grafıkalyq múmkindikteri jaıly oqý, «Qazaqstanda turatyn ult ókilderiniń sanyna dıagram jasaý»
Baǵalaý 3 mın

Refleksıa: Jumys kartasy 5 mın
Oqýshynyń aty - jóni
1. Meniń kóńil - kúıim
2. Sabaqtan bilgenim
3. Qıyndyq týǵyzǵan másele
4. Sabaqtyń qyzyqtyrǵany
5. Ózime tilegim
6. Ózime qoıatyn baǵam